Helmut Boeijen egodocu, functiebeperking, gezondheid, psychische problematiek

Unrest


Zolang er nog geen breed gedragen consensus bestaat over de precieze oorzaak blijft er waarschijnlijk altijd een zweem van twijfel hangen rond het Chronische Vermoeidheidssyndroom (ook wel ME of CVS genaamd). Gaat het om louter psychosomatische klachten (en is het dus een hedendaagse variant op wat ze vroeger hysterie noemden)? Of bestaat er wel degelijk een lichamelijke trigger voor al die ontwrichtende pijn en vermoeidheid?

In de indringende documentaire Unrest (97 min.) belicht Jennifer Brea de aandoening vanuit haar eigen persoonlijke perspectief. Hoe ze zelfs tijdens de geringste inspanning, zoals bijvoorbeeld een trap oplopen, vaak even moet uitrusten. Hoe ze door een overdaad aan prikkels volledig overstuur kan raken en dan alleen nog onverstaanbare klanken uitbrengt. En hoe ze uiteindelijk (vrijwel) elke dag volledig uitgeput en afgebrand in bed belandt, te moe en terneergeslagen om te leven.

Vanuit datzelfde bed heeft Brea ook een belangrijk deel van deze egodocu gemaakt; via haar laptop legt ze contact met medepatiënten, doctoren en wetenschappers en bespreekt met hen de oorzaken en gevolgen van het bestaan achter de dichtgetrokken gordijnen. Die persoonlijke betrokkenheid geeft de documentaire een echte meerwaarde: dit is niet zomaar een film over CVS-patiënten, maar een film ván en mét gewone mensen die gebukt gaan onder een ontluisterende aandoening, die behalve allerlei lichamelijke en geestelijke consequenties ook allerlei sociale implicaties meebrengt.

Met de ferme stomp in de maag Unrest, die inmiddels allerlei prijzen won en op de short list staat voor de Oscars, geeft Jennifer Brea het veelal verborgen leed van de CVS-lijder en zijn/haar directe omgeving een gezicht – twee, als je haar partner Omar meetelt, wiens leven ook volledig is ontregeld. Intussen doet Brea een dringend beroep op de (medische) wereld om de ziekte te erkennen en het gevecht ertegen met vereende kracht aan te gaan.
Helmut Boeijen egodocu, ouderschap

De Keuze Van Mijn Vader


Als dit stuk door Gordon zou zijn geschreven, volgden er nu eerst grappen over nummertje 39, sambal bij en witte lijst voordat de film zelf zou worden besproken (waarna het al snel weer over Gordon zou gaan). Die zal ik eenieder besparen. Deze documentaire is ook geen poging om het leven achter het doorgeefluikje van een Chinees restaurant in beeld te brengen. Die film, die ik zelf overigens nog niet heb gezien, maakte Yan Ting Yuen al in 2001. Ze won er zelfs bijna een Gouden Kalf mee.

In de egodocu De Keuze Van Mijn Vader (54 min.) traceert Yuen het leven van haar ouders vóórdat ze vanuit China via Hongkong naar Nederland, Maastricht om precies te zijn, vertrokken om daar een restaurant te beginnen. Zelf werd ze in 1967 geboren in Hongkong, de voormalige Britse kolonie waar haar vader en moeder tegenwoordig weer wonen. Want Nederland werd nooit hun definitieve thuis.

Hun ‘Hollandse’ dochter vraagt zich intussen af waarom ze überhaupt ooit hiernaartoe zijn gekomen. Was het de dreiging van Mao’s culturele revolutie? Niet echt, als we haar vader Chak Man Yuen mogen geloven. Maar welke zwaarwegende redenen er dan wel ten grondslag lagen aan het besluit dat het lot van het gehele gezin veranderde wordt in deze film, die zich langzaam ontvouwt en waarbij emoties vaak onder de waterlijn blijven, ook niet helemaal duidelijk.

De maakster, die in de ogen van haar Chinese familie wel aanzien maar geen rooie rotcent verdient met haar creatieve werk, krijgt er maar geen vat op. ‘Mijn westerse blik brengt me nergens in hun wereld’, verzucht Yan Ting Yuen op driekwart van de film, als haar ernstig zieke vader haar stilaan definitief begint te ontglippen. Tot het bittere einde blijft hij de gesloten, plichtsgetrouwe man die hij altijd al was.

In die zin blijft hij dus ook voldoen aan het clichébeeld dat de Gordons van deze wereld hebben van Chinezen; ze leveren in stilte hun noeste arbeid, maar laten zich nooit in hun ziel kijken. Yan Tings neef Kueng, die het familierestaurant mocht overnemen en Chakt Man Yuen als zijn eigen vader beschouwt, verwoordt ‘t treffend  in een opvallend emotioneel interview: ‘Ik hou heel erg veel van hem, maar dat zou ik hem nooit ronduit zeggen.’ En zo houden ze elkaar in deze film, liefdevol, gevangen.
Helmut Boeijen dictaturen, geschiedenis, rusland

Liefde Is Aardappelen

Periscoop Film

‘Met een volle buik begrijp je een hongerlijder niet’, zegt tante Valja, die het contact blijft afhouden, halverwege Liefde Is Aardappelen tegen haar nicht (en filmmaakster) Aliona die in Nederland is opgegroeid en het verhaal van haar Russische familie probeert te ontrafelen. Daarna verbreekt tante resoluut de telefoonverbinding.

De afstand tussen Aliona van der Horst en haar Russische familieleden speelt vaker op in deze kalme en poëtische film. Ze heeft een klein stuk geërfd van het huis waarin haar moeder en vijf zussen zijn opgegroeid, zes vierkante meter om precies te zijn, en probeert van daaruit samen met haar tantes hun familiegeschiedenis te reconstrueren. Moeder Zoja is intussen ernstig ziek in Nederland achtergebleven.

Met behulp van brieven, foto’s en, ja, schoenen roept Van der Horst tevens de historie op van een verloren land, de communistische Sovjet-Unie. Zo zijn de herinneringen van haar tantes bijvoorbeeld doordesemd met gedachten aan hongersnood, aan de tijden dat de Russische leider Stalin boeren verordonneerde om hun oogst in te leveren bij De Staat en het gewone volk intussen liet omkomen van de honger.

Fraaie animaties van de Italiaanse kunstenaar Simone Massi verbinden in Liefde En Aardappelen (90 min.) het grote verhaal van de Russische plattelandsvrouwen met de kleine, tragische familiehistorie. De honger duurde van de jaren dertig tot de jaren vijftig, schrijft Van der Horst daarover op haar blog Love = Potatoes. ‘Maar er was net genoeg om niet te sterven. Een paar kinderen niet meegerekend.’

Het Stalinisme heeft intussen voor angst gezorgd die zich heeft vastgezet in gewone Russen. De documentairemaakster ziet het decennia later nog altijd terug in haar eigen familie. De ene tante heeft haar toevlucht gezocht tot het christendom en communisme, een andere probeerde simpelweg te vergeten. Haar eigen moeder is het land zelfs ontvlucht om te trouwen met een Nederlander – en heeft nu bovendien een nichtje huiswaarts ‘gestuurd’ om hun familiegeschiedenis op te tekenen.
Helmut Boeijen egodocu, familie, oorlog

My Own Private War

Taskovski

Drie generaties van haar familie zijn in Nederland beland. Haar zoontje Sergej is er geboren en weet niet beter. Haar ouders Vesna en Vojo, in eigen land chemicus en professor, zijn nu respectievelijk vrijwilliger bij vluchtelingenwerk en lid van de schaakclub. Zelf kan Lidija Zelovic zich maar niet losmaken van haar geboorteland. Ze wil de ultieme film maken over de oorlog die hen van huis en haard verdreef.

Zelovic kwam ruim twintig jaar eerder alleen over vanuit het voormalige Joegoslavië, twee jaar later werd ze in Nederland herenigd met haar ouders. In de egodocu My Own Private War (56 min.) uit 2015 haalt ze samen met hen bitterzoete herinneringen op aan haar onbezorgde jeugd in Sarajevo en onderzoekt wat de burgeroorlog bij de mensen uit haar omgeving heeft aangericht (en wat die mensen intussen zelf hebben aangericht).

In haar voormalige ouderlijke huis vindt Zelovic bijvoorbeeld oude liefdesbrieven van haar ouders, relikwieën van een verloren tijd en leven die droef en weemoedig stemmen. En op een onbewaakt ogenblik loopt ze haar neef Zeljko tegen het lijf, die tijdens de oorlog dienst heeft gedaan als Servische sluipschutter. Niemand zit eigenlijk op zijn verhaal te wachten, zo constateert zijn nicht. Voor de buitenwereld is hij ‘gewoon’ een agressor.

Via haar persoonlijke familiegeschiedenis schetst Zelovic zo de verschillende kanten en gevolgen van een oorlog, die natuurlijk louter verliezers kent. Toch is My Own Private War uiteindelijk geen deprimerende film. Te midden van de persoonlijke drama’s vindt de filmmaakster, die confrontaties niet uit de weg gaat, voldoende aanknopingspunten voor een enigszins hoopvolle slotconclusie: ook als je veel (van jezelf) kwijtraakt, is er reden genoeg om te leven.
Helmut Boeijen egodocu, seksualiteit

Beperkt Houdbaar


Voordat ze zich nadrukkelijk in de Zwarte Piet-discussie mengde, hield Sunny Bergman zich in haar films vooral bezig met de rol en positie van vrouwen. Beperkt Houdbaar (2007) is de documentaire waarmee ze zichzelf (internationaal) op de kaart zette en die naderhand nog een soort vervolg kreeg met het scabreuze Sletvrees?.

De manier waarop ze die films maakte én vervolgens ook aan de man/vrouw bracht, met een grote rol voor haar eigen uiterlijk en beleving, raakte een gevoelige snaar. Sindsdien zijn er overtuigde Sunny-lovers en -haters en is de maakster zelf een soort van Bekende Nederlander

In Beperkt Houdbaar (60 min.) is de mix van moed en schaamteloosheid die haar (werk) kenmerkt alom tegenwoordig. Zoals in die spraakmakende scène waarin Sunny met gespreide benen wacht op het oordeel van de Amerikaanse plastische chirurg, die vindt dat er nog heel wat werk aan de winkel is om van haar vagina een Playboy-poes van te maken.

Een even vermakelijk als schrijnend tafereel dat een jaar later overigens nog een vervolg zou krijgen in de documentaire The Perfect Vagina, waarin Lisa Rogers de wereld van het volmaakte vrouwelijke geslachtsdeel verkent.
Helmut Boeijen egodocu, familie, ouderschap, relaties

The Origin Of Trouble

KRO-NCRV

In deze korte docu (29 min.) gaat Tessa Pope op zoek naar de redenen achter de scheiding van haar ouders. Dat levert een uiterst spannende film op.

En zoals het hoort in een onvervalste egodocumentaire leert Pope, die de The Origin Of Trouble maakte als afstudeerwerk voor de filmacademie, intussen haar ouders (vader Pope in het bijzonder) én zichzelf beter kennen.