Helmut Boeijen journalistiek, seksueel geweld, sport, turnen

Athlete A

Netflix

Documentaire mag dan een genre van de lange adem zijn. Dat hoeft niet te betekenen dat er geen druk op de ketel zit, in de vorm van andere makers die je de loef proberen af te steken. Zo was er vóór Whitney, een portret van zangeres Whitney Houston, bijvoorbeeld al Whitney: Can I Be Me. Vóór Bully. Coward. Victim. The Story Of Roy Cohn een andere film over de gevreesde Trumpfluisteraar: Where’s My Roy Cohn?. En is er vóór Athlete A (104 min.) dus ook al eerder een documentaire gemaakt over het misbruikschandaal in de Amerikaanse turnwereld: At The Heart Of Gold: Inside The USA Gymnastics Scandal.

Als maker, het duo Bonni Cohen en Jon Shenk in dit geval, word je in zo’n geval gedwongen om de meerwaarde van jouw film nog eens extra over het voetlicht te brengen. Waarom zouden wij, de mensen die sowieso al vierkante ogen hebben van het kijken, anders óók jouw interpretatie van allang bekende gebeurtenissen (seksueel misbruik van talloze talentvolle turners, onder wie enkele medaillewinnaars op de Olympische Spelen, door de Amerikaanse sportarts Larry Nassar en de enorme doofpot waarin al die onwelgevallige verhalen jarenlang werden gestopt door de verantwoordelijke bobo’s) tot ons willen nemen?

Welnu, Cohen en Shenk concentreren zich niet zozeer op het misbruik zelf – al bevat ook deze film enkele indringende persoonlijke getuigenissen van slachtoffers, onder wie de turnster die zich als eerste anoniem meldde onder de noemer Athlete A – als wel op het systeem eromheen. Seksueel geweld als min of meer logisch gevolg van de tough love-benadering waarmee de turnsters steevast werden bejegend. Nadat de Amerikaanse turnbond begin jaren tachtig het Roemeense echtpaar Bela en Martha Karolyi inhuurde, dat eerder de stuurse tiener Nadia Comaneci naar een Olympische Gouden medaille had gedrild, was er ook bij Team USA een soort Oostblok-cultuur ontstaan. Met een heuse medailleregen tot gevolg – en een onmenselijke atmosfeer.

De coaches waren oppermachtig en stelden zich bikkelhard op, terwijl de atletes steeds jonger werden, hun menstruatie begonnen uit te stellen en eetstoornissen ontwikkelden. Binnen die verstikkende atmosfeer, een topsportklimaat dat door één van de voormalige turnsters simpelweg wordt omschreven als ‘wreedheid’, was Larry Nassar de man die hen wél als mens en niet alleen als potentiële medaillewinnares zag. Voormalig Olympiër Jamie Dantzscher durft het nog altijd bijna niet te zeggen, maar ze keek destijds echt uit naar zijn behandelingen. Want Larry was ‘de enige aardige volwassene bij de turnbond’ die ze zich kan herinneren. En hij, manipulator eerste klas, wist wel raad met die positie.

Athlete A reconstrueert vervolgens hoe journalisten van The Indianapolis Star dat verhaal op het spoor komen. Nadat USA Gymnastics in de voorgaande jaren alles in het werk heeft gesteld om de beschuldigingen van de anonieme turnster, die intussen ook flink gedwarsboomd werd in haar carrière, binnenskamers te houden. Die metabenadering, waarbij de nadruk meer op de cultuur en cover-up ligt dan op de persoonlijke ervaringen van de individuele meisjes, zorgt ervoor dat deze documentaire minder emotionele impact heeft dan In The Heart Of Gold. Athlete A is vooral een impliciet pleidooi om de begeleiding van sporttalenten nog eens kritisch onder de loep te nemen. En daarin zit dan de meerwaarde van deze solide film.

Helmut Boeijen entertainment, hiphop, kunst & cultuur, muziek, seksueel geweld

On The Record

HBO

Is #metoo te veel een ‘witte’ kwestie gebleven? In de openingsscène van On The Record (97 min.), een film die is opgebouwd rond beschuldigingen van seksueel misbruik tegen de Afro-Amerikaanse platenbaas Russell Simmons, wordt die suggestie wel gewekt – waarbij de aantijgingen tegen Bill Cosby en R. Kelly voor het gemak buiten beschouwing worden gelaten. De gedachtegang is: bovenaan de pikorde staat de witte man, ergens helemaal onderin bungelt de zwarte vrouw. Die wordt nauwelijks gehoord.

Één van die vrouwen, Drew Dixon, fungeert als protagonist van deze documentaire van Kirby Dick en Amy Ziering (die eerder thematisch verwante films als The Invisible War en The Hunting Ground maakten). Ze werkte in de jaren negentig bij Simmons’ hiphoplabel Def Jam, waar populaire acts als Run-DMC, Beastie Boys en Public Enemy onder contract stonden, en maakte op een bijzonder onplezierige manier kennis met de grote man daarvan (en later nog met een andere opdringerige platenbaas). En ze was – natuurlijk, zou je bijna zeggen – bepaald niet de enige.

On The Record, waaruit executive producer Oprah Winfrey zich eerder dit jaar overigens terugtrok, volgt Dixon als ze haar verhaal eind 2017 naar buiten brengt via een artikel in The New York Times. Terwijl ze dat, schoorvoetend, doet, is er dus al een camera die elke stap die ze zet vastlegt en intussen de emotionele schade opmaakt. Dick en Ziering laten daarnaast enkele andere slachtoffers van Simmons aan het woord. Die getuigenissen worden geplaatst binnen de hiphopcultuur waar termen als ‘bitch’ en ‘ho’ tot het standaardvocabulaire lijken te behoren. In hoeverre zorgt dat voor de normvervaging die ook tot misbruik kan leiden?

Wanneer is sowieso het juiste moment om het gedrag van bepaalde Afro-Amerikaanse mannen aan de orde te stellen? Wil je als zwarte vrouw bijvoorbeeld bijdragen aan het clichébeeld van de zwarte man als potentiële verkrachter? En, helemaal pijnlijk, horen deze ervaringen niet gewoon bij de traditionele rol van de Afro-Amerikaanse vrouwen, die al sinds ze met een slavenschip naar de Verenigde Staten werden afgevoerd zulk geweld krijgen te verduren?

In zulke invalshoeken, hoe navrant ook, zit inderdaad de meerwaarde van deze zwarte #metoo-docu, die verder de gebruikelijke route van dit soort aanklaagfilms volgt. Waarbij ook de beschuldigde zwarte man, net als zijn witte evenknieën, dus hardnekkig blijft ontkennen.

Helmut Boeijen entertainment, misdaad, seksueel geweld

Jeffrey Epstein: Filthy Rich

Netflix

Je weet het wel.

Dat er mannen zijn die er een geheel eigen werkelijkheid op nahouden en denken dat ze overal mee wegkomen. Ook als het bewijsmateriaal tegen hen zich opstapelt en opstapelt en opstapelt, zoals de schrijnende vierdelige documentaireserie Jeffrey Epstein: Filthy Rich (224 min.) nog maar eens ten overvloede aantoont.

Die zich steevast omringen met gelijkgestemden, zoals Bill Clinton, Harvey Weinstein, de Britse prins Andrew en – natuurlijk – Donald Trump. Op plekken als het luxueuze Palm Beach in Florida, de sjieke New Yorkse Upper East Side en Epsteins eigen Maagdeneiland (!) Little St. James. Waar het grote geld regeert en werkelijk alles te koop is. Zelfs een kinderlichaam.

Die anderen rücksichtslos inzetten voor hun eigen gerief (‘een pyramidespel van misbruik’) en in één oogopslag juist die tienermeisjes eruit pikken die ze volledig naar hun hand kunnen zetten. ‘Ik was het ideale slachtoffer’, zegt één vrouw daar nu over. ‘Vóór Jeffrey Epstein was ik iemand anders’, stelt een ander over wat het misbruik met haar deed.

Die niet, nóóit, schromen om politieagenten, journalisten en advocaten die hen de voet dwars willen zetten rigoureus de mond te snoeren. Zoals menige spreker in deze serie van regisseur Lisa Bryant en de executive producers Joe Berlinger en James Patterson (medeauteur van het boek Filthy Rich: The Shocking True Story Of Jeffrey Epstein) aan den lijve heeft ervaren.

Die de daadkracht en charme hebben om andere mannen en vrouwen zover te krijgen dat ze hun eigen ethiek uitschakelen en het wangedrag, zowel actief als passief, blijven faciliteren. Zodat zij slachtoffers kunnen blijven maken. Vrijwel al die handlangers zwijgen overigens nog altijd, ook al hebben ze tegenwoordig niets anders te vrezen dan reputatieschade.

Die hun slachtoffers uiteindelijk, als ze al hun moed bij elkaar hebben geraapt, tóch niet het zwijgen kunnen opleggen. Filthy Rich is in essentie hun relaas. Hun afrekening met het verleden, ook met hun eigen, soms tamelijk dubieuze rol daarin. En een overtuigend exposé van een man en wereld met een totaal gebrek aan moraal.

Je wilt het alleen niet weten.

De #metoo-kwestie heeft in de afgelopen jaren echt zijn weg gevonden naar documentaires: na Untouchable, Leaving Neverland en Surviving R. Kelly is er nu bijvoorbeeld ook een filmische aanklacht tegen hiphop-producer Russell Simmons: On The Record.

Helmut Boeijen entertainment, hiphop, muziek, popmuziek, seksueel geweld, soul

Surviving R. Kelly Part II: The Reckoning

Als de originele documentaireserie Surviving R. Kelly, die begin 2019 werd uitgebracht, hem al niet de das om heeft gedaan, dan zou dit al even lijvige vervolg, met net zoveel nieuwe beschuldigingen als bekende verhaallijnen die gewoon opnieuw worden uitgemolken, wel eens definitief een einde kunnen maken aan de carrière van R&B-zanger Robert K.

R. Kelly’s muziek is afgelopen jaar in de ban gedaan (neem de actie #MuteRKelly), zijn platencontract werd verscheurd en ’s mans concerten zijn gecanceld, maar het is nog altijd de vraag of alle beschuldigingen ook zullen leiden tot een veroordeling. Surviving R. Kelly Part II: The Reckoning (288 min.) kijkt naar de gevolgen van de eerste afleveringen, zet de conclusies daarvan nog eens extra in de verf en brengt schokkende nieuwe getuigenissen. Van ‘patient zero’ bijvoorbeeld: de destijds vijftienjarige Tiffany Hawkins, volgens eigen zeggen Kelly’s allereerste slachtoffer in 1991. Of van Dominique Gardner, het beschadigde meisje dat in de eerste reeks uit de klauwen van Kelly werd bevrijd. In het zicht van een verborgen camera, natuurlijk.

‘We zijn volwassen vrouwen, maar we huilen als kleine meisjes’, vat achtergrondzangeres Jovante Cunningham, één van zijn vele, sowieso al kwetsbare slachtoffers, de hele affaire nog maar eens samen. Kelly en zijn harem zijn intussen steeds meer op een volledig doorgedraaide sekte, rond een zieke machtswellusteling, gaan lijken. Toch probeert deze bijzonder gelikte serie, bij monde van zijn broers Bruce en Carey, het beeld van Kelly ook enigszins te nuanceren en te vatten hoe hij tot zijn manipulatieve en oversekste gedrag is gekomen. Waarbij de omstreden zanger, die nog altijd volhoudt dat hij onschuldig is en die zelf natuurlijk ook niet meewerkt aan de aanklacht die hier en plein publique tegen hem wordt geformuleerd, méér wordt dan alleen dader.

Het blijft alleen wel lastig om die kant van het verhaal voor ogen te houden als de man zelf tegelijkertijd, onder de noemer Surviving Lies, nog steeds een campagne lijkt aan te sturen om de meisjes en vrouwen die zich tegen hem hebben uitgesproken online onder druk te zetten en te belasteren. Kelly heeft bovendien twee voormalige medewerkers, de twee zussen Jen Emrich en Lindsey Perryman-Dunn, bereid gevonden om die strategie te komen rechtvaardigen. Maar of die zijn zaak nu echt goed doen? ‘De vrouwen die ik in de documentaireserie zag behoren inderdaad tot het type dat Robert zou kunnen uitkiezen’ stelt de laatste bijvoorbeeld. ‘En weet je waar ze nu overstuur over zijn? Dat ze uiteindelijk nooit een ster zijn geworden. Tenminste, totdat ze in deze serie belandden.’

Deze tweede reeks van Surviving R. Kelly zorgt zo voor een zekere verdieping, met name via de journalist Jim DeRogatis die zich jarenlang heeft vastgebeten in de scandaleuze zaak, en brengt verder de machinerie rond het misbruik, zoals het stelselmatige gebruik van Non-Disclosure Agreements om de vrouwen met behulp van hun eigen advocaat het zwijgen op te leggen, verder in kaart. Dat laat onverlet dat ook dit vervolg echt véél te lang is uitgesponnen en de onthullingen bovendien met onsmakelijk veel suspense en melodrama worden uitgeserveerd. Toch zal deze herhaling van zetten Robert Kelly ongetwijfeld nog verder in het nauw brengen.

Helmut Boeijen journalistiek

Mike Wallace Is Here

‘Hou je ervan om te zeggen: ik héb je?’, wil collega Larry King weten. ‘Jij bent echt de meester van iemand te pakken nemen met die allerlaatste vraag’, constateert talkshow-host Stephen Colbert even later. ‘Je bent een echte klootzak’ stelt geïnterviewde Barbra Streisand zelfs, tijdens een tweegesprek met de gevreesde televisiejournalist. Mike Wallace Is Here (91 min.) is dan nog maar enkele minuten onderweg. ‘Dit is echt een Wallace-vraag’, vat Mikes voormalige collega Morley Safer het intro nog eens bondig samen. ‘Waarom gedraag je je soms als zo’n enorme lul?‘

Mike Wallace (1918-1912) behoorde ruim een halve eeuw tot de groten van de Amerikaanse televisiejournalistiek. Hij was één van de laatste representanten van de Mad Men-achtige periode. Van gedistingeerde mannen in pak en stropdas, die met vorsende blik en een eeuwig brandende sigaret het nieuws duidden en de blikvangers daarvan het vuur ongenadig aan de schenen legden. Hij vestigde zijn naam definitief als de bikkelharde interviewer (en onderzoeksjournalist, met verborgen camera) van het iconische CBS-programma 60 Minutes, dat hij vanaf 1968 37 jaar lang presenteerde.

Deze fascinerende film van Avi Belkin bestaat volledig uit archiefmateriaal. Met een collage van tweegesprekken wordt de carrière van de hoofdpersoon in kaart gebracht: interviews van Wallace met kopstukken uit de tweede helft van de twintigste eeuw, zoals Salvador Dali, Martin Luther King, ayatollah Khomeini, Oprah Winfrey en Vladimir Poetin. En gesprekken van gerenommeerde televisie-interviewers als Barbara Walters, Lesley Stahl en (zoon) Chris Wallace met de mediapersoonlijkheid zelf, die het vuur aan zijn eigen schenen meestal snel probeerde uit te trappen.

Het in de CBS-archieven opgediepte archiefmateriaal wordt door Belkin, met veel gebruik van split screen en close-ups, optimaal benut. Waarbij ook de beelden die vóór en ná de officiële interviews werden gemaakt, een belangrijke rol spelen. Zij tonen de journalist Wallace, gezegend met een aanzienlijk ego, aan het werk; hoe hij zijn collega’s of gesprekspartners aftast, op hun gemak stelt of venijnig afblaft. Daarbij had B-roll materiaal van hoe hij zijn hand op het achterwerk van medewerksters legde of op een onbewaakt ogenblik hun beha’s losmaakte overigens niet misstaan.

In de Mad Men-jaren werd er echter nog niet al te veel werk gemaakt van zulke #metoo-achtige beschuldigingen. ‘Ik heb dat gedaan’, zou Wallace in 1991 tijdens een interview met Rolling Stone hebben gezegd. En daarmee was de kous af. In deze ferme docu wordt de kwestie zelfs helemaal niet ter sprake gebracht. Zoals ook ’s mans vier huwelijken nauwelijks aan bod komen. Mike Wallace Is Here is desondanks een zéér geslaagde poging om de journalist en zijn ‘Umfeld’, zowel de toenmalige media als het maatschappelijke klimaat waarbinnen die zich moesten handhaven, te portretteren.

Helmut Boeijen entertainment, film, seksueel geweld

Untouchable

‘He would never take ‘no’ for an answer’, zegt Deborah Slater, de vroegere secretaresse van Harvey Weinstein, over de tijd dat hij nog een ambitieuze concertpromotor in Buffalo was. Ze probeert zijn zakelijke attitude te omschrijven aan het begin van de documentaire Untouchable (98 min.), maar de analogie met ‘s mans buitensporige seksuele gedrag is natuurlijk onontkoombaar. Om aan alle eventuele twijfel daarover een einde te maken, laat regisseur Ursula Macfarlane tegelijkertijd een foto zien van Harvey met een ander icoon van geweld tegen vrouwen, O.J. Simpson. Waarna Hope D’Amore het eerste aangrijpende verhaal van deze documentaire mag vertellen: over hoe ze eind jaren zeventig tijdens een bezoek aan New York met een jonge en bijzonder opdringerige Harvey in een hotelkamer belandde.

Toen Miramax, het filmproductiebedrijf van Weinstein en zijn broer Bob, vanaf halverwege de jaren tachtig stormenderhand Hollywood begon te veroveren, kreeg zijn wangedrag een structureel karakter. Niet alleen naar vrouwen overigens. Ook de mannelijke Miramaxers hadden het regelmatig zwaar te verduren met hun lomperd van een baas, vertellen ze in dit pijnlijke portret van de filmmagnaat. De asbakken vlogen zogezegd in het rond. Tegelijkertijd was er die onweerstaanbare drive, zijn grootse visie op films en die oprechte liefde voor cinema. Harvey was dan misschien een bullebak, lijken ze nog steeds (tegen zichzelf) te zeggen, maar zijn manier van werken leverde wel wat op: de ene na de ander Oscar. En ach, iedereen gaat wel eens een keer over de schreef.

En dan, halverwege de documentaire, introduceert Macfarlane de actrices Rosanna Arquette, Caitlin Dulany, Nannette Klatt, Louise Godbold en Paz de la Huerta. Ze hebben elk hun eigen ervaringen, maar vertellen tegelijkertijd één en hetzelfde verhaal, dat bovendien parallel is gemonteerd. De modus operandi van een seksueel roofdier, dat weet dat het ongestoord zijn gang kan gaan. Als er al details over zijn erotische escapades zouden uitlekken, dan kunnen die altijd in verband worden gebracht met jonge actrices, die zich nu eenmaal omhoog proberen te neuken. En in Hollywood weten ze allang dat híj, de onbetwiste baas van Miramax, daar niet vies van is, getuige bijvoorbeeld Seth MacFarlanes opmerkingen daarover bij de Oscar-uitreiking van 2013, die ene grap in de comedyserie 30 Rock en de ‘slip of the tongue’ van Courtney Love uit 2005.

Harvey waant zich onaantastbaar, zo ervaren oud-medewerkers, vrouwen en journalisten die hem tegen de haren instrijken. Met behulp van alle mogelijke middelen worden ze geïntimideerd. En als ‘the fucking sheriff of this fucking lawless piece-of-shit town’ uiteindelijk toch niet weg komt met wat hij nu weer heeft geflikt, kan er nog altijd worden geschikt, met een stevige geheimhoudingsverklaring erbij. Harvey meent daardoor dat hij boven de wet staat. Tótdat de onderzoeksjournalisten Ronan Farrow (The New Yorker) en Megan Twohey en Jodi Kantor van The New York Times in 2017, als de #metoo-beweging duchtig van zich doet spreken, eindelijk bronnen vinden die tegen Weinstein willen getuigen en zijn hele leven en bedrijf als een kaartenhuis in elkaar donderen.

De complete, inmiddels welbekende Weinstein-affaire wordt in deze doortimmerde documentaire netjes uit de doeken gedaan met jeugdvrienden, voormalige medewerkers en de gebruikelijke journalisten en deskundigen, maar wordt in Untouchable slechts beperkt in verband gebracht met de mucho macho-mores die er al sinds jaar en dag leven bij/rond dit soort hele machtige mannen, zeker in de entertainmentindustrie. Een tijdperk dat nu echter op z’n einde lijkt te lopen. Na R. Kelly en Michael Jackson is ‘Zweinstein’ al de derde grootheid die in 2019 wordt gesloopt in een documentaire. Nu is het alleen nog wachten op de definitieve Bill Cosby-film, die zich onlangs, vanuit de gevangenis, alweer op de sociale media meldde als ‘America’s dad’.

Oh ja, Harvey Weinstein ontkent alles. Bijna dan. En zijn broer Bob wist van niets.

Helmut Boeijen seksueel geweld

At The Heart Of Gold: Inside The USA Gymnastics Scandal

Deze ‘good cop’- en ‘bad cop’-combinatie bleek toch echt uit twee bad cops te bestaan. Turncoach John Geddert, een doorgewinterde ijzervreter, en zijn teamarts Larry Nassar, het prototype aimabele vertrouwenspersoon. Als Geddert ze weer eens ongenadig had afgeblaft of volledig door de pijngrens had laten gaan, konden de piepjonge atletes altijd terecht bij de nerdy arts die ze dan weer oplapte en… misbruikte. Sinds 1992 zou Nassar zich hebben vergrepen aan meer dan driehonderd turnster(tje)s, waaronder diverse medaillewinnaressen op de Olympische Spelen. En Geddert moet ervan hebben geweten. Zolang de resultaten, die natuurlijk te allen tijde heilig bleven, goed waren, zag hij echter geen reden om in te grijpen. Net als Nassars werkgever Michigan State University, de Amerikaanse turnbond en het Olympisch comité.

In At The Heart Of Gold: Inside The USA Gymnastics Scandal (89 min.) zijn het, net als in thematisch verwante films zoals Surving R. Kelly en Leaving Neverland, de slachtoffers die aan het woord komen. Hun getuigenissen zijn door regisseur Erin Lee Carr omlijst met beelden van de bikkelharde trainingen, topprestaties van de meiden in wedstrijden én de zorgzame arts Nassar in actie. Liefdevol behandelt hij piepjonge, onherkenbaar gemaakte meisjes. De bijbehorende verhalen hebben een onwerkelijk karakter. Over Nassars signatuurbehandeling bijvoorbeeld. Waarbij de teamarts via drukpunten in de vagina elk pijntje, waar dan ook in het lichaam, zei te kunnen verhelpen. De eerste, relatief onschuldige sessies vonden vaak plaats met de ouders van de turnster erbij, zodat Nassar daarna zonder enige terughoudendheid en met erectie ‘de behandeling’ verder kon uitbouwen.

Uiteindelijk, zo’n 25 jaar na de eerste beschuldigingen aan zijn adres, loopt de man toch tegen de lamp en wordt de gewaardeerde sportarts, op het moment dat ook de #metoo-affaires rond Harvey Weinstein, Bill Cosby en Kevin Spacey losbarsten, ontmaskerd als een onverbeterlijke pedofiel. Via bijzonder indringende beelden uit de rechtszaal plaatst Carr hem aan het eind van de film recht tegenover zijn slachtoffers. Zij krijgen spreekrecht en vertellen, omringd door al dan niet schuldbewuste verwanten, hun schokkende verhalen. Nassar moet die aanhoren – of hij nu wil of niet. ’May God bless your dark, broken soul’, voegt één van zijn slachtoffers de inmiddels bevende teamarts toe, waarna mevrouw de rechter hem als een onvervalste wraakengel een loodzware straf oplegt.

Die apotheose is bijna niet om aan te zien. Talloze vrouwen, meisjes, die nog eenmaal de man onder ogen moeten komen die hun lichaam onteerde. En Larry Nassar zelf, een wolf die oogt (of probeert te ogen) als een lammetje. Met in het achterhoofd de wetenschap dat diverse mensen in hun directe omgeving deze malheur (grotendeels) hadden kunnen voorkomen. Voor hen krijgt dit verhaal nog een juridisch staartje. Deze aangrijpende film is dus geen definitief sluitstuk, maar een voorlopige samenvatting van één van de vele misbruikzaken die in de afgelopen uit de riolen van de sportwereld zijn opgediept.

Over het misbruikschandaal rond Larry Nassar werd onlangs nóg een documentaire gemaakt: Athlete A.

Helmut Boeijen entertainment, journalistiek, politiek

Divide And Conquer: The Story Of Roger Ailes

Een film over Roger Ailes, de grote baas van de rechtse Amerikaanse nieuwszender Fox News. Van Jigsaw Pictures, het productiebedrijf van documentaire-crack en erkend tegellichter Alex Gibney. Dan verwacht je een scandaleuze film waarin voortdurend wordt uitgedeeld. Door Ailes zelf, natuurlijk. Die niet anders kon – of wilde. En door filmmaakster Alexis Bloom, die vast alle gelegenheid heeft gekregen om haar omstreden subject eens grondig te laten incasseren.

Divide And Conquer: The Story Of Roger Ailes (107 min.) wordt echter nooit het zinnenprikkelende portret van de man en tijd die Donald Trump hebben voorgebracht dat het in potentie wel is. Aanknopingspunten genoeg in het levensverhaal van de flamboyante Ailes: zijn opmars aan het eind van de jaren zestig als nietsontziende media-adviseur van talloze toonaangevende Republikeinse politici, de manier waarop hij daarna Amerika’s succesvolste nieuwszender uit de grond stampte en de politieke moddergevechten, ordinaire ruzies en – natuurlijk – #metoo-affaires die daarmee gepaard gingen.

En dan hebben we het nog niets eens over zijn lachwekkend grote ego. Zo zou Barack Obama, een politicus die ondanks een serieuze lastercampagne van Fox News tweemaal tot president van de Verenigde Staten werd verkozen, hem bijvoorbeeld ooit hebben begroet als ‘de belangrijkste man van de wereld’. Tenminste, volgens Roger Ailes zelf. Waarna ze, breed lachend natuurlijk (maar waarom eigenlijk?), samen met hun echtgenotes op de foto gingen. Een getuige herinnert zich echter een heel ander verhaal. Nee, dat had Obama toch nét iets anders geformuleerd.

Ook treffend: hoe Ailes het plaatselijke sufferdje in zijn eigen woonplaats opkoopt om ook daar zijn wil op te leggen aan de gemeenschap en zo, opnieuw, tweespalt creëert. Dat lijkt een treffende metafoor voor zijn complete leven. Het geeft hem ook iets treurigs: de bullebak die alleen maar vijanden kent. Omdat hij geen echte vriendschap kan sluiten. Deze film schildert treffend dat (on)vermogen, maar slaagt er slechts beperkt in om het een plek te geven in het leven van de man die nooit een gevecht uit de weg ging – of kón gaan. Ook het maatschappelijke klimaat dat Roger Ailes zou creëren/faciliteren en waarop Donald Trump zou floreren komt slechts beperkt aan bod.

Divide And Conquer is aldus een vakkundig gemaakte hitjob. Maar ook niet meer dan dat.

Voor een vlijmscherp, stijflinks pamflet tegen Fox News kun je overigens terecht bij de documentaire Outfoxed: Ruper Murdoch’s War On Journalism van Robert Greenwald uit 2004, die in zijn geheel op YouTube is te zien.

Helmut Boeijen entertainment, muziek, popmuziek, seksueel geweld, soul

Surviving R. Kelly

‘Age ain’t nothing but a number’, zong de vijftienjarige zangeres Aaliyah in 1994. ‘Take my hand and come with me. Let me show you to ecstacy. Boy be brave, don’t be afraid. Cause tonight we’re gonna go all the way.’ De hitsingle Age Ain’t Nothing But A Number werd geschreven door de twaalf jaar oudere Robert Sylvester Kelly, oftewel R&B-superster R. Kelly, met wie ze later dat jaar, zogenaamd als achttienjarige, kortstondig in het huwelijk zou treden. De affaire werd een flinke mediahype, die voor de man in kwestie verder geen serieuze consequenties had.

Een voorliefde voor jonge meisjes hoeft geen onoverkomelijke kwestie te zijn voor popsterren of rock & rollers. ‘I’ll do anything for my sweet sixteen, zong Billy Idol niet voor niets. Jerry Lee Lewis zag er ook geen kwaad in en trouwde zijn dertienjarige nichtje. ‘I can see that you’re fifteen years old’, sneerde Mick Jagger enige tijd later in de Rolling Stones-evergreen Stray Cat Blues. ‘No, I don’t want your ID.’ Zijn bandmaatje Bill Wyman, tegen de vijftig inmiddels, zou later de daad bij het woord voegen en werd verliefd op de dertienjarige Mandy Smith. Toen ze achttien was, konden ze trouwen. Net voordat het huwelijk stuk liep, trouwde Wymans oudste zoon nog met Smiths moeder.

Het tienersterretje Aaliyah is inmiddels al achttien jaar dood, in 2001 gestorven tijdens een vliegtuigongeluk. Haar voormalige echtgenoot R. Kelly kan zich zo langzamerhand gaan opmaken voor een bestaan als Robert K. De man, toepasselijke ‘survivor’-tattoo op de onderarm, waant zich al decennia onaantastbaar, maar het net begint zich nu toch echt te sluiten rond de glibber die een miljoenenpubliek wijs heeft gemaakt dat hij kan vliegen. De zesdelige televisiedocu Surviving R. Kelly (297 min.), waarvan Kelly uitzending heeft proberen te voorkomen, is een nieuwe nagel aan de doodskist van het seksuele roofdier, dat zich tot dusver door niets of niemand heeft laten kooien.

Sinds hij begin jaren negentig carrière begon te maken als zanger en songschrijver wordt R. Kelly omgeven door hardnekkige geruchten over seksueel misbruik. Volgens diverse getuigen in deze vet aangezette serie, volgepompt met slicke shots en dreigende muziekjes, hing hij als twintiger al geregeld rond op middelbare scholen, hongerig naar nieuw tienervlees. Sindsdien heeft Kelly zijn modus operandi alleen maar geprofessionaliseerd. Als een volledig oversekste rattenvanger van Hamelen, een imago dat hem ook als artiest wel past, is hij altijd op zoek gebleven naar ambitieuze zangeresjes, die goedschiks dan wel kwaadschiks hun carrière een zetje in de goede richting willen geven.

Ook z’n fans zijn niet veilig voor R. Kelly. Jerhonda Pace bijvoorbeeld is veertien als ze haar held in 2008 ontmoet bij de rechtbank, waar hij zich moet verdedigen vanwege het bezit van kinderporno, in het bijzonder een videotape waarop hij seks zou hebben met een minderjarig meisje. Jerhonda wordt bij hem thuis uitgenodigd. Ze is nog maagd. ‘Dat komt goed uit’, zou Kelly hebben gezegd. ‘Dan kan ik je zelf trainen en van je maagdelijkheid verlossen.’ Als het zover komt, is de zanger nog in de veronderstelling dat ze meerderjarig is. Hij laat zich echter niet ontmoedigen door haar identiteitsbewijs. ‘Blijf tegen iedereen zeggen dat je achttien ben’, zou hij haar hebben geadviseerd. ‘En gedraag je als 21.’

Alle getuigenissen in deze serie tezamen – van familieleden, medewerkers, journalisten, deskundigen, familieleden en talloze misbruikte meisjes, waaronder zijn ex-vrouw Andrea – schetsen een onthutsend beeld van R. Kelly als een ongelooflijke machtswellusteling, die jarenlang vrijelijk zijn gang mocht gaan en zijn eigen sekssekte kon stichten. Omdat zijn hele entourage, die wel degelijk op de hoogte was van Kellys lopende band met véél te jonge meisjes en de gretige afname daarvan door ‘daddy’ zelf, besloot om niet in te grijpen, de lippen stijf op elkaar te houden en eventuele geruchten erover de kop in te drukken. Ook toen er geweld, videocamera’s en gevangenschap aan te pas kwamen.

Die attitude is in zekere zin nog altijd in Surviving R. Kelly te herkennen. Waar in vrijwel elke muziekdocu een hele trits popsterren zijn licht over de hoofdpersoon laat schijnen, telt deze er welgeteld één: John Legend. Anderen wilden (of durfden) blijkbaar hun vingers nog altijd niet te branden aan de dirty old man van de zwarte Amerikaanse muziek, die een volledig verknipte relatie met seksualiteit lijkt te hebben (gekregen). Het gevolg is een #metoo-kwestie in het kwadraat, waarvoor deze gelikte en erg lange documentaireserie, inclusief bevrijdingsactie met verborgen camera, een enorme berg bewijsmateriaal overlegt aan het grote publiek, dat nu voor ‘judge’ en ‘jury’ mag fungeren.

Robert K. ontkent, natuurlijk, alles.

Helmut Boeijen geschiedenis, Jaaroverzicht 2018, politiek, seksueel geweld

The Clinton Affair

Via het verleden kun je het heden begrijpen. Zo maakte de Oscar-winnende documentaireserie O.J.:Made In America enkele jaren geleden de historische context van de Black Lives Matter-beweging inzichtelijk. De zesdelige serie The Clinton Affair (300 min.), over de buitenechtelijke relatie die de Amerikaanse president Clinton halverwege de jaren negentig had met een Witte Huis-stagiaire, schildert al even overtuigend de voorgeschiedenis van het Trumpisme, #metoo en Russiagate.

Het is een klassieke scène geworden. Bill Clinton kijkt recht in de camera. ‘I did not have sexual relations with that woman’, klinkt het ferm. Hij neemt een korte pauze, alsof hij moeite moet doen om zich haar naam te herinneren, en dropt dan de naam die voor eeuwig aan hem verbonden zal blijven: ‘Miss Lewinsky’. Hij vervolgt: ‘I never told anybody to lie. Not a single time. Never! These allegations are false. And I need to go back to work for the American people.’

We weten allemaal hoe het verder zal lopen: Clinton moet toegeven dat hij er een geheel eigen definitie van een seksuele relatie op nahoudt en dat hij wel degelijk een verhouding heeft gehad met ‘that woman’. Het feit dat hij daarover heeft gelogen, en de suggestie dat hij ook Lewinsky zou hebben aangezet om te liegen, leidt tot een afzettingsprocedure. Van een impeachment van de populaire Democratische president zal het echter nooit komen.

Deze fascinerende serie van Blair Foster reconstrueert de seksuele en politieke affaire nauwgezet met enkele belangrijke spelers, zoals openbaar aanklager Ken Starr, Paula Jones (die Clinton eerder al beschuldigde van aanranding), de conservatieve literaire agent Lucianne Goldberg (die belastende telefoongesprekken van Lewinsky in de openbaarheid bracht) en – de grootste troef – Monica Lewinsky zelf. Een vrouw van halverwege veertig inmiddels, die openhartig en (zelf)kritisch terugkijkt op de kwestie die altijd aan haar zal blijven kleven.

In de aftiteling van The Clinton Affair schitteren twee namen vanzelfsprekend door afwezigheid: Bill en Hillary Clinton. Zij hebben niets te winnen bij het opnieuw oprakelen van een oud schandaal, dat volgens Hillary eerst en vooral ‘a vast right-wing conspiracy’ was. ‘Het probleem met het onderzoeken van de Clintons is dat ze zich gedragen alsof ze schuldig zijn’, stelt Solomon Wisenberg, een lid van Ken Starrs team dat het echtpaar destijds onder de loep nam. ‘Of ze nu schuldig zijn of niet.’

Ook Monica Lewinsky’s diabolische vertrouwelinge Linda Tripp ontbreekt helaas in de serie. Zij is het die Goldberg het geheim influistert van Lewinsky’s jurk, waarop een spermavlek van Clinton zou zitten. De literaire agent waarschuwt haar nog: ‘Je moet bereid zijn om haar te verliezen als vriendin.’ Tripp: ‘Dat besluit heb ik al genomen.’ Goldberg adviseert haar vervolgens om haar telefoontjes met Lewinsky op te nemen en speelt het verhaal daarna door aan een journalist van The Washington Post.

De opgenomen en uitgeschreven telefoongesprekken tussen Linda Tripp en Lucianne Goldberg getuigen van een enorm cynisme. Voor het beschadigen van ‘The Big Creep’ is alles geoorloofd, inclusief het misbruiken van het vertrouwen van Tripps naïeve vriendin Lewinsky, die vervolgens wordt blootgesteld aan slutshaming avant la lettre. Zij is de onbetwiste protagonist van deze serie. Dit is in essentie haar verhaal (en dat van haar ouders, die ook aan het woord komen), dat werd opgetekend tijdens twintig uur interview.

The Clinton Affair bevat bovendien een schat aan bijzonder archiefmateriaal, bijvoorbeeld van een bezoekje van Monica en haar vader en stiefmoeder aan Clinton in het Witte Huis, inclusief het maken van de verplichte groepsfoto. Of beelden van een jonge versie van Trump-medewerker Kellyanne Conway, die als opiniemaker van Fox News de regering Clinton ervan beschuldigt dat ze alles ontkent en criticasters belastert. Ook dat oogt onwerkelijk. Het is immers Conway die bijna twintig jaar later hoogstpersoonlijk de term ‘alternative facts’ zal munten.

Deze zesdelige televisiedocu is duidelijk meer dan een naargeestige trip nostalgia. De parallellen met het tijdperk Trump zijn talrijk. De ‘unfortunate encounters’ die Clinton zou hebben gehad met meerdere vrouwen doen bijvoorbeeld denken aan allerlei #metoo-kwesties, waaronder die rond de huidige president. Die wacht op zijn beurt misschien eveneens een impeachmentprocedure als het Russiagate-onderzoek tot dwingende conclusies leidt. En wie zou één van de ‘elves’ zijn geweest, die Hillary’s rechtse samenzwering in stilte juridisch heeft gefaciliteerd? Juist: een man die onlangs het middelpunt was van een gigantisch politiek moddergevecht.

De laag bij de grondse manier waarop de strijd tussen de Democratische president en zijn Republikeinse opponenten wordt uitgevochten en geëxploiteerd lijkt tegenwoordig bovendien gemeengoed te zijn in de (Amerikaanse) politiek. Op een verwrongen manier herhaalt dus ook deze geschiedenis zich.

Helmut Boeijen gezondheid, voeding

Super Size Me


‘We knew we couldn’t market our way out of Super Size Me’, bekende Alistair Macrow, senior vice president marketing van McDonald’s in 2014, tien jaar na het verschijnen van Morgan Spurlocks klassieke debuutfilm. De film uit 2004 bracht alle negatieve headlines over McDonald’s bij elkaar, aldus Macrow in dit artikel. En dus moest het anders bij de fastfoodketen: gezondere maaltijden en minder milieuschade. Vervat in een hagelnieuw groen logo dat de welbekende gele M met rode achtergrond inmiddels heeft vervangen.

Een documentaire die een multinational dwingt om zijn beleid bij te stellen. Dat kan alleen in Amerika, zou je zeggen. Het basisidee voor Super Size Me (99 min.) is dan ook even simpel als briljant: Morgan Spurlock, de goedlachse filmmaker met de karakteristieke druipsnor, besluit om dertig dagen lang alleen bij McDonald’s te gaan eten. Daarbij neemt hij zich bovendien plechtig voor om geen nee te zeggen als wordt aangeboden om het bestelde eten te ‘supersizen’. En, oh ja, net als de meeste doorsnee Amerikanen gaat hij het ook een maand zonder lichaamsbeweging doen. Alles met de auto dus.

Zijn vriendin, actief als vegetarische kok, houdt haar hart vast. En dat moet Spurlock zelf ook gaan doen als hij eenmaal goed, driemaal daags dus, in het menu van kolossale hamburgers, megafriet en extra large cokes zit. Ook al wordt hij daarbij begeleid door doctoren, een inspanningsfysioloog en een diëtiste. Spurlock gaat zich zienderogen minder goed voelen. Zowel lichamelijk als geestelijk. Illustratief is een klassieke scène waarin hij achter het stuur een Supersize-menu verorbert. Nadat hij achtereenvolgens McGurgles, McGas en McBurps te verduren heeft gekregen, volgt een heuse McPuke. Spurlock hangt zijn hoofd uit het raam en loost het fast food-menu, even snel als het is weggewerkt, weer op straat.

Tussen het (vr)eten door gaat Morgan Spurlock met deskundigen en gewone Amerikanen in gesprek over hoe obesitas het land in zijn greep dreigt te krijgen. Hij presenteert zijn bevindingen op een zeer toegankelijke manier met vlotte graphics, kekke animatiefilmpjes en catchy muziekjes, waardoor deze film op maat gesneden is voor een groot publiek. Spurlock wil daarbij, op zijn Michael Moores, ook echt een punt maken: de fast food-industrie die overal zijn vleugels uitslaat en zich in het bijzonder richt op jonge kinderen, moet dringend een halt worden toegeroepen. Om aan te tonen hoezeer McDonald’s is doorgedrongen tot de kindergeest, legt hij aan een paar willekeurige kinderen enkele foto’s voor: van die man met baard, ene Jezus Christus, hebben ze geen idee wie het is. Maar die guitige clown kennen ze allemaal: Ronald McDonald.

Hoewel Super Size Me McDonald’s min of meer heeft gedwongen om zijn assortiment te vergroenen, is het bedrijf met de alom tegenwoordige M anno 2018 nog steeds de wereldwijde marktleider. Zoals de Big Mac al die tijd gewoon de onbetwiste verkooptopper is gebleven. Blijkbaar zijn wij, de consumenten van al dat snelle eten, echt onverbeterlijk. In zijn voorstelling Functioneel Naakt vroeg cabaretier Theo Maassen zich al eens af wat het over ons zegt dat juist de zaak die zo ongezellig mogelijk is ingericht, zodat klanten er doorgaans snel weer weg willen, heeft kunnen uitgroeien tot het succesvolste restaurant aller tijden.

Vorig jaar maakte Morgan Spurlock een vervolg op zijn klassieke film: Super Size Me 2: Holy Chicken!. Deze documentaire is echter nooit officieel uitgebracht. Nadat Spurlock in de hoogtijdagen van #MeToo middels deze open brief zijn excuses aanbood voor seksueel wangedrag, heeft de distributeur van de film zich teruggetrokken.
Helmut Boeijen geweld, seksueel geweld

Seeing Allred

 

Zou ze de meest gehate (en bewonderde) vrouw van Hollywood zijn? Gloria Allred, de gestaalde advocate die al ruim veertig jaar onvervaard de strijd aanbindt met mannen, veelal uit de entertainmentindustrie, die zich schuldig zouden hebben gemaakt aan geweld tegen en (seksueel) misbruik van vrouwen. Ze werkt inmiddels als een rode lap op elke stier, zogezegd.

In de perfect getimede biopic Seeing Allred (95 min.), die comfortabel kan meedeinen op de golven van verontwaardiging die de #metoo-beweging op dit moment veroorzaakt, zet ze haar tanden in de Amerikaanse comedian Bill Cosby. Hij zou gedurende zijn lange carrière tientallen vrouwen hebben gedrogeerd en misbruikt. Dat doet Allred op kenmerkende wijze: met bikkelharde statements, altijd enkele slachtoffers aan haar zijde en een hele rij camera’s en microfoons op haar gericht. Trial by media, zeggen critici.

Gloria Allred is één geworden met wat ze doet, zo geeft ze grif toe in deze film van Sophie Sartain en Roberta Grossman, die zowel haar carrière als persoonlijke leven omvat. Daarin komt ook de traumatische gebeurtenis aan de orde die haar ooit op het spoor zette van de strijd voor vrouwenrechten: een verkrachting waaraan ze ook nog een ongewenste zwangerschap overhield. Bij de navolgende illegale abortus legde de overtuigde feministe bijna het loodje. Waarna een verpleegster zou hebben gezegd: ‘this will teach you a lesson’.

Ze leerde er een geheel andere les van. Van leven met ongeschoren tanden. Met een wapperend wetboek in de ene en een uitgekiende mediastrategie in de andere hand trekt Gloria Allred ook in het tijdperk Trump, die eveneens door allerlei door haar begeleide vrouwen wordt beschuldigd van ongewenste intimiteiten, nog altijd ten strijde voor een vrouwvriendelijke(re) wereld. Haar dochter Lisa Bloom is bovendien in haar voetsporen getreden. Zij hielp bijvoorbeeld Bill O’Reilly van Fox News, door diverse vrouwen beschuldigd van seksuele intimidatie, pootje te lichten.

Deze pro-Allred film slalomt alleen wel erg soepel om Blooms korte periode als belangenbehartiger van Hollywoods ultieme seksuele roofdier Harvey Weinstein heen. Een ‘kolossale fout’, bekende ze later en ongetwijfeld ook een pijnlijke episode voor haar moeder Gloria. Het lijkt alsof de filmmaaksters de door hen bewonderde leeuwin Gloria Allred toch niet al te zeer tegen de manen in wilden strijken. Iets meer weerwoord had van deze interessante film écht een onontkoombaar #metoo-document kunnen maken.
Helmut Boeijen entertainment, film, geweld, kunst & cultuur, seksueel geweld

An Open Secret

 

#MeToo. Sinds de schandalen rond onder anderen Harvey Weinstein, Kevin Spacey en Job Gosschalk is seksuele intimidatie, en de bijbehorende doofpotcultuur, ‘the talk of town’ in zowel Hollywood als Hilversum. Drie jaar geleden maakte Amy Berg al een film over dit thema, An Open Secret (99 min.)

En een geheim zou het ook blijven. Er kraaide geen haan naar de film, die nochtans was gemaakt door een gerenommeerde filmmaakster die enkele jaren daarvoor nog een Oscar-nominatie had gekregen voor Deliver Us From Evil. In die documentaire richtte Berg zich op seksueel misbruik binnen de katholieke kerk. Toen ze haar aandacht verlegde naar Hollywood, kwam daar echter aanmerkelijk minder respons op.

Is An Open Secret simpelweg aan de aandacht ontsnapt of – samenzwerinnggg! – doelbewust onschadelijk gemaakt? Wie zal het zeggen? Omdat de film nu ineens heel actueel is geworden, heeft Amy Berg hem in zijn geheel op Vimeo gezet. Zodat iedereen alsnog kan kijken naar het relaas van enkele kinder- en tieneracteurs die in handen vielen van onvervalste Hollywood-roofdieren.

De film begint met fragmenten uit een aflevering van de populaire eighties-sitcom Diff’rent Strokes, waarin een oudere man het schattige joch Arnold probeert te verleiden. Voor de acteur Todd Bridges, die Willis speelde in de Amerikaanse televisieserie, kwam dat nét iets te dichtbij. Hij liep al enkele jaren rond met een geheim, dat hij maar niet kreeg kwijtgespeeld.

En daarin blijkt Bridges bepaald niet de enige. In deze schokkende documentaire komen zowat alle situaties en voorbeelden voorbij, die in de afgelopen weken al zoveel tumult hebben veroorzaakt in Medialand. De slachtoffers zijn alleen (nog) jonger. Afgaande op de beerput die in An Open Secret voorzichtig open wordt getrokken, zal de stroom geruchten, beschuldigingen en ontkenningen/bekentenissen uit de entertainmentindustrie voorlopig niet opdrogen.