Helmut Boeijen adoptie, familie, Jaaroverzicht 2021, ouderschap, seksualiteit, seksueel geweld

Het Zaad Van Karbaat

VPRO

Het hele café stroomt vol met Karbaatjes. Sommigen kennen elkaar al. Anderen ontmoeten elkaar voor het eerst. In de ander zien ze zichzelf. Of juist niet. Alle aanwezigen stammen af van één en dezelfde man: de beruchte Nederlandse fertiliteitsarts Jan Karbaat (1927-2017). Hij gebruikte stiekem zijn eigen sperma om onvruchtbare vrouwen te ‘helpen’. Dit zou geresulteerd kunnen hebben in maar liefst honderden kinderen. Precieze aantallen ontbreken.

In 2018 studeerde Miriam Guttmann af aan de Filmacademie met de gestileerde korte documentaire Het Zaad Van Karbaat, waarin ze vrouwen en kinderen van de omstreden dokter aan het woord liet. Deze film blijkt niet meer dan een vingeroefening voor de groots opgezette driedelige serie Het Zaad Van Karbaat (134 min.), die begin dit jaar in première is gegaan op het prestigieuze Amerikaanse Sundance Film Festival onder de noemer Seeds Of Deceit.

Over een soortgelijke kwestie, de sperma-strapatsen van arts Quincy Fortier uit Las Vegas, is onlangs ook een Amerikaanse documentaire uitgebracht: Baby God. Deze ambitieuze Nederlandse productie bestrijkt echter een breder terrein en reikt ook dieper. Aflevering 1 concentreert zich op Karbaats ‘wensmoeders’, in de tweede aflevering staan de zogenaamde ‘Karbastards’ centraal en de laatste aflevering verbreedt de kwestie naar de trouwste donoren van de wonderdokter, twee mannen die ook meewerken aan deze documentaire, en de kinderen die zij weer op de wereld hebben gezet.

Zo ontstaat een verbazingwekkend verhaal over een arts die op eigen houtje, voor een deel wellicht onbewust en onbedoeld, een immoreel sociaal experiment rond erfelijkheid opzet, waarmee de aloude nature-nurture discussie nieuw leven kan worden ingeblazen. De omvang van wat hij in gang zette is bovendien nog altijd nauwelijks te overzien. Uit alle hoeken en gaten kunnen nieuwe Karbaatjes tevoorschijn komen. Ze worden dan onderdeel van een lukraak samengestelde familie, die bijna letterlijk voor het oog van de camera tot stand komt.

Dat is een ronduit fascinerend schouwspel, waarbij mensen die zich soms altijd wat onthecht hebben gevoeld in een willekeurig café ineens een bloedverwant kunnen ontmoeten. Guttmann vervat hun ervaringen in een smeuïge en zinnenprikkelend verbeelde vertelling en probeert daarin ook vat te krijgen op de man zelf, die in zijn reguliere leven ook nog eens negen kinderen, onder wie een zoon uit een buitenechtelijke relatie, op de wereld zette. Was hij nou een gewetenloze dokter, een oversekste ladiesman of toch eerder een rommelende idealist?

En dan dient ook de eerste Karbaat-afstammeling uit het buitenland zich aan…

Het Zaad Van Karbaat is hier te bekijken.

Helmut Boeijen gezondheid, seksualiteit

Het Zaad Van Karbaat (2018)


’De baarmoeder lacht me toe’, zegt dokter Jan Karbaat geruststellend terwijl hij met een speculum zaad inbrengt bij een vrouw. Het zijn beelden uit de tijd dat hij zich nog onaantastbaar waande. Enkele decennia later, en met de wetenschap van nu, hebben zijn woorden een totaal andere lading gekregen. Want de beloofde anonieme spermadonor, dat bleek hij zelf.

‘Het is de sport dat het lukt’, lacht de vruchtbaarheidsarts, die stiekem tientallen nakomelingen op de wereld zou zetten, even later naar de camera in beelden uit de documentaire Zwart Zaad (1995). ‘Het is eigenlijk jagen. Het is dus een soort uitdaging. Je probeert zo snel mogelijk aan een vrouw haar wens te voldoen, dat ze dan die zo gewenste baby krijgt.’

Karbaat is mijn verwekker, stelt Joey. ‘Maar ik ben niet zijn kind. Dat gun ik hem niet.’ Zijn moeder, die met haar echtgenoot maar geen kinderen kon krijgen, formuleert het nog scherper in de korte documentaire Het Zaad Van Karbaat (21 min.), de film waarmee Miriam Guttmann afstudeerde aan de Filmacademie en vervolgens de VPRO-documentaireprijs won. ‘Mijn geloof in de mens is helemaal weg.’

In een gestileerde setting vertellen moeder en zoon over hoe de arts, die in het voorjaar van 2017 overleed en tot die tijd duchtig voor God speelde, hun leven en onderlinge relatie heeft beïnvloed. Een andere vrouw en haar dochter worstelen ook nog steeds met de onontkoombare waarheid: Karbaat mag dan een charlatan, narcist en/of oplichter zijn, hij is ook je vader – of de vader van je kind.

Guttmann verbeeldt hun (innerlijke) strijd met een krachtige set gedramatiseerde familieopstellingen, boordevol ongemakkelijke poses en veelbetekenende blikken. Ze maken van Het Zaad Van Karbaat meer dan zomaar een verzameling getuigenissen over het levenswerk van de inmiddels beruchte vruchtbaarheidsarts en de ingrijpende gevolgen daarvan.

Het Zaad Van Karbaat is hier te bekijken. Miriam Guttmann heeft haar afstudeerfilm in 2021 bovendien uitgewerkt tot een groots opgezette driedelige serie met dezelfde titel: Het Zaad Van Karbaat. Engelse titel: Seeds of Deceit.