Helmut Boeijen oorlog, recht

Defending Brother No. 2

VPRO

Broeder nummer een, de beruchte Pol Pot, heeft zich nooit hoeven te verantwoorden voor zijn daden als leider van de Cambodjaanse Rode Khmer. De nummer twee van het schrikbewind, dat halverwege de jaren zeventig twee miljoen landgenoten slachtofferde voor een communistisch ideaal, moet wél voor een VN-tribunaal verschijnen.

De Nederlandse advocaten Michiel Pestman en Victor Koppe worden ingevlogen om de inmiddels hoogbejaarde Nuon Chea te verdedigen. Het moet de zaak van hun leven worden, een moderne variant op de Nazi-processen in Neurenberg. In een land dat nog altijd opzichtig worstelt met zijn verleden.

Niet veel later keert Pestman alweer gedesillusioneerd huiswaarts. Koppe wil van geen wijken weten. Hij besluit zelfs definitief naar Cambodja te vertrekken. Kalm maar vastberaden volgt regisseur Jorien van Nes in Defending Brother No. Two (90 min.) gedurende enkele jaren zijn pogingen om de (vermeende) oorlogsmisdadiger ter zijde te staan.

Tijdens het groots opgezette proces tegen Chea, waarin de hele verdorven historie van het Rode Khmer-tijdperk nog eens minutieus wordt doorlopen, hangt intussen voortdurend de vraag boven de markt of Cambodja eigenlijk wel klaar is voor een eerlijke blik in de spiegel.
Helmut Boeijen extreme sport, oorlog, sport, wielrennen

Blood Road


Op weg naar haar overleden vader leert ze zichzelf kennen. Dat had zomaar de tagline van de documentaire Blood Road (95 min.) kunnen zijn. In deze groots opgezette film van Nicholas Schrunk rijdt de Amerikaanse mountainbiker Rebecca Rusch de beruchte Ho Chi Minh Trail in Vietnam, op weg naar de plek waar in 1972 het vliegtuig van papa Steve crashte.

Ruim 1200 mijl door onherbergzaam terrein moeten Rebecca en haar Vietnamese gelegenheidspartner Huyen Nguyen, die natuurlijk ook haar eigen verhaal van liefde en verlies meebrengt, afleggen tijdens hun ontdekkingstocht. Die wordt vanuit alle hoeken en gaten vastgelegd, onder andere met prachtige droneshots vanuit de lucht.

De ontberingen van de twee tegenpolen worden door Schrunkversneden met de geschiedenis van de oorlog in Vietnam en het persoonlijke verhaal daarin van de Amerikaanse piloot Steve Rush, dat wordt verteld via interviews met familie, vrienden en collega-militairen en zijn eigen brieven naar vrouw en kinderen.

Terwijl zijn dochter, bijgenaamd ‘the queen of pain’, ruim twintig jaar na zijn dood haar lijf helemaal leeg trekt op de zogenaamde ‘blood road’, bloeit haar hart weer open. Intussen wordt er in deze overtuigende, hoewel licht voorspelbare film ook nog even een dikke streep gezet onder die verwoestende Vietnam-oorlog.
Helmut Boeijen oorlog, politiek, wapens

When The Guns Go Silent

VPRO

Hoe beëindig je bijna een halve eeuw oorlog? Met héél veel praten, masseren én soms ook gewoon toegeven, zo blijkt in When The Guns Go Silent (57 min.), een journalistieke documentaire van Natalia Orozco over het vredesproces dat een einde moest maken aan de gruwelijke burgeroorlog in Colombia.

Deze film zou zo uit de schoot kunnen komen van het befaamde Britse productiehuis Brook Lapping, dat er zijn handelsmerk van heeft gemaakt om moeizame (geo)politieke processen of onderhandelingen, zoals bijvoorbeeld de vredesonderhandelingen in Noord-Ierland of de oorlog in Irak, te ontleden met vertegenwoordigers van de strijdende partijen.

Dat is meteen ook het voornaamste minpunt van deze documentaire: veel, heel veel pratende hoofden. Maar wel pratende hoofden die ertoe doen: kopstukken van de regering, die er zijn eigen paramilitaire moordcommando’s op na scheen te houden, en van het FARC-guerrillaleger, dat steevast werd geassocieerd met drugshandel.

Pratende hoofden dus met vuile handen en de bereidheid om die tijdens de onderhandelingen nog vuiler te maken (of schoon te wassen, zo je wilt). In de hoop dat er een permanent staakt het vuren kan worden bewerkstelligd.
Helmut Boeijen geschiedenis, kunst & cultuur, oorlog

De Strijd Om Het Srebrenica Museum

KRO-NCRV

Ruim twintig jaar na dato zorgen de verwikkelingen rond de genocide in Srebrenica, en de rol van de Nederlandse Dutchbat-militairen daarin, nog altijd voor verhitte discussies. Bij het dorp in het voormalige Joegoslavië werden in 1995 zeker 8000 moslimmannen vermoord door Bosnisch-Servische troepen. En Nederland voelt zich daarvoor (mede)verantwoordelijk.

Kamp Westerbork en PAX hebben de opdracht gekregen om de ‘wiedergutmachungssteun’ die Nederland sinds de volkerenmoord heeft gegeven ter plaatse tot een passend eind te brengen met een expositie. Daarmee begeven ze zich in een politiek mijnenveld, waarbij er elk moment een explosief kan afgaan.

Want recente historie laat zich niet zomaar terugbrengen tot geobjectiveerde feiten. Elke belangengroep, van ‘de weduwen van Srebrenica’ tot Dutchbat-veteranen, heeft zijn eigen visie op die werkelijkheid. Binnen dat spanningsveld proberen de historici een verantwoorde expositie samen te stellen.

Dat betekent politiek bedrijven. De bewogen documentaire De Strijd Om Het Srebrenica Museum (54 min.) van Kay Mastenbroek laat zien dat dit, om Von Clausewitz nog maar eens te parafraseren, gewoon een voortzetting van oorlog kan worden. Met geheel andere middelen, verklarende teksten en illustratief beeldmateriaal bijvoorbeeld, dat wel.
Helmut Boeijen oorlog

The Child Soldier’s New Job


De ijzersterke documentaire The Child Soldier’s New Job (67 min) duikt in de schimmige business achter ’s werelds private legers. Waar oorlogen van oudsher werden uitgevochten door soldaten die voor volk en vaderland streden, bestaat er in de 21e eeuw de mogelijkheid om via een beveiligingsfirma ‘gewoon’ een legertje huurlingen te contracteren. En daarmee is, blijkbaar, goud geld te verdienen.

Zeker als je zo min mogelijk betaalt. Het is wachten op mensen die ’t voor kost en inwoning willen doen, merkte Michael Thibault, de co-voorzitter van een speciale commissie die onderzoek deed naar zogenaamde ‘wartime contractors, al op in 2011. Voordat hij zelf eieren voor zijn geld koos…

Het is dus niet vreemd dat bedrijven als Aegis of GardaWorld uitkomen bij voormalige kindsoldaten die, om het bot te zeggen, de juiste opvoeding hebben gehad. En zo kan het gebeuren dat de jongetjes die vroeger ogen uitdoofden en handen afhakten in Sierra Leone nu als huurling met een doorgeladen machinegeweer door Irak of Afghanistan lopen om daar de Westerse belangen te verdedigen.

The Child Soldier’s New Job (ook wel Child Soldiers Reloaded genaamd) van Mads Ellesoe roept een angstaanjagende wereld op, die een erg nare smaak in de mond achterlaat.
Helmut Boeijen Jaaroverzicht 2017, oorlog, syrië

Last Men In Aleppo

Dichter bij de oorlog in Syrië, en de mensen die door die oorlog dreigen te worden vermorzeld, dan in de verpletterende documentaire Last Men In Aleppo kun en zul je niet komen.

In deze direct cinema-film van Feras Fayyad, die de Grand Jury Prize voor Best World Cinema Documentary won op het Amerikaanse Sundance-festival, zit de camera voortdurend in de spreekwoordelijke nek van drie White Helmets, vrijwillige hulpverleners die na gevechten en bombardementen slachtoffers vanonder het puin proberen te halen.

Khalid, Subhi en Mahmoud wagen daarbij geregeld hun leven. Tegelijkertijd zijn het ook drie gewone mannen die lekker dollen met elkaar, een normaal gezinsleven proberen te onderhouden en tussen de loodzware klussen door zelfs de gelegenheid vinden om een vijvertje te maken voor hun goudvissen. Intussen vragen ze zich af of het toch niet verstandiger zou zijn om hun eigen ‘kom’ te ontvluchten en naar het buitenland te vertrekken.

Die menselijke insteek, van gewone mannen die gedwongen door de omstandigheden uitgroeien tot helden, zorgt ervoor dat je je als kijker onvermijdelijk gaat identificeren met de hoofdpersonen van deze kaakslag van een film (104 min.). En dat komt je bij de hartverscheurende apotheose duur te staan.

Eerder dit jaar verscheen er overigens nog een andere film over de Syrische hulpverleners met de witte helmen. De ontroerende film The White Helmets, die nog altijd is te zien op Netflix, werd met een Oscar voor beste korte documentaire bekroond.
Helmut Boeijen internet, oorlog

Zero Days


De naam Alex Gibney zorgt niet direct voor volle bioscoopzalen of kijkcijferrecords. Toch is de Amerikaanse filmer één van de belangrijkste én succesvolste documentairemakers van onze tijd (waarover ik twee jaar geleden onderstaand stuk voor De Correspondent schreef).

Als Gibney zich aan een project waagt, dan weet je dat het een toegankelijke film met drama, schwung en maatschappelijke relevantie wordt. Of het nu gaat om Scientology, de financiële crisis of de dopingschandalen rond Lance Armstrong.

Voor Zero Days (116 min.) begeeft Gibney zich, als een soort vervolg op de biopic die hij eerder maakte over Wikileaks-Dreh und Angelpunkt Julian Assange, opnieuw in de donkerste uithoeken van het internet. Hij gaat op zoek naar de achtergronden van het mysterieuze Stuxnet-virus, een cyberwapen dat door geheime diensten zou zijn ingezet om computernetwerken van de vijand te ontregelen.

Zero Days laat zich bekijken als een enerverende docuthriller, die in de allerbeste Hollywood-traditie van de ene onthulling naar de andere cliffhanger davert.
Helmut Boeijen internet, oorlog

National Bird


Het lijkt bijna een reguliere kantoorbaan: je neemt plaats op je vaste werkplek op een paar kilometer van huis, houdt je blik de hele dag gericht op het beeldscherm voor je en seint een collega in als je iets bijzonders waarneemt. En die zorgt ervoor dat het eventuele probleem direct uit de wereld wordt geholpen. Letterlijk.

In de intrigerende documentaire National Bird (91 min.) van Sonia Kennebeck worden drie veteranen van Amerika’s moderne oorlogen geportretteerd. Om te vechten hoefden ze alleen in te loggen. Drones deden de rest en zorgden ervoor dat ‘enemy combatants’ in een explosie of stofwolk verdwenen, ergens ver weg in een deel van de wereld dat zij alleen van hun computerscherm kenden.

Deze manier van oorlogsvoering lijkt risicoloos, maar de soldaten die de beeldschermen bemensen kampen regelmatig met depressies, suïcidale gedachten en drank- en drugsgebruik. Voor een posttraumatische stressstoornis hoef je echt niet meer af te reizen naar een frontlinie in Irak of Afghanistan.

Daarin schuilt nog een ander groot gevaar; dat de vijand wordt gereduceerd tot een willekeurige slechterik uit een schietgame die liefst met veel kabaal tot pulp moet worden geschoten. Burgerslachtoffers zijn daarbij bovendien niet meer dan onvermijdelijk ’collateral damage’.


De drie geportretteerde militairen kunnen niet meer leven met die gedachte en nemen het heft in eigen handen. Heather, een voormalig drone-analiste, luidt de klok met een opiniestuk in The Guardian. Haar collega Daniel besluit om het recht in eigen hand te nemen. En Lisa gaat in Afghanistan op zoek naar de slachtoffers van één van de dronestrikes, die ze zelf in gang zette.

Gezamenlijk zetten ze in National Bird aan tot nadenken over de hedendaagse vorm van oorlogsvoering en en de morele dilemma’s die deze oproept.