Be The Fool

Doxy

In de zomer van 2023 komt de jarenlange zoektocht van Jade Moon Finch en zijn zus Scarlet Finch naar het verleden van hun ouders ten einde met een tribute aan hun leven en werk. Barry Finch en Josje Leeger waren in de jaren zestig onderdeel van het hippie-kunstenaarscollectief The Fool, dat sindsdien in de vergetelheid is geraakt. Samen met het andere stel in The Fool, Marijke Kooger en Simon Posthuma (de latere vader van Douwe Bob, met hem ook te zien in de documentaire Whatever Forever, Douwe Bob), bevonden zij zich in Londen, toen die stad het wild kloppende hart van de swingin’ sixties vormde.

Als The Fool, een verwijzing naar de tarotkaart De Dwaas, hielden Barry en Josje zich bezig met kunst, mode, muziek, design, poëzie en fotografie. De avant-garde kunstenaars ontwierpen bijvoorbeeld de winkel van The Beatles (Apple Boutique), brachten een elpee uit die doorgaat voor het allereerste wereldmuziekalbum, ontwierpen daarna in hun eigen boetiek The Chariot in Los Angeles kleding voor artiesten als Jim Morrison, Joni Mitchell en Led Zeppelin, en brachten in de jaren zeventig de muziekcultuur van Ibiza op gang met concerten van Eric Clapton, UB40 en Bob Marley.

In Be The Fool (79 min.) van regisseur Joris Postema maken broer en zus een trip nostalgia langs de plekken die hun ouders hebben gevormd – en die door hen zijn gevormd. Onderweg ontmoeten ze uiteenlopende artiesten zoals Hollies-zanger en Crosby, Stills, Nash & Young-lid Graham Nash (met wie The Fool z’n titelloze debuutalbum opnam), singer-songwriter Donovan (die bij Barry ‘de honger’, de drang om te communiceren, herkende, waarover hij zelf ook beschikte) en Iron Maiden-boegbeeld Bruce Dickinson (de metalzanger, waarvoor Josje ravissante podiumkledij ontwierp).

Tegelijkertijd proberen Jade en Scarlet enkele sleutelscènes uit de nooit uitgevoerde muziekvoorstelling Fools Paradise, een zoektocht naar identiteit die hun ouders ooit schreven na het succes van de musical Hair, alsnog tot leven te brengen met de actrice Marieke op den Akker. Postema gebruikt deze theatrale sequenties om het levensverhaal van The Fool – een personage dat volgens Jade Moon de waarheid vertelt die niemand anders durft uit te spreken – verder in te kaderen. ‘Be the fool’, is de boodschap die hij daar zelf, als zoon en als mens, uit heeft gehaald. Durf de dwaas te zijn.

Achter al die creatieve uitspattingen gaat een tragisch familieverhaal schuil, waarnaar in deze film meermaals wordt gehint en dat uiteindelijk, na enig aandringen door Postema, ook wel ter sprake komt – al wordt nooit helemaal duidelijk wat er precies is gebeurd. Duidelijk is wel dat het verleden, zowel de fraaie buitenkant als de tragische binnenzijde ervan, hen allen heeft getekend. En die woelige geschiedenis is nu zwierig opgetekend voor alle hedendaagse en toekomstige dwazen, die nodig met The Fool in contact moesten worden gebracht.

Trailer Be The Fool

Uitgewoond: Achter Gesloten Deuren

Marijke (l) en Jan Carel / VPRO

Een oude boom moet je niet verplanten. Toch is dat precies wat er is gebeurd met de hoogbejaarde bewoners van De Drie Hoven. Het Amsterdamse verzorgingshuis voldeed niet meer aan de moderne eisen en moest daarom sluiten. En dus werden de ouderen, die hadden gedacht dat dit hun laatste woonplek zou zijn, gedwongen om toch nog een keer te verkassen.

Met haar smartphone tekende Marijke Schonewille die onzekere periode op in de serie Uitgewoond. Nu, ruim een jaar later, bezoekt ze haar hoofdpersonen op hun nieuwe woonplek voor de documentaire Uitgewoond: Achter Gesloten Deuren (70 min.). Ze zet een kopje thee, helpt iemand z’n jas aantrekken of speelt een spelletje Rummikub en maakt intussen een praatje over hoe het gaat. De 103-jarige Map is bijvoorbeeld in het Leo Polak-huis beland, ver van haar vriendin Gerda. Ze hebben allebei niet meer zoveel zin in het leven. Gerda ervaart haar huidige bestaan zelfs als het ‘neerslaan van je geestelijke brein’. Ze overweegt om serieuze stappen te ondernemen.

De 96-jarige Jan Carel, een voormalige marinier die betrokken was bij de Slag bij de Javazee in 1942, is intussen nog dagelijks bezig met zijn oorlogsverleden. Voor de zekerheid barricadeert hij elke avond de deur van zijn woning, zodat ‘de vijand’ niet ongemerkt binnen kan komen. Één vijand laat zich daardoor echter niet ontmoedigen: een onzichtbaar virus dat de halve wereld op zijn kop zet en ook – of juist – de levens van de alleroudsten binnendringt. ‘Ik maak nog ‘s wat mee op m’n ouwe dag’, grapt Hetty van 92 tijdens de eerste keer beeldbellen met Schonewille. Even later: ‘Met mij gaat het goed. Zet dat maar op de film.’

Dat geldt echter bepaald niet voor alle hoofdpersonen van deze kleine en menselijke film. Sommigen ervaren de gevolgen van ‘social distancing’ aan den lijve, anderen krijgen met de gevreesde ziekte zelf te maken. Marijke Schonewille blijft ondertussen zo dicht mogelijk in de buurt, als een vriendin die van geen wijken wil weten. Tot het moment dat hun verplichte isolement weer wordt doorbroken. Of het leven aan z’n einde is gekomen…

Uitgewoond: Achter Gesloten Deuren is hier te bekijken.

De Hoofdvrouw

KRO-NCRV

Ze zit tegen een volledig witte achtergrond en kijkt recht in de camera. Dat probeert ze tenminste. Marijke zonder achternaam. Ze is duidelijk geëmotioneerd. Met horten en stoten doet ze haar verhaal: ‘Ik weet niet wat erger is: om te moeten zeggen dat mijn moeder is weggegaan en ons, mij, in de steek gelaten heeft en nooit meer is teruggekomen. Of dat ik ook nog moet zeggen wat ze gedaan heeft: dat ze veroordeeld is voor het misbruik van kinderen.’

Marijke keert terug naar de sekte De Gemeente Gods, waarin haar moeder van de profeet Sipke Vrieswijk de rol van De Hoofdvrouw (70 min.) toebedeeld had gekregen. Ze reconstrueert de gebeurtenissen met vader Hans, zus Annemieke, zussen van haar moeder en enkele voormalige sekteleden. Stuk voor stuk zijn ze onherkenbaar gemaakt. Alleen Marijke zelf toont zich aan de kijker. Het benadrukt de eenzame strijd waartoe ze zichzelf heeft verplicht.

De film die Hester Overmars daarover maakte is opgebouwd als een zoektocht. Naar het verleden van een religieuze gemeenschap, maar vooral naar haar moeder die ze al twintig jaar niet heeft gezien. Al te veel context krijgt de kijker daarbij niet. Die volgt gewoon Marijke. Zij probeert de witte plekken in haar geheugen (en leven) in te kleuren: wat bezielde haar moeder? Letterlijk. Of: wie? En dachten ze werkelijk dat ze uitverkoren waren door God?

Stukje bij beetje ontvouwt zich een dramatisch persoonlijk verhaal. De liefdevolle moeder uit die familiefilmpjes, hoe kon zij Vrieswijks ‘koningin’ worden? Marijke luistert naar oude geluidsopnames en wordt opnieuw emotioneel. Beelden van de sekte zelf zijn er niet – of krijgen we in elk geval niet te zien. Die kun je er wel bij bedenken. We zien vooral Marijke, innerlijk verscheurd, en haar gevecht om de waarheid boven tafel te krijgen. Intussen maakt ze zich klaar voor een dramatische confrontatie.