Helmut Boeijen autisme, functiebeperking, misdaad, relaties

Het Laatste Woord

BNNVARA

Volgens Jurriëns familie was er ‘geen liefde in het spel’. Hij, de beoogde echtgenoot uit Nederland, werd volgens hen vooral gezien als ‘de kip met de gouden eieren’. De 22-jarige Jurriën ten Cate uit Almelo had Marwa Bouali, een mooie Tunesische student bouwkunde, via het internet leren kennen. Toen ze in december 2013 vier maanden waren getrouwd en hij nog altijd geen verblijfsvergunning voor haar had geregeld, stortte zij vijftien meter naar beneden vanaf het balkon van een hotel in Tunesië. Was Marwa gevallen, gesprongen of geduwd?

Sindsdien zit Jurriën, een jongen die is gediagnosticeerd met een lichte autismespectrumstoornis, in elk geval in een Tunesische cel. Van daaruit is hij brieven gaan schrijven naar documentairemaakster Jessica Villerius (Emma Wil Leven, Memphis Depay – Met Beide Benen en De Kinderen Van Ruinerwold) om zijn kant van het verhaal met haar te delen. Die brieven, ingelezen door zijn broer Karsten, vormen nu de basis voor Het Laatste Woord (53 min.), waarin ook zijn ouders, zussen, Nederlandse ex-vriendin en advocaten alsmede een tante van Marwa, die als woordvoerder van haar familie optreedt, aan het woord komen.

Villerius is overtuigd geraakt van Jurriëns onschuld en werpt zich – net zoals ze eerder deed bij Clinton Young, die ten onrechte in een Amerikaanse dodencel zou zitten – op als zijn pleitbezorger. Ze voert bijvoorbeeld samen met een forensisch patholoog een test uit, om te bekijken of het überhaupt mogelijk is om een volwassen vrouw van een balkon te gooien, die vervolgens zo’n vijf meter verderop terechtkomt. Want dat zouden de laatste woorden zijn geweest van Marwa, die zich toen al in kritieke toestand bevond: mijn man heeft me geduwd.

Als een vrouwelijke erfgenaam van Peter R. de Vries spit Jessica Villerius diens zaak door – al komen de Tunesische politie en justitie daarbij niet aan het woord – om te ontdekken wat er kan/moet zijn gebeurd. Afgaande op deze tv-docu zou Jurriëns veroordeling vanwege moord wel eens een gerechtelijke dwaling kunnen zijn. Hij heeft er inmiddels echter al bijna de helft van zijn gevangenisstraf van twintig jaar opzitten, zonder dat er vooralsnog zicht lijkt op een doorbraak. Jessica Villerius laat het daar vast niet bij zitten.

Over deze zaak is Het Laatste Woord vermoedelijk dus nog niet gezegd.

Een teaser van Het Laatste Woord is hier te bekijken.

Helmut Boeijen misdaad

Crime Scene: The Texas Killing Fields

Netflix

Alle basisingrediënten voor een real life-whodunnit zijn aanwezig in Crime Scene: The Texas Killing Fields (147 min.):

* een huiveringwekkende serie onopgeloste moorden die begint in de jaren zeventig en doorloopt tot na de eeuwwisseling (waarbij de lijken worden gevonden op of rond Calder Road Field, aan de I-45 tussen Houston en Galveston, dat al snel The Texas Killing Fields wordt gedubd)

* een tot de verbeelding sprekende dader (‘een briljante, maar verdorven seriemoordenaar’, aldus Skip Hollandsworth, journalist van Texas Monthly Magazine)

* een amateuristisch politieonderzoek dat veel meer vragen oproept dan beantwoordt (‘Als je een misdaad wilt plegen doe het hier, want ze krijgen het met geen mogelijkheid opgelost.’)

* slachtoffers – waaronder enkele Jane Doe’s – die door de autoriteiten (veel te gemakkelijk) worden weggezet als ‘wegwerpkinderen’ of vrouwen van lager allooi

* plattegronden van plaatsen delict, overzichtskaartjes van de omgeving en unheimische compositietekeningen

* plotse verhaalwendingen, slimme tijdsprongen en onderzoekspistes die allang zijn doodgelopen (maar desondanks met liefde en plezier nog eens worden doorgelopen)

* geschokte nabestaanden, kritische deskundigen, een aansprekende getuige à charge, onverschrokken rechercheurs en FBI-agenten, en een bewezen true crime-crack (Kathryn Casey, de auteur van het boek Deliver Us, die vanuit een verduisterde ruimte deelt wat ze heeft ontdekt)

* en een getraumatiseerde ouder die de zaak maar niet wil of kan laten rusten (Laura Millers onvermoeibare vader Tim, die inmiddels zijn eigen zoekorganisatie runt, Texas EquuSearch).

Dit derde seizoen van Joe Berlingers Crime Scene-franchise – na miniseries over een verdwijning in het Cecil Hotel en de Times Square-moordenaar – zet netjes overal een vinkje. En in zekere zin presenteert de driedelige serie van regisseur Jessica Dimmock zelfs een eigen variatie op het inmiddels welbekende true crime-thema. 

Al laat dit onverlet dat er aan het eind van deze miniserie, als je alle ontwikkelingen nog eens de revue laat passeren, toch nog enkele losse eindjes rondslingeren. En dat is dan ook weer heel exemplarisch voor het genre.

Helmut Boeijen entertainment, misdaad, social media

The Real Bling Ring: Hollywood Heist

Netflix

Voor de liefhebber is dit een goed verhaal: losgeslagen Amerikaanse tieners breken in bij beroemdheden als Paris Hilton, Orlando Bloom en Lindsay Lohan en maken vervolgens de blits met de luxe spullen die ze daar buit hebben gemaakt. Dat verhaal is dan ook al eens verfilmd, door Sofia Coppola als The Bling Ring (2013). Nu is er een driedelige documentaireserie die dan weer het echte verhaal achter de speelfilm belooft te vertellen: The Real Bling Ring: Hollywood Heist (145 min.).

Regisseur Miles Blayden-Ryall verlaat zich daarvoor vooral op het persoonlijke relaas van twee van de betrokken inbrekers, Nick Prugo en Alexis Neiers. De andere leden van de jeugdbende wilden niet meewerken aan deze nieuwe versie van dat oude verhaal. Met nauwelijks verholen trots loopt Prugo hun strooptochten door de huizen van ‘the rich and famous’ door, zijn voornaamste ‘claim to fame’. Neiers kiest eerder de positie van onwillige participant, die in eerste instantie nauwelijks doorheeft waar ze in hemelsnaam in terecht is gekomen.

Blayden-Ryall dient dit moderne schelmenverhaal op met gelikte reconstructiescènes, beeldgrapjes en slicke muziekjes, introduceert een aalgladde makelaar als geinig bedoelde gids voor Los Angeles en probeert de gebeurtenissen verder te linken aan een wereld die door, om maar wat te noemen, het exhibitionistische celebrity-programma Cribs, realityseries als The Osbournes en Paris Hiltons sextape veel bevattelijker is geworden voor roem als doel op zich. Zonder dat er nog enige vorm van talent of kwaliteit tegenover hoeft te staan.

Zelfs een mediagenieke inbreker kan in die wereld het grote publiek bereiken. Sterker: op het moment dat ze wordt gearresteerd, spelen Alexis en haar moeder en beste vriendin net de hoofdrol in hun eigen realityshow, Pretty Wild. De arrestatie zelf hebben ze alleen niet op camera. Die moet dus even over. Waarbij de cameraman alvast binnen wacht totdat de politie – in werkelijkheid: producers van de show – bij hen aanklopt. Volgens Alexis was het traumatisch om juist deze gebeurtenis opnieuw te moeten doen.

Behalve over haar eigen realityserie is zij ook niet te spreken over hoe Sofia Coppola haar in The Bling Ring heeft geportretteerd. Alexis vindt het frustrerend, zegt ze, dat juist zij wordt gespeeld door de bekendste acteur, Emma Watson. Nick vindt dan weer dat hij hét gezicht had moeten zijn van die film. Als hij zelf had mogen kiezen, zegt hij met een stalen gezicht, had hij zichzelf door een ‘superjonge Tom Cruise’ laten spelen. Zo blijven de twee hoofdpersonages ook in deze nieuwe productie netjes in hun rol.

Hoewel één van hun slachtoffers, actrice Audrina Patridge (The Hills), glashelder maakt wat de inbraak bij haar teweeg heeft gebracht, wordt deze miniserie daardoor toch een soort glorificatie van wat deze dekselse Hollywood-kids allemaal hebben uitgevreten. Waarna automatisch aan de orde komt wat daarvan de gevolgen voor henzelf zijn geweest – die ze nu voor Blayden-Ryalls camera weer tot in detail mogen opdissen en herbeleven. Dit heeft een soort dubbelheid, die deze serie al dan niet bewust lijkt op te zoeken.

Het komt allemaal samen in een ingenieuze slotscène, waarbij Nick Prugo’s advocaat het laatste woord claimt. ‘Die tieners wilden alles doen voor de waardering die ze zo graag wilden van anderen’, slaat hij de spijker op zijn kop tegenover de documentairemaker: ‘En met deze film heb je ze gegeven wat ze toen wilden.’

Helmut Boeijen familie, gevangenis, misdaad, ouderschap, seksueel geweld, verslaving

Jacinta

Jacinta (l) en Rosemary (r) / Hulu

Rosemary vindt het verschrikkelijk dat de gevangenisstraf van haar 26-jarige dochter Jacinta (105 min.) erop zit. Zelf heeft ze nog een jaar of drie te gaan. De twee vrouwen werden allebei op zeer jonge leeftijd moeder en kampen met een hardnekkige drugsverslaving. Is Jacinta Hunt nu wel in staat om van de heroïne af te blijven en bovendien een bestendige relatie op te bouwen met haar eigen tienjarige dochter Caylynn?

De vooruitzichten zijn ronduit slecht: de jonge vrouw is al eerder de fout ingegaan en heeft thuis in de Amerikaanse staat Maine een wel heel wankele basis om op terug te vallen. Want Jacinta is een telg van de lokaal beruchte familie Geisinger. Onvervalste ‘deplorables’, altijd in de weer met dope en/of criminaliteit. Haar halve familie – van haar broer tot de vader van haar kind – zit inmiddels in de bajes of is hard op weg om daarnaar terug te keren.

Filmmaker Jessica Earnshaw sluit drie jaar lang met haar camera aan bij Jacinta en haar verwanten en legt van zéér dichtbij hun strubbelingen met drugs, elkaar en het leven in het algemeen vast. Balancerend tussen hoop en wanhoop, tussen clean, helemaal van de wereld en ‘cold turkey’, lijken ze stuk voor stuk inwisselbare onderdelen van een volstrekt disfunctioneel familiesysteem, dat zichzelf al generaties lang in stand houdt.

Terwijl ze in de periode na haar vrijlating steeds twee stappen vooruit en één achteruit zet (of andersom), probeert Jacinta op de één of andere manier een relatie te onderhouden met Caylynn. ‘Heb ik nu de keuze gemaakt om high te worden, in plaats van mijn kind te zien?’ zegt ze op een ontmoedigend moment, ergens halverwege haar trip naar de uitgang/draaideur. ‘Ja. Maar dat gaat volledig tegen mijn eigen gevoel in.’

Haar dochter fungeert sowieso afwisselend als licht aan het einde van de tunnel en – als dit uit het zicht raakt – als onuitputtelijke bron voor wéér een periode duisternis. Jacinta’s pogingen om voor haar dochter een betere versie van zichzelf te vinden vormen daardoor een bij vlagen ronduit deprimerend verhaal, waarbij het nog maar de vraag is of ze zich uiteindelijk weet te ontworstelen aan het verwachtingspatroon dat anderen – en zijzelf – van haar hebben.

Helmut Boeijen geweld, misdaad, seksueel geweld

De Sneeuwman: Geheimen Van Een Kindermoordenaar

Videoland

‘Hoe erg het ook is en hoe groot de koppen in de krant ook zijn, ik kan mezelf niet stoppen’, stelt Michel Stokx, via teksten die zijn gebaseerd op officiële politieverslagen en ingesproken door stemacteur Alexander van Breemen. ‘Ik kan niet zeggen: het is nu één keer gebeurd en nu ben ik er vanaf. Dat bestaat niet. Als het weer wat rustiger wordt, komt de drang weer opzetten. Dat kan een maand of een jaar duren, maar terugkomen doet het.’

Terwijl de Belgische trucker, die al enige tijd in Nederland woont, aan het woord is, zijn in beeld krantenartikelen te zien. ‘Verdachte zaak Jessica Laven verdacht van tweede moord’ bijvoorbeeld. Of: ‘Team-Jessica kijkt ook naar verjaarde zaken.’ En: ‘Onderzoek naar meer kindermoorden.’ Het is duidelijk: hier is een heus monster aan het woord, een lage landen-variant op beruchte seriemoordenaars zoals Ted Bundy, Dennis Nilsen of John Wayne Gacy.

En net als zijn Amerikaanse ‘vakbroeders’ heeft Stokx nu zijn eigen documentaire gekregen: de driedelige serie De Sneeuwman: Geheimen Van Een Kindermoordenaar (74 min.). Regisseur Flynn von Kleist heeft daarvan een klassieke true crime-productie gemaakt, compleet met duistere re-enactments, slinkse tijdssprongen én intrigerende verklaringen van de dader zelf, die worden vergezeld door close-up beelden van draaiende geluidsbanden.

‘s Mans gruweldaden worden belicht via nieuwsreportages en televisieprogramma’s (Crimetime bijvoorbeeld) en van context voorzien door onder anderen zijn advocaat, een oud-collega, de leider van het politieonderzoek en een Vlaamse daderprofiler. Ook de ouders van Cheryl Morriën en Nathalie Geijsbregts, die al tientallen jaren worden vermist en mogelijk ten prooi zijn gevallen aan Stokx, komen aan het woord. Zij willen zekerheid over wat er met hun kind is gebeurd.

Von Kleist introduceert verder de (geanonimiseerde) dochter van Michel Stokx. Zij worstelt met de loodzware erfenis van haar vader, een op het eerste gezicht heel aardige man die nochtans is veroordeeld voor drie kindermoorden en bovendien in verband wordt gebracht met nog enkele tientallen andere verdwijningen. De eventuele details daarover heeft hij in 2001 alleen mee het graf ingenomen. Zo ‘leeft’ de kinderlokker nu alweer twintig jaar voort, als verdachte in talloze cold cases.

In deze straffe serie worden de archetypische psychopaat en zijn modus operandi vakkundig en met de nodige visuele bravoure tegen het licht gehouden. Net als beruchte ‘collega’s’ zoals The Night Stalker, Son Of Sam en The Golden State Killer heeft hij zelfs een typische seriemoordenaarsnaam toebedeeld gekregen: De Sneeuwman. Het wordt alleen niet helemaal duidelijk waar die op is gebaseerd. Of is-ie vooral bedoeld om bij te dragen aan de mythevorming van Michel S.?

De DocUpdater

Helmut Boeijen tweede wereldoorlog

Laatste Getuigen

VPRO

Waarom hij op zoek is gegaan naar de andere jongens? De reden daarvoor is simpel, volgens de Joodse schrijver Gerhard Durlacher (1928-1996). Net als bij al zijn andere naspeuringen naar de oorlog: ‘om jezelf zekerheid te geven dat het ook allemaal waar was, die nachtmerrie’. De waarheid van de vernietigingskampen is zelfs voor de mensen die er verbleven niet te bevatten. Ook zij blijven behoefte houden aan ondersteunend bewijs. ‘Anders denk je van jezelf: ik ben gek. Dat is een nachtmerrie, dat is helemaal niet waar.’

Durlacher, vader van schrijfster Jessica Durlacher, was vijftien en één van de 89 jongens in het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau die door de beruchte kamparts Josef Mengele werden geselecteerd en níet naar ‘het gas’ hoefden. Hij schreef er het boek De Zoektocht over, dat als basis diende voor Laatste Getuigen (89 min.). In deze documentaire uit 1991 probeert Cherry Duyns met drie van hen die tocht langs de poorten van de hel te reconstrueren. Terwijl zij konden/moesten voortleven, werden hun familieleden collectief als ‘ongedierte’ verdelgd.

‘Waarom?’ vraagt Ernst Hacker, die nooit eerder over zijn oorlogsverleden sprak. ‘Dat vraag ik me nog steeds af. Elke dag zie ik hoe m’n ouders en m’n broer het crematorium binnengaan.’ Waarna hij, met de handen voor het gezicht, onbedaarlijk begint te huilen. ‘Er gaat geen dag voorbij… Ik kan er tot op heden niet bij waarom ze dat gedaan hebben. Ik zou zo graag bij ze zijn.’ En dan volgt het schuldgevoel. ‘Maar om eerlijk te zijn heb ik niet gehuild toen m’n ouders het crematorium ingingen. Ik heb nooit kunnen huilen. Pas nu kan ik huilen.’

En dat gaat ook ruim 75 jaar na afloop van die verdoemde oorlog nog altijd door merg en been. Kun je er ooit overheen komen? vraagt Duyns aan Yehuda Bacon. ‘Voor een kind was dat de enige vanzelfsprekende realiteit’, antwoordt de kunstenaar, die na de oorlog naar Israël verkaste. ‘Er was niks anders. Ik kon niet vergelijken. Ik verklaar het zo: in Theresienstadt droomde ik nog dat ik thuis was en terugging naar m’n postzegelverzameling die ik ergens had verstopt.’ In Auschwitz was z’n kindertijd echter al ‘zo oneindig ver weg, dat ik droomde dat ik in Theresienstadt was.’

Waarom juist deze jongens werden gespaard door de nazi’s – waren zij voorzien als gijzelaars, loopjongens of toch als degenen die geruststellende brieven naar huis moesten schrijven? – is nog altijd niet precies te reconstrueren. Ieder van hen heeft, zo blijkt op een reünie in een Israëlische kibboets, zijn eigen manier moeten vinden om met het verleden te dealen. Het is in elk geval duidelijk dat deze mannen nog altijd niet bevrijd zijn – of ooit kunnen worden – van de gruwelijke geschiedenis waarvan zij getuige moesten zijn.

Helmut Boeijen gevangenis, misdaad

Clinton Young: About Time

KRO-NCRV

Als een vrouwelijke Peter R. de Vries heeft Jessica Villerius zich in de afgelopen jaren vastgebeten in de zaak van Clinton Young. De Amerikaanse dertiger zit sinds 2001 in een Texaanse dodencel vanwege een dubbele moord, die hij zegt niet te hebben gepleegd. In Youngs medeverdachte David Paige meent de Nederlandse documentairemaakster intussen de werkelijke dader te hebben gevonden. Ze heeft hem enige tijd geleden zelfs aan een soort verhoor onderworpen, waarin het tot een bekentenis lijkt te zijn gekomen.

Clinton Young: About Time (49 min.) is na Code Rood: De Doodstraf (2014) en Deal Met De Dood (2017) de derde televisiedocu die de Nederlandse maakster wijdt aan de zaak van de ter dood veroordeelde Amerikaan. Mede door de inspanningen van Villerius en twee jonge advocaten, Renate Bouwmeester en Merel Pontier, die eveneens in de ban zijn geraakt van de omstreden moordzaak, is er in de afgelopen tijd zowaar beweging gekomen in de kwestie van de Texaan, die volgens hen dus al jaren onschuldig in de gevangenis zit.

De drie Nederlandse vrouwen spelen ook de hoofdrol in deze film. Als Youngs zaak een onverwachte positieve wending krijgt en hij in vrijheid een nieuw proces mag afwachten, vertrekt Villerius onmiddellijk naar de Verenigde Staten, om zich daar samen met Bouwmeester en Pontier over hun protegé te ontfermen. Die heeft bijna twintig jaar achter de tralies doorgebracht en moet nu weer zijn weg zien te vinden binnen de hedendaagse maatschappij, in de wetenschap dat zijn nieuwe proces opnieuw tot een veroordeling zou kunnen leiden.

Hoewel deze derde Clinton Young-docu behalve die vrijlating niet al te veel toevoegt aan z’n twee voorgangers, is het voor vaste volgers van Villerius’ speurwerk ongetwijfeld een bevredigende afsluiter (?). Een viering ook van het Nederlandse netwerk dat rond de Amerikaanse gedetineerde is ontstaan en waarbinnen Jessica Villerius zelf een centrale positie inneemt.

Helmut Boeijen arbeid, Docville 2022, Movies That Matter 2022

Ascension

Het lijkt in eerste instantie of de Industriële Revolutie nét heeft plaatsgevonden in China. In kolossale fabrieken verrichten goedkope arbeidskrachten ouderwets lopendebandwerk. Ze controleren eindeloos etiketten van flesjes, fabriceren kunstkerstbomen of leggen aan een naaimachine de laatste hand aan steeds weer hetzelfde kledingstuk. Dit is ‘de Chinese Droom’, die voor buitenstaanders toch eerder op een nachtmerrie lijkt.

Die medewerkers zijn ouderwets op straat geworven door een standwerker, de openingsscène van Ascension (98 min.). Zittend werk. Of juist staand. Met gratis ritje naar de fabriek. Maaltijd erbij. Geen gezondheidscontrole bovendien. Geen tatoeages ook. Of alleen als ze hem niet kunnen zien. Gratis wifi, natuurlijk. In het uurloon zit doorgaans alleen even weinig variatie als in het werk zelf: rond de drie dollar per uur.

Dat werk kan zomaar fascinerend, grappig en ontroerend worden. In een fabriekshal sleutelt een team bijvoorbeeld, met veel zorg en precisie, aan levensechte sekspoppen met over het algemeen opvallend grote borsten. Custom made. Ogen, haar, schaamstreek, elk lichaamsonderdeel krijgt de aandacht die het verdient. En daarna wordt er een verleidelijke foto van gemaakt voor de opdrachtgever.

Gaandeweg slaat deze gestileerde observerende film van Jessica Kingdon zijn vleugels uit naar andere vormen van bedrijvigheid, waarbij de Influencer-revolutie niet aan China blijkt te zijn voorbijgegaan. Tijdens een tweedaagse workshop rond de vraag ‘Waarom zouden klanten van jou kopen?’ worden de deelnemers bijvoorbeeld aangespoord om hun eigen merk te worden. Ze moeten aan het eind hun persoonlijke doelen uitspreken.

‘Na deze workshop heb ik besloten dat ik komend jaar twee miljoen ga verdienen’, zegt de oprichter van de Mister Ox Dating Training Club. Andere deelnemers gaan voor zeker tien miljoen in hun eerste jaar. ‘En honderd miljoen in vijf jaar’, voegt een man, die trots poseert met het getuigschrift van de cursus, er blijmoedig aan toe. Een ander heeft simpelweg besloten dat hij zich he-le-maal kapot gaat werken. Hij oogst zowel applaus als een gulle lach.

Intussen tekent zich in Ascension een authentieke klassenmaatschappij af, met een klassieke winner-takes-all mentaliteit. Te midden van alle werkbijen fladderen ook talloze luxepaardjes door het leven. De Amerikaanse Droom zogezegd, op zijn Chinees. Waarbij kapitalistische uitwassen, massa-entertainment en een dociele attitude – vervat in zinnenprikkelende shots en een sprekende soundtrack – afwisselend voor verbazing, gêne en afkeer zorgen in een prikkelend beeldessay over het hedendaagse China.

Helmut Boeijen beeldende kunst, kunst & cultuur, levenslied, tweede wereldoorlog

Jetje Van Radio Oranje: Van Het Één Kwam Het Ander

Frits Droog / Max

Van het één kwam het ander. Voor het werk van haar vader was het hele gezin Paerl toevallig in het buitenland toen de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvielen. De Joodse tiener Jetty en haar familie probeerden tevergeefs weer naar huis te reizen, maar belandden uiteindelijk in Engeland. Daar werd ze gevraagd voor Radio Oranje. Ze zou er als zangeres uitgroeien tot Jetje Van Radio Oranje: Van Het Één Kwam Het Ander (50 min.), een symbool voor het Nederlandse verzet.

Via een gesprek met dochter Anne-Rose Bantzinger, woonachtig in een huis dat oogt als één groot eerbetoon aan haar moeder, portretteren Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn de vrouw die haar beroemdheid na de oorlog wist te continueren, onder andere via deelname aan het Eurovisie Songfestival en de hit De Vogels Van Holland. Ook haar echtgenoot, tekenaar en kunstschilder Cees Bantzinger, wordt heel uitgebreid eer betoond in dit verzorgde tv-monumentje.

Dat laatste roept in eerste instantie vragen op. Die worden in het slot van Jetje Van Radio Oranje echter geheel beantwoord, als een uiterst pijnlijke kwestie uit het verleden hem halverwege de jaren tachtig alsnog dreigt in te halen. ‘Hoe ik dat thuis moet vertellen, dat is me nog een raadsel’, vertelde Bantzinger destijds aan de omstreden schrijver Adriaan Venema, die consequent in de onderbuik van de oorlog was blijven wroeten. ‘Het is gebeurd. Het is geschiedenis.’

Van het een kwam ook nu, ruim veertig jaar na dato, het ander. En Jetty’s leven nam weer een dramatische wending.

Helmut Boeijen familie, functiebeperking, kinderen, ouderschap, psychische problematiek, religie, seksueel geweld

De Kinderen Van Ruinerwold

BNNVARA

Dat ene woord roept tegenwoordig een compleet verhaal op: Ruinerwold. Kan het Drentse dorp ooit nog helemaal los worden gezien van het ‘spookgezin’ Van D., dat er jarenlang in een afgelegen boerderij woonde? Vader Gerrit Jan hield er vijf meerderjarige en ongeregistreerde kinderen, die voor de buitenwereld niet bestonden, helemaal in zijn greep en zonderde hen volledig af van de wereld buiten die hij verfoeide.

Toen zoon Israel / Jan de boerderij in oktober 2019 ontvluchtte en het verhaal rond het wereldvreemde gezin in de openbaarheid kwam, ontstond er een enorme mediahype rond ‘de Duivel van Drenthe’ en zijn kroost. Slechts enkele weken later begon documentairemaker Jessica Villerius te filmen met De Kinderen Van Ruinerwold (180 min.). Niet met de kinderen die in de boerderij waren achtergebleven overigens – die mijden elk contact met de media – maar met Israel en twee oudere broers en een zus die het gezin al enkele jaren eerder hadden verlaten.

De toegang die Villerius, specialist in het vertalen van smeuïge actuele onderwerpen naar spraakmakende films, tot hen heeft verkregen is opmerkelijk. De vier oudste kinderen van het spookgezin laten haar echt toe in hun leven en gaan bovendien nauwelijks een onderwerp uit de weg. Via hun getuigenissen ontvouwt zich het bizarre verhaal van een man, die zijn geheel eigen interpretatie van het geloof met harde hand oplegt aan zijn gezin en daarin steeds verder lijkt te gaan, totdat sommige kinderen worden beschouwd als de verpersoonlijking van hun overleden moeder, met seksueel misbruik als voorspelbaar gevolg, of juist als de vijand die letterlijk buitenshuis moet worden gehouden.

‘Hij heeft altijd gezegd: als we niet in deze tijd leefden, had ik jullie allang vermoord’, vertelt zoon Edino over zijn vader. Soms brachten hij of een broer of zus meerdere dagen achter elkaar door in een schuur, caravan of hondenhok. Deze vierdelige serie, waarin die tragische geschiedenis soms echt een beetje wordt uitgemolken, bulkt van zulke pijnlijke verhalen en herinneringen, van kinderen die zich nog altijd, ondanks alles, loyaal voelen aan die onmogelijke vader. Hoe ‘t er in ‘Ruinerwold’ aan toeging, wordt bovendien duidelijk via een berg privé-opnamen die de verziekte situatie in huis treffend in beeld brengen. Zo ziet – maar ook ik ben geen psychiater – godsdienstwaanzin er waarschijnlijk uit.

Met zulk basismateriaal kan het eigenlijk nauwelijks misgaan. En dat doet het uiteindelijk ook niet echt, al lijkt Villerius wel erg veel moeite te hebben om uit die overvloed aan herinneringen een keuze te maken en het geheel te structureren. De serie is zo nu en dan zeer stroperig, ontbeert soms richting en vervalt ook regelmatig in herhaling. Ook het feit dat ze veelvuldig teruggrijpt op fragmenten uit andere media om de ontwikkelingen in de zaak aan te kondigen of in te kaderen, voelt wat gemakkelijk. Die fragmenten leiden uiteindelijk alleen maar af van de indringende persoonlijke getuigenissen van de (oudste) kinderen van Ruinerwold en de unheimische wereld, geïllustreerd met naargeestige beelden van binnenuit, die zij daarmee oproepen.

De Kinderen Van Ruinerwold is hier te bekijken.

Helmut Boeijen entertainment, fotografie, kinderen

Summer de Snoo: Picture Perfect

Videoland

’Als ik naar haar foto’s kijk, dan zie ik geen kind. Zij heeft zo’n volwassen blik dat ik zelf soms gewoon versteld sta: ben jij tien?’ (moeder Jessica)

‘Wie ben ik om haar van haar droom te weerhouden?’ (vader Joeri)

‘Ze weten dat ik hen later ga verwennen met het geld dat ik ga verdienen.’ (Summer)

‘Toen ik vier jaar was stond ik voor het eerst voor de lens’, zegt het jonge fotomodel Summer geroutineerd bij aanvang van Summer de Snoo: Picture Perfect (96 min.). ‘Zes jaar en verschillende shoots later tekende ik een contract bij één van de werelds grootste modellenbureau’s, New York Model Management.’ Dat nieuws maakte destijds nogal wat los. Kinderarbeid, stelde de onvermijdelijke Peter R. de Vries. Foto’s van een vrij bedenkelijk karakter, volgens de al even onvermijdelijke Maarten van Rossem.

In deze driedelige serie brengt Cheeru Mampaey het dagelijks leven van Summer de Snoo en haar ouders in beeld, van de zomer van 2019 tot het begin van dit jaar. Dat leven speelt zich vooralsnog overigens gewoon in Nederland af. De aangekondigde oversteek naar de Verenigde Staten blijft steeds uit, een groeiende bron van frustratie bij Summers ouders die voor spanningen zorgt met haar manager Anthony, die het ook nog heeft gewaagd om zich met de voeding (‘dit is je laatste snoepje’) van hun dochter te bemoeien.

Die verhaallijn met een kartelrandje kan deze soapachtige docu, die duidelijk op een groot publiek mikt, ook wel gebruiken. Mampaey stelt verder geen al te lastige vragen, volgt vooral de bal en komt zo in het kielzog van Summer bijvoorbeeld terecht op de camping, bij de Engelse les en in de Efteling (waar ze tevens een modeshow mag lopen). En bij talloze ‘shoots’ en evenementen natuurlijk, waarbij alles en iedereen de loftrompet laat schallen over Summer (die tussen de bedrijven door ook nog aan school moet werken).

Dat levert vooral heel veel ‘eye candy’ op, die met vlotte, bijdetijdse muziek wordt uitgeserveerd. Gezeten op een rode bank, met daarachter de Amerikaanse vlag, reflecteren Summer en haar ouders vervolgens op wat ze zoal hebben ondernomen en wat dat voor hen betekent. Ze benadrukken dat er vanzelfsprekend niets gebeurt als ‘de nieuwe Doutzen Kroes’ ’t niet wil. Want Summer mag dan een topmodel in de dop zijn – en hoogbegaafd en een getalenteerde voetbalster – ze is ook maar een héél gewoon meisje.

Helmut Boeijen animatie, genocide, tweede wereldoorlog

De Kinderen Van Truus

In de Tweede Wereldoorlog steeg ze boven zichzelf uit. Geertruida Wijsmuller – Meijer (1896-1978). Alias Truus, de Nederlandse Oskar Schindler. Met haar Kindertransporten bracht ze voor en tijdens de oorlog meer dan 10.000 Joodse kinderen in veiligheid. Ze had in 1938 hoogstpersoonlijk met Hitlers rechterhand Adolf Eichmann geritseld dat ze hen mocht evacueren.

‘Ik ben iemand die als er nood was direct voor iedereen klaar stond’, zegt ze zelf, in een audio-interview uit 1967, dat als anker fungeert voor De Kinderen Van Truus (61 min.). Deze documentaire van Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn start met een fraaie animatie waarmee de heldenprestatie van de kordate Truus Wijsmuller, een vrouw die zelf nooit kinderen kreeg, wordt gevisualiseerd. Daarna komen ook haar ‘kinderen’, inmiddels zelf hoogbejaard, aan het woord. Ze werden gered van de nazi’s, maar moesten ook afscheid nemen van hun ouders. De meesten zagen hen nooit meer terug,

Mirjam Baitalmi – Szpiro was één van die kinderen. Ze heeft zich haar hele leven doorzichtig gevoeld, zegt ze. Alsof ze door niemand echt gezien werd. ‘Dat noemen ze het verlaten kind-syndroom, zei mijn psycholoog.’ Ze herinnert het zich nog als de dag van gisteren dat ze besefte dat ze er alleen voor stond. Nadat alle andere kinderen door hun ouders waren opgehaald uit het ziekenhuis van Manchester, dacht ze: ‘Dat is het: er is niemand die mij komt ophalen. En dat klopt. Niemand heeft dat ooit gedaan.’

Tegelijkertijd herinnert Baitalmi – Szpiro zich ook de krachtige knuffel die ze kreeg van Truus, een vrouw die door de andere sprekers in deze stevige film wordt geportretteerd als een vrouw met een missie, die wist wat ze wilde en ervoor zorgde dat ze dat ook kreeg. Met haar daad- en wilskracht streek ze in haar veelbewogen leven regelmatig mensen tegen de haren. Die leverde echter ook een ontzaglijke erfenis op, in de vorm van talloze, ten volle geleefde levens. Mannen en vrouwen die ruim veertig jaar na haar dood getuigen over hun dramatische vlucht en de heldenrol die de vrijwel vergeten Truus Wijsmuller daarin speelde.

Helmut Boeijen entertainment, jongeren, kunst & cultuur, liefde, muziek, popmuziek

I Used To Be Normal: A Boyband Fangirl Story

Mad Man

‘Welkom bij boyband-theorie’, zegt Dara terwijl ze met een stift op een whiteboard begint te schrijven. De Australische Take That-fan wijst op een foto van vier okselfrisse jongens met bloempotkapsels. ‘Dit zal sommige mensen misschien verbazen, maar het fenomeen begon met The Beatles. De vroege Beatles.’ Ze verduidelijkt: hun manager zorgde voor op elkaar afgestemde kleren en liet ze liefdesliedjes en enkele covers spelen. ‘De marketing en hysterie, alles was op en top boyband.’

Dara probeert het fenomeen boybands, het thema van de documentaire I Used To Be Normal: A Boyband Fangirl Story (94 min.), verder te plaatsen. Leeftijd: tussen 17 en 21 jaar oud. ‘Een boyband is een groep jongens. Idealiter drie tot vijf, maar vier is zeker ook mogelijk. En dan hebben we de songthema’s. De voornaamste is, natuurlijk, liefde. Omdat de meisjes die naar de liedjes luisteren moeten geloven dat de jongens die voor hen zingen.’ En seks? wil filmmaakster Jessica Leski weten. ‘Zolang het niet openlijk is.’

Dara, inmiddels een 33-jarige merkstrategist, ontleedt vervolgens nauwgezet de samenstelling van de groepen. Allereerst De Mysterieuze. Ze wijst enkele concrete voorbeelden aan op haar bord: Robbie Williams (Take That), Zayn (One Direction), John Lennon (The Beatles) en AJ (Backstreet Boys) van de groepen die centraal staan in deze film. En dan heeft een beetje boyband nog nodig: Het Schatje, De (Gevoelige) Oudere Broer en Het Sexy Ventje. ‘Daarvan is de kans het grootst dat-ie zijn shirt uitheeft.’ En tenslotte is er volgens Dara – we zouden hem bijna over het hoofd zien – Degene Die Je Altijd Vergeet.

Tenminste eentje van hen moet een instrument kunnen bespelen, stelt de nog altijd overtuigde Take That-fan. ‘Iemand die bij een radio-interview zijn instrument pakt, zodat ze een a capella-liedje kunnen doen.’ Belangrijk is tevens dat de bandleden goed zijn gestyled, in kleren die goed met elkaar matchen. Ook evident: géén baarden, wél gezichtsbeharing. Dara heeft nog meer regels: de groepsleden mogen zichzelf niet te serieus nemen. En vriendinnetjes zijn natuurlijk ook uit den boze! Zelf had ze, net als de andere boybandfans in deze vermakelijke documentaire, een crush op één specifiek lid: Gary Barlow. En dat is achteraf bezien best vreemd: Dara wist als tiener al dat ze op vrouwen viel.

De gemiddelde boyband gaat zo’n vijf jaar mee, constateert de dertiger uit Sidney tot besluit. ‘De hele reden dat dit fenomeen bestaat, los van wereldvrede, is dat het een commerciële onderneming is.’ Waarmee ze haar voornaamste punt heeft gemaakt. Tevreden kijkt Dara nog eens op het bord. In ruim twee minuten, één enkele documentairescène, heeft ze de complete film, die ruim anderhalf uur gebruikt om de impact van boybands op enkele fans te duiden, glashelder uiteen gezet.

Helmut Boeijen politiek, rusland

De Rode Ziel

VPRO

‘Pas op, nou gaan ze ons provoceren’, zegt één van de vrouwen in de openingsscène van De Rode Ziel (60 min.) voordat het interview van start gaat. ‘Waarom bent u vandaag hier?’ wil de vragenstelster weten. ‘Vandaag is de verjaardag van Jozef Stalin.’ Volgende vraag: wat Stalin voor hen betekent? ‘Stalin betekent voor ons alles: de zege in de oorlog. Socialistische democratie. Echte democratie. Het is de Sovjettijd. Het is onze industrie, het is onze…’ ‘De verovering van de kosmos’, vult een andere vrouw aan. ‘De eerste mens in de ruimte.’

Regisseur Jessica Gorter, die eerder de indringende documentaire 900 Dagen maakte over het gruwelijke beleg van Leningrad tijdens de Tweede Wereldoorlog, geeft zulke gezworen Stalinisten ruim baan in haar film over De Grote Leider. Ze wil hen echt begrijpen. Tegelijkertijd laat ze ook slachtoffers van Stalins Grote Terreur aan het woord. Bij hen ontmoet ze al evenveel wantrouwen. ‘Zeg eens, waar heb je dit voor nodig’, wil één van de twee bejaarde zussen weten, die zojuist heeft verteld wie hun moeder, die tien jaar in één van Stalins werkkampen zat, heeft verraden.

Jozef Stalin werd vorig jaar in eigen land gekozen tot grootste figuur aller tijden. Veel Russen willen tegenwoordig geen kwaad woord horen over de man die van 1928 tot en met 1953 aan de macht was en in die periode ongelofelijke aantallen Russen naar het front of de Goelags stuurde. ‘Onder Stalin zaten we hier niet’, zegt onderzoeker Anatoli Razoemov tijdens een gesprek over de herwaardering van de Sovet-leider in een talkshow op televisie. ‘Na zo’n gesprek zou het slecht met ons aflopen.’

‘In die kampen zaten politieke vijanden van staat en volk’, werpt Michael Mashkovtsez, vertegenwoordiger van de Russische Communisten, tegen. ‘Doordat die zijn vrijgekomen, is ons land in 1990 verwoest.’ Daarmee zijn de stellingen betrokken in deze overtuigende film, die verder vooral gewone Russen aan het woord laat; mensen die ruim een halve eeuw na dato nog altijd zoeken naar bewijsstukken van Stalins schrikbewind tegenover anderen die ongegeneerd terugverlangen naar die goeie ouwe Sovjet-Unie.

Vooral die laatste groep is herkenbaar en doet bijvoorbeeld denken aan Brexiteers die dromen van een nieuwe glorieperiode van het Verenigd Koninkrijk – of aan Nederlanders die blijven zweren bij de knusse jaren vijftig. Mensen die de zekerheden van hun leven zagen verdwijnen en nu mijmeren over het almachtige Rusland, waaraan ook de huidige Grote Leider maar al te graag appelleert. Rusland is niet klaar voor democratie, stelt de schrijver Joeri Pavlovitsj Vjazemski. Het heeft behoefte aan een alleenheerser: de ‘monarch’ Vladimir Poetin. Deze krachtige documentaire dringt diep door in De (bloed)rode Ziel.

De Rode Ziel kan worden beschouwd als een soort zusterfilm van Liefde Is Aardappelen, een gevoelige egodocumentaire waarin de Nederlandse filmmaakster Aliona van der Horst het verhaal van haar Russische familie probeert te ontrafelen.
Helmut Boeijen geweld, misdaad, recht

Flint Town

Netflix

Ooit waren ze met 300 politieagenten. Nu zijn er nog maar 98. Op niet minder dan 100.000 burgers. Er rijden maximaal 9 politieauto’s tegelijkertijd door Flint, Michigan om de stad in de gaten te houden, zo becijfert één van die 98 agenten. Ze geven zelf bovendien grif toe dat hun korps en de inwoners van Flint, dat al decennia tot Amerika’s gewelddadigste steden behoort, op voet van oorlog met elkaar staan. En dan blijkt ook het drinkwater in de stad nog eens te zijn vergiftigd met lood…

Een stad in nood vraagt om drastische maatregelen. De eerste vrouwelijke burgemeester Karen Weaver laat er na haar verkiezing in november 2015 geen gras over groeien en ontslaat direct de korpschef. De nieuwe commissaris, crimefighter Tim Johnson, krijgt de opdracht om de stad terug te veroveren. Met een speciaal samengesteld arrestatieteam bindt hij de strijd aan met de wild om zich heen grijpende criminaliteit. Dat is het uitgangspunt van de achtdelige documentaireserie Flint Town (334 min.) van Drea Cooper, Zackary Canepari en Jessica Dimmock, waarin enkele leden van het belaagde politiekorps worden gevolgd tijdens hun dagelijkse bezigheden. Intussen worden er, om de spanning nog wat verder op te voeren, elders in het land (dodelijke) aanslagen gepleegd op politieagenten.

Het is sowieso een ‘hell of a job’ voor het groentje dat recht van de politieacademie de straat op wordt gestuurd, de agente die het eigenlijk wel gezien heeft en wil overstappen naar de FBI, en haar vriend, een cynisch geworden smeris van de oude stempel, om politieagent te zijn in Flint. Op hun tenen lopen ze voortdurend achter de feiten aan, worden gedurig onder het vergrootglas van de Black Lives Matter-beweging gelegd en proberen intussen te voorkomen dat ze voortijdig opbranden. De camera kijkt mee terwijl de mannen en vrouwen in blauw patrouilleren, onderzoeken en arresteren in het door armoede en geweld geteisterde Flint. Conflicten met de plaatselijke bevolking liggen voortdurend op de loer. Hoe win je het gevecht om de stad, zonder dat die zijn ziel verliest?

Nee, die pet past echt niet iedereen, zo onderstreept deze serie, die thematisch sterk verwant is met de documentaire The Force(waarover ik enkele weken geleden hier al schreef), nog maar eens. Zeker omdat de geportretteerde politieagenten, vanwege dreigende bezuinigingen, voortdurend ontslag boven het hoofd hangt. Wie zijn ze nog als ze geen ‘cop’ meer kunnen zijn? Flint Town neemt ruim de tijd, dik 5,5 uur, om de kleine verhalen van die agenten op straat af te zetten tegen het grotere verhaal van een verscheurde stad, dat wordt verteld door plaatselijke verslaggevers, gewone (boze) burgers en de politiechef zelf. Binnen dat spanningsveld, tussen gloedvol verwoord beleid en de keiharde realiteit, kan de gewone diender het eigenlijk nooit goed doen.

De industriestad Flint in Michigan vormde ook het decor voor Roger & Me, de eerste documentaire van Michael Moore. Amerika’s bekendste documentairemaker startte zijn carrière in 1989 met een film over de desastreuze gevolgen van het besluit van autogigant General Motors om de fabriek in zijn geboortestad te sluiten. Met een camera in de aanslag ging Michael Moore op zoek naar GM’s CEO Roger Smith om hem ter verantwoording te roepen.