Helmut Boeijen internet, social media

De Smartphone-loze Mens

Human

Hij bestaat! Hij is onlangs in levende lijve aangetroffen. Sterker: hij bleek toen bereid om voor de camera te verschijnen. Milou Gevers mocht ‘m zelfs enkele vragen stellen: De Smartphone-loze Mens (14 min.).

In de enorme digitale kudde was de Nederlandse documentairemaakster, voor deze speelse korte documentaire, op zoek gegaan naar exemplaren van ‘een bijna uitgestorven soort’. Ze trof die zowaar in het wild aan – en bereid om te praten. Zonder meel in de mond of al te tevreden over zichzelf.

Even voor de helderheid: de drie paradijsvogels die Gevers uiteindelijk heeft weten te vangen, hebben wel degelijk een telefoon. Die gebruiken ze alleen – tromgeroffel, doodse stilte, klaroengeschal – om te bellen. En, vooruit, om te sms’en, pixelige foto’s te maken of een spelletje te doen. Snake, om precies te zijn.

Milou Gevers kan haar verbazing, zo te horen, nauwelijks onderdrukken. Ze laaft zich aan de wijze woorden van deze ‘Boris’, ‘Floor’ en ‘Carlijn’, lardeert hun bespiegelingen met pixelige beelden en volgt hen ook in het wild, terwijl ze zich staande houden tussen Smartphoners, met hun kenmerkende ‘technek’.

Als bijzondere exemplaren van de menselijke soort wilden zij niet langer als digitale tot slaaf gemaakten door het leven gaan – of ze verkiezen het échte contact, met Smartphoners én Smartphone-lozen. En de praktische complicaties van het smartphone-loze bestaan nemen ze gewoon, dapper als ze zijn, op de koop toe.

Gevers heeft haar antropologische onderzoek gestut met een lekker melige soundtrack, die het relaas van deze bedreigde menssoort toch nog een luchtige toets geeft. Want uiteindelijk wacht ook hen het lot van de vinylliefhebber, oldtimerfreak en voetbalromanticus: gedoemd om ooit weer cool te worden.

Helmut Boeijen blind, functiebeperking, golf, kunst & cultuur, mode, politiek, social media, sport

Blind Vertrouwen

Omroep Max

Een visuele beperking hoeft geen beperking te betekenen voor je ambities. Die boodschap ligt er duimendik bovenop in Blind Vertrouwen (60 min.). De tv-docu, naar een idee van Tjarda Struik, werd uit ruim 3500 inzendingen gekozen als winnaar van het initiatief ‘Jouw idee op TV’. Dat er werk aan de winkel is als het gaat om de emancipatie van blinden en slechtzienden is overigens ook duidelijk: naar schatting heeft slechts zo’n dertig procent van hen betaald werk.

Struik is zelf ook één van de drie hoofdpersonen van deze film van Ary Schouwenaar, Floor Collin, Dolf Gerbers en Roy Ferwerda. Als ‘blindfluencer’ is ze met meer dan 200.000 volgers inmiddels een bekend gezicht op de sociale media. ‘Hoi, ik ben Tjarda en ik ben bijna blind’, de zin waarmee ze filmpjes begint, is zelfs een begrip te worden. Struik is ambitieus en gaat bijvoorbeeld te rade bij de bekende influencer Nienke Plas. Want ze wil nóg meer volgers. ‘Zodat veel mensen zien, letterlijk zien, dat als je niet ziet er nog heel veel deuren openstaan in het leven.’ En ooit, liever vandaag dan morgen, wil Arda Struik burgemeester worden.

Veertiger Ronald Boef, die blind werd geboren, is zowaar golfprofessional. Hij moet daarbij puur op zijn gehoor of gevoel afgaan, want Ronald heeft zelf dus nog nooit een golfbal, -club of -baan gezien. Met zijn beschermende vader Rein als caddie en golfcoach Adrian Morley aan zijn zijde wil hij het wereldkampioenschap voor blinden en slechtzienden in Zuid-Afrika op zijn naam schrijven. Om Ronalds sportcarrière te faciliteren, is alleen wel veel geld nodig. En dus zetten zijn ouders, die hun leven volledig in het teken lijken te zetten van hun enige kind, zich in voor een fundraiser.

Annemarie Nodelijk tenslotte heeft tijdens haar modeopleiding een hersentumor gekregen. Sindsdien is  ze slechtziend. Dit weerhoudt ook haar er niet van om het hoogste na te streven. In haar geval: een show waarbij ze haar werk als tassenontwerpster aan de wereld kan tonen. ‘Verliezers hebben een excuus en winnaars hebben een plan’, zegt ‘Annie’ daarover. ‘Dus volg je plan en ga er gewoon voor!’ En precies die attitude spreekt ook uit Blind Vertrouwen, waarin misschien niet altijd alles volgens plan verloopt – wel bijna, overigens – maar waaruit een onmiskenbaar ‘waar een wil is…’-gevoel spreekt.

En voor Tjarda Struik, initiatiefnemer en hoofdpersoon van deze niet al te diepgravende docu, zit er aan het eind zowaar nog een aardige surprise in het vat. Om het centrale punt, van haar eigen idee op TV, nog eens extra goed in de verf te zetten.

Helmut Boeijen dood, egodocu, euthanasie, Nederlands Film Festival 2021, ouderen

Dertien Dagen

Floor Haak / c: Gijs Haak

‘Laatste keer dat ik in bad ben geweest, denk ik’, zegt Floor Haak monter, nadat hij met enige moeite naakt op zijn bed is gaan zitten. ‘Hoop ik. Ik kan nu verder wel vies worden.’ Vertel eens: wat is het plan? oppert zijn filmmakende zoon Gijs. ‘Het plan is om volgende week te beginnen met niet eten en niet drinken’, antwoordt Floor. ‘En dan ga ik vanzelf dood als het goed gaat.’

De hoogbejaarde man uit Vrouwenpolder heeft alleen geen idee hoe dat zal zijn. Vandaar dat het hem ook wel een goed idee lijkt als het hele gebeuren wordt gefilmd. ‘Dan kunnen andere mensen zien hoe dat is en kunnen ze eventueel ook daarvoor kiezen als ze eraan toe zijn.’ Zijn gezicht betrekt heel even: ‘En dan hoeven ze niet te wachten tot er dan eindelijk pillen zijn.’

Dertien Dagen (43 min.) zullen Floor Haak (1932-2019) nog vergund zijn. En Gijs (en zijn broer Michiel) blijft al die tijd aan zijn zijde: filmend, pratend, zorgend, wachtend en tenslotte wakend. Hun vader doet gewoon fitheidsoefeningen, neemt zijn pillen en bekijkt alvast zijn kist en bidprentje. De teneur is rustig en ontspannen. Met een lichte toon, (zelf)relativering en de nodige humor.

Soms, als hij even ligt te slapen, lijkt Floor het leven al te hebben verlaten. Zelf noemt hij dat dan ‘een proefligging’. Te midden van alles wat hij liefhad zet de oudere man zo, ogenschijnlijk zonder twijfel of verdriet, de allerlaatste stappen naar de dood. ‘Geef me maar even mijn vader’, zegt hij als er oude foto’s rondom zijn bed worden geplaatst. ‘Ik hoop dat ie trots op me was.’

Het wordt een waardig einde, waar Floor Haak zelf ‘heel tevreden’ over is. En zijn zoon Gijs heeft dat – en de man die zijn vader was – sereen vereeuwigd. Met voldoende distantie en toch héél intiem. Ondersteund door sfeervolle muziek, waaronder een gezamenlijk gezongen Hallejujah. En doordrenkt met de onvoorwaardelijke liefde die alleen een kind voor zijn ouder kan voelen.

Vanuit het hiernamaals ziet Floor, zonder enige twijfel, dat het goed is.

Zijn kleindochter Mila maakte een jaar voor zijn overlijden overigens ook een film over Floor Haak: Het Laatste Beeld. Terwijl zij zijn dagelijks bestaan filmt, vertelt hij haar over zijn leven.

Helmut Boeijen jongeren, onderwijs

Pretend Student

EO

Ik studeer dus ik besta, luidt de ondertitel van deze aardige tv-docu. De hoofdpersonen houden zich bezig met geschiedenis, biomedische wetenschappen of communicatie. Voor de buitenwereld tenminste. Zelf weten ze wel beter. Deze Nederlandse jongeren zijn in werkelijkheid Pretend Student (47 min.). Het kost ze, op verzoek van regisseur Floor van der Kemp, desondanks weinig moeite om te zeggen: ik ben … en ik studeer … aan de …

Volgens Romke Biagioni, decaan bij de Universiteit Leiden, zijn het echter geen pathologische leugenaars. Ze hebben simpelweg niet durven te zeggen dat ze zijn gestopt met hun studie. Of het steeds uitgesteld. Totdat ze de juiste woorden niet meer konden vinden en gedwongen werden om hun toevlucht te nemen tot die ene vaste zin: ik ben … en ik studeer…

Het lijkt typisch gedrag van katten in het nauw. In de knoop met hun eigen verwachtingen en die van hun directe omgeving, bevangen door schaamte en verstrikt geraakt in hun eigen leugens. Zoals de inmiddels 35-jarige Léon Vlegels, die maar liefst acht jaar lang deed alsof. ‘Ik had voor mezelf een deadline gesteld’, bekent hij. ‘Een deadline dat ik het zou oplossen door er óf eerlijk over te zijn óf er helemaal mee te kappen.’

Met de jongeren zelf – waaronder een geanonimiseerde studente die de façade nog altijd wil ophouden – probeert Van der Kemp in deze op een jeugdig publiek toegesneden productie de diepere oorzaken van hun situatie te vinden. Waar komt hun gedrag vandaan en zegt dit iets over onze hedendaagse samenleving? En, het onvermijdelijke slotakkoord, hoe kun je de leugen achterlaten en een begin maken met je echte leven?

Helmut Boeijen entertainment, film, kunst & cultuur

De Dick Maas Methode

WW Entertainment

‘Nederland heeft een heel ordinaire smaak’, zegt filmkenner René Mioch met een olijke glimlach bij aanvang van De Dick Maas Methode (97 min.). ‘Dick heeft daar een goed gevoel voor.’

‘Een boodschap?’ smaalt actrice Monique van de Ven even later over de Nederlandse regisseur die kaskrakers als Flodder, Amsterdamned en Sint op zijn naam heeft staan. ‘Er is geen boodschap.’

‘Boodschappen doe je bij Albert Heijn’, maakt producent Matthijs van Heijningen, de producent van Maas’ eerste grote succes De Lift, de introductie van deze documentaire van Jeffrey De Vore met een kwinkslag af.

En dan kan die film, vlot gemonteerd en als een lekker trashy Maas-productie vormgegeven, van start. Een publieksdocumentaire zou je het kunnen noemen. Met een aantrekkelijke vertelling over een cineast die in navolging van Paul Verhoeven de Nederlandse film naar een groot publiek bracht, vervolgens zakelijk helemaal aan de grond raakte en uiteindelijk tóch weer met de nodige bravoure opkrabbelde. En heel veel bekende koppen natuurlijk: Huub Stapel, Willeke van Ammelrooy, Barry Hay, Pierre Bokma en – natuurlijk – Tatjana ‘dochter Kees’ Simic. Géén documentaire dus om aan de randen van de nacht te vertonen voor een select publiek met een intellectuele bril.

Al komt behalve Maas’ grote bioscoopsuccessen ook zijn werkwijze als filmmaker serieus aan de orde met collega-regisseurs als Martin Koolhoven, Johan Nijenhuis, Mike van Diem, Tim Oliehoek en (echtgenote) Esmé Lammers. Zij schetsen de contouren van een bijna onNederlandse maker die altijd op zoek is naar een groot publiek. Een man ook die leeft voor het spektakel op zijn monitor. Aan de lieden die daarop hinderlijk door het beeld lopen – of vaker: scheuren, vrijen of vechten – besteedde hij meestal weinig aandacht. ‘Van acteurs weet ie geen reet af’, zegt René van ‘t Hof, die in de eerste Flodder-films zoon Kees vertolkte. Dick Maas zou er op de filmset zelfs een vaste boutade naar hoofdrolspelers op na hebben gehouden: ‘Doe het nou effe goed, eikel.’

Toen hij, tijdens een internationaal uitstapje, te maken kreeg met William Hurt, een acteur die zichzelf héél serieus nam, moest dat wel tot frictie leiden. Dat imago kleeft sowieso aan Dick Maas: een wat sikkeneurige man, die nogal eens in de clinch ligt met zijn directe omgeving. Is het niet met de cast van zijn eigen films, dan is het wel met Laurens Geels, zijn voormalige compagnon in het ter ziele gegane First Floor Features (die in deze docu niet aan het woord komt), of met subsidiënten die maar niet over de brug willen komen voor zijn nieuwste project.

Gelukkig is De Dick Maas Methode bepaald geen docu waar het chagrijn van afdruipt, maar een levendig portret van een man die met zijn films doorgaans meer dan genoeg vertier biedt om negentig minuten uit het dorre dagelijks bestaan te stappen. En dat lukt met dit zwaar entertainende portret gelukkig ook zonder enig probleem.

Helmut Boeijen dans, kunst & cultuur

Hans van Manen: Van Oud Naar Jong

NTR

Het Coronavirus is zich stilaan ook in documentaires aan het nestelen. Vanaf het najaar van 2020 beginnen er al films binnen te druppelen waarin COVID-19 een bijrol speelt – of zelfs de hoofdrol opeist. Totdat we dat net zo spuugzat zijn als in het echte leven.

Over een tijd, als die pandemie (hopelijk) tot de voltooid verleden tijd behoort, zullen we ons wellicht opnieuw verbazen over de alomtegenwoordige mondkapjes, de verplichte isolatie en het gesteggel over van overheidswege opgelegde maatregelen. Tot dat moment moeten we accepteren dat al die ongemakken ook in kunstvormen als documentaire en dans de kop opsteken. Want in deze situatie hebben makers maar één keuze: van de nood een deugd maken.

Ook de leden van het Nationale Ballet moeten alle zeilen bijzetten om gemotiveerd, fysiek in vorm en in goede mentale conditie te blijven. Ze verkennen de mogelijkheden van Zoom-trainingen, repeteren in kleine groepjes en experimenteren met online-voorstellingen. De honger naar échte uitvoeringen voor een volle zaal is alleen nauwelijks te stillen. Op zulke momenten is het een zegen dat er een invloedrijke choreograaf binnen handbereik is.

In Hans van Manen: Van Oud Naar Jong (49 min.) kijkt regisseur Joost van Krieken mee hoe het Nationale Ballet zich het oeuvre van de oude meester eigen probeert te maken. In veertig jaar maakte hij meer dan honderd choreografieën. ‘Als je kijkt naar zijn balletten, zie je een enorme rijkdom en toch een stilistische eenheid’ stelt directeur Ted Brandsen. ‘Een soort heldere visie over wat dans kan uitdrukken en wat het kan betekenen voor mensen.’

Begeleid door een zoals altijd bevlogen Van Manen, inmiddels bijna negentig, maken de dansers Floor Eimers en Edo Wijnen zich uiteindelijk op voor een online reprise van zijn klassieke werk Déja Vù. Ze weten daarbij ook Rachel Beaujean, de adjunct-artistiek directeur van het Nationale Ballet, aan hun zijde. Zij was jarenlang de muze van Hans van Manen en danste in 1981 met Clint Farha zelf het stuk, dat de laatste twaalf minuten van deze verzorgde dansdocu bestrijkt.

Helmut Boeijen dieren, natuur, toerisme

The Last Male On Earth

Cinema Delicatessen

Hij is ‘de meest begeerde vrijgezel op aarde’. Een hit op Tinder. Er zijn zelfs T-shirts van Sudan: #BornHorny. Hij heeft echter nog maar 999 dagen. De laatste mannelijke noordelijke witte neushoorn. Sudan leeft in het Keniaanse natuurreservaat Ol Pejeta en zijn dagen worden in The Last Male On Earth (70 min.) letterlijk geteld. Van duizend terug naar nul. Het persbericht ligt zelfs al klaar: ‘Sudan, leeftijd XX, stierf op XX binnen zijn omheining en werd gevonden door zijn verzorger op XX op de XX dag van XX.’

Het is een aloude filmmakerstruc, die door ‘the master of suspense’ Alfred Hitchcock de Bom Theorie werd genoemd: leg een bom onder de tafel bij een gezellig etentje en de spanning is vanaf dat moment te snijden. Alleen: die bom mag niet afgaan. Nooit, aldus Hitchcock. Die regel wordt hier met voeten getreden. Sudans lot mag bekend worden verondersteld. Op maandag 19 maart 2018 blies hij zijn allerlaatste adem uit. Wereldwijd plaatsten media een overlijdensbericht. En met Sudans dood is ook zijn soort uitgestorven. Toch?

In haar eerste lange film documenteert Floor van der Meulen zijn laatste dagen op aarde. Een imposant dier, dik in de veertig inmiddels, waaromheen een heuse industrie is opgetuigd. Ruim zes miljoen dollar gaat er jaarlijks in om, waarvan alleen al ruim één miljoen voor beveiliging. Want ook al ben je dan de allerlaatste van jouw soort, voor stropers blijf je toch eerst en vooral handelswaar. Rond Sudans woonplek is dan ook een soort militair cordon opgebouwd, met goedgetrainde en zwaarbewapende rangers.

Het dier zelf krijgt daarvan weinig mee, zo lijkt het. Zoals het ook niet reageert op de talloze toeristen die zijn kant op worden gestuurd. Ze mogen hem van alle kanten bekijken. Fotograferen. Selfies maken, natuurlijk. En krabbelen, lekker achter zijn oor. Dat schijnt-ie fijn te vinden. Zolang ze niet met te veel tegelijk komen, tenminste. Zes maximaal. Ook om de ervaring exclusief te houden, vermoedelijk. Na afloop krijgen de bezoekers wel een opdracht mee: preach the gospel. Zorg ervoor dat de hele wereld te horen krijgt over het uitsterven van deze specifieke neushoornsoort.

Met de mensen om hem heen, van zijn vaste verzorgers en bewakers tot de medewerkers van de toeristenshop en dagjesmensen, laat Van der Meulen zien dat Sudan echt niet ‘zomaar een dier’ is. Hij is op zijn oude dag niets minder dan een symbool geworden, een perfecte posterboy voor een marketingcampagne over bedreigde diersoorten. De filmmaakster paart de verwikkelingen rond Sudan daarnaast aan de inspanningen van wetenschappers om deze neushoornsoort tóch te verzekeren van een toekomst. Waarbij de vraag aan de orde komt in hoeverre Sudan zelf daarin eigenlijk wel een rol speelt.

Die dubbelheid, in meerdere opzichten, tekent Floor van der Meulen, in de rug gesteund door het fraaie camerawerk van Christian Paulussen en de puntige muziek van Juho Nurmela, uiterst trefzeker op. Aan het eind van The Last Male On Earth, als alle dagen zijn weggeteld, gaat de spreekwoordelijke bom inderdaad af. Die zadelt de kijker echter niet alleen met een gevoel van opperste frustratie op, iets wat bijvoorbeeld Hitchcock te allen tijde wilde voorkomen. Deze slimme film laat een veel genuanceerdere mengeling van boosheid, zelfkritiek, humor en weemoed achter.