Het Zaad Van Karbaat (2018)

’De baarmoeder lacht me toe’, zegt dokter Jan Karbaat geruststellend terwijl hij met een speculum zaad inbrengt bij een vrouw. Het zijn beelden uit de tijd dat hij zich nog onaantastbaar waande. Enkele decennia later, en met de wetenschap van nu, hebben zijn woorden een totaal andere lading gekregen. Want de beloofde anonieme spermadonor, dat bleek hij zelf.

‘Het is de sport dat het lukt’, lacht de vruchtbaarheidsarts, die stiekem tientallen nakomelingen op de wereld zou zetten, even later naar de camera in beelden uit de documentaire Zwart Zaad (1995). ‘Het is eigenlijk jagen. Het is dus een soort uitdaging. Je probeert zo snel mogelijk aan een vrouw haar wens te voldoen, dat ze dan die zo gewenste baby krijgt.’

Karbaat is mijn verwekker, stelt Joey. ‘Maar ik ben niet zijn kind. Dat gun ik hem niet.’ Zijn moeder, die met haar echtgenoot maar geen kinderen kon krijgen, formuleert het nog scherper in de korte documentaire Het Zaad Van Karbaat (21 min.), de film waarmee Miriam Guttmann afstudeerde aan de Filmacademie en vervolgens de VPRO-documentaireprijs won. ‘Mijn geloof in de mens is helemaal weg.’

In een gestileerde setting vertellen moeder en zoon over hoe de arts, die in het voorjaar van 2017 overleed en tot die tijd duchtig voor God speelde, hun leven en onderlinge relatie heeft beïnvloed. Een andere vrouw en haar dochter worstelen ook nog steeds met de onontkoombare waarheid: Karbaat mag dan een charlatan, narcist en/of oplichter zijn, hij is ook je vader – of de vader van je kind.

Guttmann verbeeldt hun (innerlijke) strijd met een krachtige set gedramatiseerde familieopstellingen, boordevol ongemakkelijke poses en veelbetekenende blikken. Ze maken van Het Zaad Van Karbaat meer dan zomaar een verzameling getuigenissen over het levenswerk van de inmiddels beruchte vruchtbaarheidsarts en de ingrijpende gevolgen daarvan.