Helmut Boeijen beeldende kunst, familie, Jaaroverzicht 2025, kunst & cultuur, natuur, Nederlands Film Festival 2025

De Wolkenfietsers – Erfenis Van Een Droom

NTR

Ze behoren tot de tweede generatie wolkenfietsers. De broers Ruud en Gijs van de Wint beheren en exploiteren De Nollen, een voormalige vuilnisbelt in de duinen bij Den Helder die door hun vader Rudi gedurende ruim 25 jaar werd omgeturnd tot een levend kunstwerk. In de natuur bij zijn geboortestad maakte hij met bunkers, sculpturen en andere kunstwerken een klein paradijs. In het onderhoud daarvan gaat alleen enorm veel werk inzitten. Bovendien is de boel in z’n huidige vorm nauwelijks rendabel te krijgen.

‘Zorg ervoor dat je ‘t afmaakt!’ hield de kunstenaar zijn zoons voor, voordat hij in 2006 plotseling overleed. En daarvan hebben zij een levensopdracht gemaakt. In de woorden van oudste zoon Ruud: ‘Je boetseert door waar hij gestopt is.’ Buitenmens Ruud fungeert als geweten van De Nollen, de representant van zijn lekker dwarse vader die niets moest hebben van de reguliere kunstwereld. Zijn jongere broer Gijs, een echt mensenmens, zet daar realisme naast. Om te kunnen overleven moet De Nollen ook worden vernieuwd.

In de zeer fraaie documentaire De Wolkenfietsers – Erfenis Van Een Droom (67 min.) volgt Gülsah Dogan de missie van de twee broers, die zelf met hun gezinnen ook in De Nollen zijn neergestreken. Zij leven letterlijk de droom van hun vader. Die wordt, al naar gelang je gezichtspunt, verrijkt/bedreigd door plannen om ook een R.W. van de Wint-museum te starten in de groene oase. Daar zouden de honderden schilderijen, die nu in Van de Wints opslag liggen te verstoffen, toegankelijk kunnen worden gemaakt.

Beoogd directeur Ralph Keuning wil van het museum in wording echter ‘geen mausoleum voor Rudi van de Wint’ maken, maar een bruisende plek waar ook ruimte is voor ‘de Rothko van 28 van nu’. Zo hoopt hij de 7.000 mensen die De Nollen nu per jaar ontvangen op te krikken naar zo’n 50.000 bezoekers. En dat roept bij de conservatoren van de droom van ‘de grootste kosmische kunstenaar’ Rudi van de Wind (1942-2006), zijn zoons Ruud en Gijs, serieuze vragen op. Gaat dit niet in tegen alles waar hun vader voor stond?

Want hun landschap mag dan een levend organisme zijn – bijzonder fraai vastgelegd met (drone)shots – het moet wel een eigen universum blijven. Cultuurclash verzekerd – ook, indirect, tussen de broertjes. Dogan vangt intussen de passie van de twee mannen, die altijd een kind van hun vader zullen blijven. Dit is wat ze zijn. Wat ze waren. En wat ze (willen) blijven. Ook als de meningen uiteenlopen over hoe precies. En ze mogen dan moeilijke tijden hebben gekend, in al die jaren is er nooit ook maar één schilderij verkocht.

Met parallellen tussen heden en verleden, door het vermengen van actuele scènes met de zoons en archiefbeelden van hun vader, laat Gülsah Dogan bovendien zien hoe zij daadwerkelijk een eenheid vormen met de oorsprong van De Nollen. En het ‘buitenlaboratorium’ voor Van de Wints kunst en de verheven vaderliefde van zijn zoons vormt meteen een idyllisch decor voor deze intrigerende parabel over de strijd tegen institutionalisering en het behouden van je idealen. Zonder daarbij te bevriezen in de tijd.

Helmut Boeijen armoede, echtscheiding, familie, geweld, ouderschap

Naziha’s Lente

Het moest een portret worden van de vrouw achter het probleemgezin. De alleenstaande Marokkaanse moeder uit Amsterdam-West met tien kinderen, waarvan er al een aantal in aanraking waren geweest met justitie. Een sterke vrouw nochtans, die druk doende was om haar zaakjes op orde te krijgen. En toen zette een dramatische gebeurtenis Naziha’s leven helemaal op zijn kop. Hoe kon regisseur Gülsah Dogan haar oorspronkelijke idee, het geven van een menselijk gezicht aan een hardnekkig maatschappelijk probleem, overeind houden, zónder de waarheid geweld aan te doen?

Naziha’s Lente (90 min.) is de uitkomst van wat een worsteling moet zijn geweest. Een film over een Marokkaans-Nederlandse vrouw die zich bijna letterlijk heeft moeten vrijvechten. ‘Ik vind het jammer voor je dat je zonder vader moet opgroeien’, schrijft ze in een brief aan haar jongste kind en enige dochter Rachma (waarmee de documentaire begint en wordt afgesloten). ‘Ik had het graag anders gewild. Ik wil voor jou een ander leven dan wat ik heb gehad. Ik wil, Inshallah, dat je elke kans benut die op je pad komt. Ik wil dat je leert om voor jezelf op te komen en je stem laat horen.’

Als vrouw en moeder draagt Naziha de sporen van een ongelukkig huwelijk met een veel oudere man. Hij ‘kocht’ haar van haar moeder, maakte haar maar liefst tienmaal zwanger en hield er ronduit archaïsche ideeën over mannen, vrouwen en de opvoeding op na. Die komt Naziha nog steeds tegen: binnen zichzelf en bij haar jongens. Als Rachma straks zestien is, stelt één van haar zoons bijvoorbeeld half grappend over Naziha’s dochter, krijgt ze een hoofddoek en een plek in de keuken. En van een relatie met een jongen met een andere afkomst kan natuurlijk ook geen sprake zijn.

Terwijl ze zo voortdurend met één van haar opgroeiende kinderen in de weer is, ervoor moet zorgen dat er dagelijks eten op tafel komt en het huis aan kant is, mag Naziha zichzelf niet kwijtraken. Ze probeert los te komen van alle hulpverleners en haar ondertoezichtstelling te laten beëindigen. Naziha wil op eigen kracht verder, als spil van haar eigen gezin, voorbeeldfiguur in de wijk én vertrouwenspersoon. Daarvoor heeft ze zelfs een certificaat verdiend. Haar eerste. ‘Ik had die al van kinderen baren’, grapt ze tijdens de officiële uitreiking. ‘Maar dat is zonder certificaat.’

Met zulke scènes geeft Gülsah Dogan Naziha’s Lente lucht. Haar hoofdpersoon mag dan regelmatig het slachtoffer zijn geworden van haar achtergrond, cultuur of situatie, ze is in wezen geen slachtoffer. Binnen moeilijke omstandigheden probeert Naziha in deze delicate film uit 2014 te allen tijde verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf en de haren. ‘Het is nog geen tijd voor mij’, constateert ze tegelijkertijd. ‘Ik weet dat die put zo groot is, zo donker, zo diep, dat ik bang ben dat ik, als ik die put eenmaal opendoe, erin val. En daar hebben mijn kinderen niks aan.’

Naziha’s Lente is hier te bekijken.

Helmut Boeijen armoede, discriminatie, egodocu, jongeren, mens en maatschappij, minderheden

Terug Naar De Akbarstraat

NTR

‘Als dit hele wijkje in Marokko zou wonen, dan zou het niet zo’n vuile troep op straat zijn’, constateerde Felix Rottenberg in 2002 provocerend in de driedelige docu De Akbarstraat. Heeft hij de bewoners van de Kolenkitbuurt in Amsterdam-West destijds tekort gedaan met zulke boude stellingen? Rottenberg gaat het zelf vragen in de wijk, die in 2007 nog tot dé probleembuurt van Nederland werd uitgeroepen. In het genuanceerde tweeluik Terug Naar De Akbarstraat (120 min.), geregisseerd door Gülsah Dogan.

Inmiddels wordt er flink gesloopt en gebouwd in de wijk die ooit was bedoeld als een ‘walhalla voor Hollandse arbeiders’. Toen Rottenberg enkele tientallen jaren later langskwam bleek die wensdroom echter allang dood en begraven en was de Kolenkitbuurt een toevluchtsoord geworden voor wat hij zelf omschrijft als ‘de nieuwe armen’: gastarbeiders. In de voorgaande jaren was bovendien, onder invloed van politici als Bolkestein en Fortuyn, het Nederlandse integratiedebat flink verhard en werd er zelfs gesproken over een multicultureel drama.

‘Er is hier in deze buurt absoluut geen sprake van integratie’, constateerde André Hammersma, die toentertijd een fotozaak runde in de Kolenkitbuurt. ‘Er is geen allochtoon lid van een klaverjasvereniging, om maar iets te noemen.’ Een ongelukkig voorbeeld, vindt de pensionado nu, maar hij maakt zich nog altijd zorgen over het gebrek aan contact tussen de verschillende bevolkingsgroepen in de wijk. Wijkbewoner en cultureel antropoloog Sinan Cankaya is dan weer van mening dat problemen die zich nu eenmaal altijd voordoen in een verpauperde wijk véél te gemakkelijk worden toegeschreven aan de komst van allochtonen.

De bewoners van de Kolenkitbuurt vinden elkaar in elk geval niet altijd even gemakkelijk, ontdekt Rottenberg. Ook nu er betere huizen zijn gebouwd. De pogingen om de plaatselijke zwarte school te ‘witten’ verlopen bijvoorbeeld niet zonder strubbelingen. Toch heeft Terug naar de Akbarstraat onmiskenbaar een optimistische ondertoon. In diezelfde buurt is bijvoorbeeld eveneens een empowerment-training voor wijkbewoners te vinden. En de lokale boksschool van ome Jan en tante Hennie is inmiddels overgenomen door een wijkbewoner die er in 2002 als allochtone tiener werd opgevangen.

De manier waarop Rottenberg met de wijkbewoners in gesprek gaat – gewoon van mens tot mens, zonder de verplichte kritische vragen in de achterzak of juist een hele lading meel in de mond – en de manier waarop Dogan die ontmoetingen aankleedt – met intieme scènes en uiterst sfeervolle muziek – resulteert in mooie televisie: afgewogen, gevoelig en aanzettend tot nadenken. Zo, ver weg van de politieke discussies die nogal eens over de hoofden van de bewoners van probleemwijken worden uitgevochten, kun je dus óók kijken naar de multiculturele samenleving.

Terug Naar De Akbartstraat is hier te bekijken.

Helmut Boeijen familie, ouderschap

De Jacht Op Mijn Vader


Schrijfster Karin Amatmoekrim schreef een boek over haar afwezige vader, de in Suriname wereldberoemde taekwando-grootmeester en womanizer Eric Lie, en besloot dat hoogstpersoonlijk aan hem te gaan voorlezen. Die eenvoudige scènes – vader en dochter tegenover elkaar, met het boek ertussen – vormen het hart van de documentaire De Jacht Op Mijn Vader (59 min.).

Via de schrijfster richt regisseur Gülsah Dogan (Liefdeswinter, IDFA-publieksprijswinnaar Naziha’s Lente & De OK-vrouw, een veelbesproken film over Halina Reijn) het vizier op de man, die vooral voor zichzelf leek te leven en een spoor van verlaten liefdes en kroost achterliet.

De motieven van Karin Amatmoekrim om het contact met haar vader te herstellen lijken tamelijk ambigu; wil ze een relatie opbouwen met de man of vooral een boek over hem schrijven? Als ze in een interview een keuze moet maken kiest ze onverwijld voor het laatste. In het in 2016 verschenen boek Tenzij De Vader bedankt ze de man die haar ooit plompverloren op de aarde zette ‘voor uw mooie verhaal’.

Die spanning (tussen man en dochter, maar ook tussen dochter en schrijfster) drijft deze broeierige jacht op een verloren vader naar een geladen climax.