Helmut Boeijen documentaire

Anna Nicole Smith: You Don’t Know Me

Netflix

Zij kan worden beschouwd als de logische volgende stap in de eindeloze stroom blonde seksbommen die ’s werelds entertainmentindustrie blijft ophoesten. Van pak ‘m beet Mae West, Marilyn Monroe, Anita Ekberg, Samantha Fox en Pamela Anderson naar Anna Nicole Smith. Rondborstige blondines, de belichaming van what’s in a man’s mind – al waren die rondingen natuurlijk niet altijd alléén een creatie van moeder natuur. Stuk voor stuk zochten en vonden ze de roem, die hen daarna (bijna) ten gronde zou richten. Opgeslokt door het monster dat ze zelf, of een kerel in hun nabijheid, hadden gecreëerd.

Na een periode als gezicht van het jeansmerk Guess en Playboy’s Playmate volgde voor Anna Nicole Smith (1967-2007), inmiddels flink aangekomen, dus de onvermijdelijke realityserie. ‘Anna, Anna, glamoureuze Anna, Anna Nicole’, begon de leader daarvan. ‘Arm geboren in Texas. Je deed alles voor de roem. Je gebruikte wat je had en dat was nogal wat. Je werd een begrip, getrouwd met een miljardair.’ En daarmee is haar leven, althans de ranzige Hollywood-versie daarvan, wel verteld. Een ordinaire ‘golddigger’ die een hoogbejaarde oliemagnaat aan de haak heeft geslagen en zich volledig verliest in zelfmedicatie. Tot de dood erop volgt. Óók een – soort van, tenminste – Hollywood-einde.

Met enkele intimi, een hele zwik figuren uit haar periferie en de onvermijdelijke roddeljournalisten en paparazzi probeert de Britse documentairemaakster Ursula Macfarlane, die eerder Untouchable maakte over het vleesgeworden ‘male chauvinistic pig’ (de filmbaas en onverbeterlijke #metoo-recidivist Harvey Weinstein) vanachter Anna Nicole weer Vickie Lynn, Smiths echte naam, tevoorschijn te halen. Een ongelukkig meisje, inderdaad uit een gehucht in de Texaanse biblebelt, dat regelmatig vertelde over haar beroerde jeugd en volgens een aangetrouwde oom altijd al naar aandacht snakte. Ze raakte verdwaald in een voluptueus lichaam dat haar volledig heeft gedefinieerd.

Anna Nicole Smith: You Don’t Know Me (117 min.) is een erg lijvig portret geworden. Over een tamelijk treurige vrouw, die de façade vaak nauwelijks kan ophouden, uiteindelijk alles kwijtraakt wat ze liefheeft en dan geheel in ‘tabloid style’ bezwijkt. Een tragische geschiedenis, vervat in die ene scène waarin ze als gearriveerde ster voor het eerst haar biologische vader ontmoet. Voor de camera, natuurlijk. Hij zou haar naderhand hebben misbruikt. Niet voor de camera, overigens. Smiths halfbroer Donnie Hogan, die erbij was, wil het eerst niet geloven. Alhoewel. ‘Zo is hij wel’, stelt hij. ‘Maar is het waar?’ Als Donnie er nog eens over nadenkt, kan hij het zich toch wel voorstellen. ‘Het zou me niets verbazen.’

Vickie Lynn voldoet daarmee precies aan het beeld van de vrouw die je achter Anna Nicole Smith verwacht: een meisje dat aan de verkeerde kant van het spoor, in de hoek waar de klappen vallen bovendien, wordt geboren en zich daaraan alleen kan ontworstelen door de ultieme blonde bimbo te worden. Dat ligt alleen nét iets genuanceerder, laat Macfarlane met een slim opgebouwde en uitgewerkte verhaallijn zien in de apotheose van deze boeiende film. Vickie blijkt net zo schaamteloos als je van Anna Nicole mocht verwachten.

Helmut Boeijen documentaire, journalistiek, misdaad, recht

The Killing Of A Journalist

Final Cut For Real

Negen dagen na de moord op onderzoeksjournalist Ján Kuciak en zijn verloofde Martina Kusnirová op 15 februari 2018 zijn er overal in het land protestdemonstraties. Geschokte Slowaken tonen de wereld een groot zwart spandoek: ‘Een aanval op een journalist is een aanval op ons allen’.

Hun woede richt zich op de regering van premier Robert Fico, die sinds 2006 vrijwel permanent aan de macht is geweest. Onder zijn bewind is Slowakije, ogenschijnlijk een reguliere lidstaat van de Europese unie, afgegleden naar het niveau van een ordinaire maffiastaat, waar de rechtspraak en politie inmiddels grondig zijn gecorrumpeerd. Bovendien onderhouden hooggeplaatste figuren daadwerkelijk banden met de ‘Ndrangheta, de beruchte Italiaanse misdaadorganisatie.

De opdracht voor The Killing Of A Journalist (100 min.) zou zijn gekomen van Marián Kocner, een maffioso in een net pak die hoogstpersoonlijk de vervlechting van onder- en bovenwereld belichaamt. Met een opgepoetst social media-profiel laat hij zijn medewerkster Alena Zsuzsová bijvoorbeeld politieke kopstukken benaderen. Als sexy verleidster verzamelt zij ‘kompromat’ van hen, die hij dan weer in stelling kan brengen tegen deze ‘eersteklas schapen’.

Vanwege BTW- en belastingfraude komt Kocner echter op de radar van de dossiervreter Kuciak. Dat zint hem duidelijk niet. ‘Ik vertel jou nu heel kalm dat ik bijzondere aandacht ga geven aan jou, je moeder, je vader en je broers of zussen’, voegt hij de journalist toe tijdens een telefoongesprek. In een indringende scène van deze documentaire van Matt Sarnecki is te zien hoe zijn ouders, Martina’s moeder en collega’s van Kuciak opnamen van de nauwelijks verhulde bedreiging aanhoren.

Het brute karakter van de huurmoord wordt nog eens gedemonstreerd met een video-opname van de politie, waarin de schutter zijn eigen daad reconstrueert op de plaats delict. Het team dat verantwoordelijk is voor de uitvoering van de huurmoord – een oud-politieman en een voormalige militair, met de eigenaar van een pizzeria als moordmakelaar – oogt als een Slowaakse unit van The Sopranos en opereert als een moordcommando dat ook zomaar in Nederland actief had kunnen zijn.

Want de moord vertoont tevens overeenkomsten met de liquidatie van Peter R. de Vries. Afgaande op deze ontluisterende film, waarin verhoren van de verdachten, confrontaties tussen hen en verklaringen van hun advocaten zijn opgenomen, is de situatie in Slowakije alleen nóg ernstiger omdat onder- en bovenwereld er echt nauwelijks meer van elkaar zijn te onderscheiden en de overheid dus ook geen middelen – of een belang – heeft om in te grijpen.

De woorden van de omstreden politiechef Tibor Gaspar, uitgesproken tijdens een persconferentie na de moord op Ján Kucian, krijgen tijdens het onderzoek een steeds pijnlijkere lading: ‘Het is misschien vreemd om te zeggen na zo’n gebeurtenis’, houdt hij zijn gehoor dan met een stalen gezicht voor. ‘Maar wij leven niet in een maffiastaat.’

Helmut Boeijen documentaire, terrorisme

American Manhunt: The Boston Marathon Bombing

Netflix

De zoektocht naar de daders wordt ditmaal niet belemmerd door te weinig bewijsmateriaal. Van de bomaanslagen tijdens de marathon van Boston op 15 april 2013 zijn in eerste instantie simpelweg juist veel te veel beelden. Er zijn zoveel foto’s en filmpjes dat de politie niet weet waar ze ‘t moet zoeken. Pas als het materiaal van verschillende camera’s wordt gecombineerd, vindt het onderzoeksteam toch een aanknopingspunt: een jonge man die nonchalant een rugzak achterlaat. En, even later, een andere man die met in contact hem lijkt te staan. Daar stokt het onderzoek echter weer: wie zijn deze twee kerels?

Als de politie, FBI en officier van justitie in arren moede maar besluiten om de beelden van Verdachte 1 en Verdachte 2 vrij te geven, ontstaat er een ongekende klopjacht op de twee mannen, die simpelweg bekend komen te staan als ‘Zwarte pet’ en ‘Witte pet’. Gedurende enkele dagen zijn zij de meest gezochte personen van de Verenigde Staten. Intussen gaat het geschokte Boston in lockdown. Totdat de jacht, na ruim honderd uur, voor het oog van de natie uitmondt in een dramatische shootout. Die periode van dik vier dagen wordt in de driedelige serie American Manhunt: The Boston Marathon Bombing (177 min.) gereconstrueerd met de kopstukken van die jacht en de politieagenten en gewone inwoners van Boston die de twee verdachten meesleuren in hun vlucht.

Gaandeweg worden zij geïdentificeerd als de Tsjetsjeense broers Tsarnaev. Dan zoomt regisseur Floyd Russ ook verder in op hun achtergrond en probeert hij met mensen uit de directe omgeving van de twee islamitische bommenleggers vat te krijgen op hun achtergrond en beweegredenen, zowel persoonlijk als politiek en religieus. Zo ontstaat een behoorlijk complete reconstructie van de terreuraanslag en de dramatische afwikkeling daarvan, waarin alleen relatief weinig aandacht is voor de slachtoffers. Russ heeft duidelijk meer interesse voor het kat- en muisspel tussen Tamerlan en Dzhokhar Tsarnaev en de autoriteiten, dat met een vette montage van nieuwsbeelden en ferme quotes van insiders kan worden omgevormd tot een enerverende race tegen de klok.

Waarna het alleen nog de vraag is of de twee broers als ‘lone wolves’ opereerden of toch onderdeel waren van een groter netwerk. Duidelijk is dat zij met hun heilloze missie niet alleen talloze onschuldige levens hebben verminkt, maar ook de positie van moslims in de Verenigde Staten ernstig hebben beschadigd.

Helmut Boeijen documentaire

PS Jane Par Charlotte

Het is dat mijn moeder huisvrouw is en altijd naailes heeft gegeven en ik slechts een omhooggevallen provinciaal ben. Anders zou ik nu subiet beginnen aan Fien By Helmut, waarin we dan, al babbelend over het leven, door Oss gaan wandelen.

Terwijl we, om wat couleur locale op te snuiven (frituurvet), een tussenstop maken bij kwalitaria Frans van der Schoot – ‘een begrip in Oss en omgeving’ en één van de pronkstukken van wat ik voor het gemak maar de snackbarhoofdstad van Nederland noem – vertelt zij me nog maar eens een keer hoe opa en oma ooit door de pastoor van Geffen aan elkaar werden ‘voorgesteld’, probeer ik de oneindige (als in: eindeloze) verhalen over Theo & Henriëtte uit te zitten en laten we samen ook de maagbloedingen en -zweren en het bijbehorende fatalisme van ‘ons pap’ weer de revue passeren.

En dat ‘ons mam’ dan bij alles wat ook maar enigszins eet- of drinkbaar is, zegt: ‘vatten wa ge lust.’

Net als in het echt.

Helmut Boeijen documentaire, klimaat, Nederlands Film Festival 2022

Klimaatrebellen, Tussen Hoop & Wanhoop

KRO-NCRV

Is het een protestactie, een ‘optreden’ in de openbare ruimte of toch een gewiekste combinatie van die twee? David Schwarz, een 29-jarige theatermaker, heeft een plekje uitgezocht op een doorgaande weg, legt daar een kussentje neer en gaat vervolgens zitten. Hij draagt een bord: ‘Ik ben doodsbang dat de maatschappij instort als gevolg van de klimaatcrisis’. De zitactie oogst weliswaar lof van zijn vriendin Ayla van Summeren (24), maar wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen.

De Nederlandse actievoerder van de klimaatprotestgroep Extinction Rebellion heeft een plekje gekozen recht voor een auto. De bestuurder begint te toeteren en stapt uit. ‘Kun je niet dáár gaan zitten?’ vraagt hij, wijzend naar de stoep, niet eens heel onvriendelijk. David is echter onvermurwbaar. ‘Hij moet werken, man’, roept een omstander nog, maar de klimaatactivist wil van geen wijken weten en wacht op de onvermijdelijke confrontatie met de politie.

In Klimaatrebellen, Tussen Hoop & Wanhoop (55 min.) portretteert Ingeborg Jansen vijf vaderlandse jongelingen die zich genoodzaakt zien om hun klimaatdepressie, waarvan zij zelf ook last heeft, om te zetten in actie. Want ze zijn inmiddels ‘de bezorgde burger voorbij’, stelt bioloog Sandra van der Nat (30). En dus gaan ze, in de woorden van mede-actievoerder, student Sebastiaan Vannisselroy (21), ‘de wet overtreden, op een vreedzame manier, om toch maar gehoord te worden’.

Ze begeven zich naar publieke plekken of omstreden bedrijven zoals Shell of Campina en lijmen of ketenen zichzelf daar vast of veroorzaken gewoon een heleboel heisa. De navolgende arrestatie, en het bijbehorende strafblad, nemen ze op de koop toe. De acties hebben vaak ook een ludiek karakter. In Utrecht brengen ze bijvoorbeeld een brief vanuit de 21e eeuw, uit Utrecht aan Zee, huis aan huis rond. Je kunt er zelfs een bootje van vouwen, met daarop de tekst: ‘Uw huis na 2100?’.

Intussen gaat hun ‘gewone’ leven ook door. Sandra en haar al even gedreven vriend Merijn van Baardewijk (30) hebben zich bijvoorbeeld ingeschreven voor een nieuwbouwproject. David en Ayla vragen zich af of ze een kind op de wereld willen zetten. Dat is voor hen niet vanzelfsprekend. Want wat voor een leven geef je zo’n kind? Het is een vraag die Sebastiaan ook voorlegt aan zijn eigen moeder. Zij maakte zich in de jaren tachtig eveneens zorgen over de wereld. Waarom heeft ze dan tóch voor een kind gekozen?

Zo wordt in deze betrokken ‘actiefilm’, waarin Jansen de jongelingen zelf het woord geeft en aansluit bij hun ontregelende activiteiten, steeds duidelijker de achterkant van hun activisme zichtbaar: het onbegrip, de twijfel en – dat ook – het verdriet. Klimaatrebellen wordt daarmee een interessante aanvulling op Rebellion, de documentaire waarin onlangs van binnenuit de ontstaansgeschiedenis van de organisatie Extinction Rebellion in Groot-Brittannië in kaart is gebracht.

Beide films laten de, veelal hoogopgeleide, voorhoede van een nieuwe generatie idealisten aan het werk zien. Zij zijn opgezadeld met een giftige erfenis die hun toekomst – en die van alle andere aardbewoners – dreigt te verzieken. Met de moed der wanhoop en, ondanks alles, een gezonde dosis levenslust proberen ze het tij te keren.

Helmut Boeijen documentaire

This Is Joan Collins

NTR

Ze fungeert als verteller in haar eigen levensverhaal. Zwierig, joyeus en soms vilein slalomt Joan Collins langs alle inciting incidents, plotpoints en points of no return van haar Hollywood-achtige bestaan. De inmiddels hoogbejaarde actrice speelt een rol, zonder twijfel. Een typetje zelfs. ‘Moet dit stuk er echt in?’ vraagt ze bijvoorbeeld quasi-serieus, als haar ontmoeting met acteur Maxwell Green aan de orde komt. Hij was drieëndertig, zij zeventien. En maagd. ‘Mijn moeder zou zeggen dat er misbruik van me was gemaakt’, zit ze enkele ogenblikken later alweer helemaal in haar vertellersrol. ‘Tegenwoordig zouden we het “date rape” noemen.’ Green zou haar eerste echtgenoot worden en niet haar laatste slechte ervaring met mannen.

Het alomtegenwoordige seksisme in de filmindustrie loopt als een rode draad door This Is Joan Collins (95 min.). Mannen dringen zich op (of erger), gaan stelselmatig vreemd of speculeren heel nadrukkelijk op de zogenaamde ‘casting couch’. Collins vertelt erover zonder meel in de mond of zelfmedelijden. Soms herschrijft ze ter plekke de voice-over teksten – en daarmee het leven zoals dat hier wordt gepresenteerd. Een woelig bestaan als celebrity, waarin steeds weer een andere kerel de hoofdrol opeist. Dit bijzonder amusante Tinseltown-verhaal, met een schrijnende ondertoon, bevat daardoor een schier eindeloze rij, doorgaans weinig flatteus gekenschetste, bekendheden, waaronder Richard Burton, Warren Beatty, Anthony Newley, Ryan O’Neal, Ron Kass, Donald Trump, Peter Holm en Percy Gibson.

Regisseur Clare Beavan baseerde dit portret op enkele autobiografieën van Collins en maakt ook gebruik van scènes uit haar ontzaglijke film- en televisie-oeuvre om situaties uit het werkelijke leven van haar hoofdpersoon te verbeelden. Die werd in zo’n beetje elk decennium van haar volwassen leven wel eens afgeschreven als ‘te oud’ of ‘uit de tijd’. En steeds weer keerde de Britse actrice terug van nooit weggeweest. Met als hoogtepunt de rol van Alexis Carrington in Dynasty, een populaire soapserie waarvoor ze in de jaren tachtig negen jaar lang hoogstpersoonlijk het onderdeel ‘nasty’ verzorgde. Ze werd er ‘de meest gehate vrouw op televisie’ en voor het eerst echt gefortuneerd mee en kreeg op latere leeftijd zelfs een uitnodiging voor Playboy. Als een echte Hollywood-feministe accepteerde ze die met graagte.

Ook in This Is Joan Collins participeert ze met overduidelijk plezier. Al kan het natuurlijk ook gewoon de uitstekende actrice zijn, die zich uitleeft in de rol van haar leven. Want of de vamp op leeftijd echt achter de facade vandaan is gekomen? Daarvoor laat ze toch te zelden écht het achterste van haar tong zien. Bepaalde onderdelen van haar leven worden bovendien nauwelijks aangeraakt. Haar jongere zus Jackie, een succesvolle schrijfster en onlangs onderwerp van haar eigen documentaire Lady Boss, komt bijvoorbeeld nauwelijks ter sprake. Deze film richt zich vooral De Ster Joan Collins, die actief moest zijn binnen een entertainmentwereld die nog nooit van #metoo had gehoord. Al wist, zoveel is ook wel duidelijk, waarschijnlijk iedereen er wel degelijk van.

Helmut Boeijen documentaire

De Zaak Lucano

Human

Domenico Lucano staat voor de rechter vanwege het verstrekken van verblijfsvergunningen aan illegalen en het onrechtmatig besteden van overheidsgeld. De Zaak Lucano (13 min.) lijkt echter eerst en vooral een politieke aangelegenheid. Een afrekening met het omstreden beleid dat de burgemeester van het Zuid-Italiaanse dorp Riace in gang had gezet.

Lucano’s redenering was tamelijk eenvoudig geweest: we hebben leegstaande huizen en vluchtelingen zonder woning. Één en één is twee, misschien zelfs wel drie. Immigratie in plaats van emigratie. Hij maakte van Riace een opvangdorp, dat in binnen- en buitenland bekend werd en als decor fungeerde voor een aflevering van Tegenlicht en documentaires zoals But Now Is Perfect en It Will Be Chaos.

De regio leefde meteen op, vertelt hij in deze aardige korte docu van Christine Pawlata, die ook meewerkte aan de Tegenlicht-aflevering. Ook in het nabijgelegen Camini zagen ze kansen om de gemeenschap nieuw leven in te blazen. Net als in Riaci begonnen ze daar gebruik te maken van eigen geldbiljetten, met de beeltenis van Martin Luther King, Che Guevara, Gandhi, Bob Marley of Nelson Mandela erop. Daarmee konden de nieuwkomers afrekenen bij plaatselijke ondernemers.

Het bleken plannen waarmee Lucano lof oogstte – en felle kritiek. ‘Ik heb geleerd dat als je bouwt aan een utopie, aan die droom, dat je dan wel elke dag ietsje verder komt’, vertelt hij aan Pawlata. ‘Maar dat je nooit dat prachtige doel bereikt dat je voor ogen stond.’ De man die jarenlang puur optimisme uitstraalde oogt terneergeslagen. Zijn politieke ideaal heeft hem zo’n beetje zijn halve leven gekost.

En nu zou zijn levenswerk ook nog wel eens tot een veroordeling kunnen leiden.

Helmut Boeijen documentaire

Vendetta: Guerra Nell’Antimafia

Netflix

Moet Pino Maniaci worden beschouwd als een erfgenaam van de vermoorde crimefighters Giovanni Falcone en Paolo Borsselino? Of is de Italiaanse televisiepersoonlijkheid, die oogt als een morsige kruising van Peter R. de Vries en Johan Derksen, in werkelijkheid een handlanger van hun aartsvijand, de Siciliaanse maffia? Hij heeft van ‘trial by media’ in elk geval zijn raison d’être gemaakt.

‘De Snor’, een larger than life-personage dat samen met zijn vrouw Patrizia en dochter Letizia de lokale televisiezender Telejato in Partinico runt, veroorzaakt permanent deining en maakt al even gemakkelijk vijanden in het achterland van La Cosa Nostra. Een onvervalst larger than life-personage, dat in de zesdelige serie Vendetta: Guerra Nell’Antimafia (233 min.) dan ook consequent in de derde persoon over zichzelf spreekt.

En dan wordt Maniaci plotseling gearresteerd vanwege afpersing, het startpunt van deze trashy productie. Is het filmpje dat daarvan bij andere nieuwsmedia opduikt bewijsmateriaal van iemand die op heterdaad wordt betrapt of juist het bewijs dat er een enorme lastercampagne is opgezet tegen deze kettingrokende roeptoeter die behalve de maffia ook de plaatselijke autoriteiten gedurig voor de voeten loopt?

‘De Snor’ verzet zich hevig tijdens zijn publieke ontmaskering, die hij voor een belangrijk deel toeschrijft aan Silvana Saguto, de rechter die zich sterk heeft gemaakt voor de stelselmatige onteigening van maffiabezit. Samen met haar halve familie komt ook zij in het vizier van openbare aanklagers vanwege mogelijke corruptie. Terwijl hun zaken voor de rechter komen, blijven de twee met modder naar elkaar gooien.

‘Als iemand graag neukt’, verzucht Pino Maniaci bijvoorbeeld vertwijfeld, wanneer zijn geheime maîtresse tegen hem in stelling is gebracht, ‘kan hij dan niet anti-maffia zijn?’ Daar valt natuurlijk weinig tegenin te brengen. Voor buitenstaanders is het echter lastig om alle ferme, elkaar tegensprekende statements in Vendetta op werkelijke waarde te schatten en in te passen binnen het grotere verhaal.

Want de serie zet weliswaar heel erg in op kleurrijke personages en couleur locale, maar verzuimt daarbij om van alle elementen ook een kernachtig, pakkend en overtuigend betoog te maken.

Helmut Boeijen documentaire

De Rijksbouwmeester: De Kracht Van De Verbeelding

VPRO

Architecten moeten ontwerpen voor de problemen die de samenleving op dit moment kent, vindt Rijksbouwmeester Floris Alkemade. Als ‘architect des konings’ wil hij de Nederlandse steden bijvoorbeeld ‘intelligenter’ maken. Zodat sociale inwoners zich niet, of in elk geval minder, sociaal geïsoleerd voelen of minder afhankelijk worden van verschralende zorg. En: hoe kunnen we positiever gaan denken over het platteland?

Tegelijkertijd houdt Alkemade zich bezig met grote projecten, die in het oog van pers en publiek – met bijzondere aandacht voor eventuele kostenoverschrijding – moeten worden uitgevoerd. Regisseur André de Laat volgt hem in De Rijksbouwmeester: De Kracht Van De Verbeelding (60 min.) bijvoorbeeld tijdens de totstandkoming van de renovatie van het Binnenhof, verbouwing van paleis Het Loo en realisatie van het Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Elk project kent zijn eigen uitdagingen en zorgt onvermijdelijk ook voor frictie met stakeholders.

Die worden in deze degelijke documentaire door de hoofdpersoon wel benoemd, maar slechts zelden echt zichtbaar gemaakt (zoals bijvoorbeeld wel gebeurt in het portret van Winy Maas, zijn voormalige collega bij meesterarchitect Rem Koolhaas). De hoofdpersoon wordt ook vooral geportretteerd binnen zijn vak en functie. De persoon daarachter, kind van twee huisartsen uit het Brabantse dorp Sint-Oedenrode, komt slechts zijdelings aan de orde. Of het moet zijn via de ‘Wunderkammer’, waarin zijn vader, een halve kunstenaar, bezielde voorwerpen verzamelde en zo het fundament legde voor de missie van zijn zoon.

De Rijksbouwmeester is uiteindelijk vooral een interessante inkijk in het werk van ‘s lands toonaangevende architect (die deze zomer afscheid neemt en ter gelegenheid daarvan ook Zomergast was) en zijn voornaamste uitgangspunt: ‘de belofte dat het anders kan’.

Helmut Boeijen documentaire

Memphis Depay – Met Beide Benen

BNNVARA

‘Wie belde jij als eerste om hierover te praten?’ De vraag verrast hem wellicht. Voetballer Memphis Depay heeft net verteld hoe zijn moeder hem direct belde toen ze hoorde dat hij op 16 december 2019 geblesseerd het veld had verlaten tijdens een wedstrijd van zijn club Olympique Lyon. ‘Mam, tis mis’, had hij volgens haar gezegd. ‘Het gaat niet goed. Ik ben ernstig geblesseerd. En ik kan niet meer meedoen met het EK.’ Daarna hadden Cora en Memphis samen gehuild aan de telefoon.

‘Ik vind het sowieso altijd pijnlijk om mijn moeder te horen huilen’, kijkt Memphis daarop terug. ‘Ik ben iemand die gelijk troost.’ Op dat moment stelt interviewer Jessica Villerius haar vraag. ‘Niemand’, zegt de hoofdpersoon van Memphis Depay – Met Beide Benen (71 min.) zonder te verblikken of verblozen. Hij heeft niemand gebeld. ‘Geen behoefte aan?’ Memphis: ‘Nee, man. Het is gewoon een moment voor mezelf.’ En als hij er wel behoefte aan had gehad, zou hij waarschijnlijk contact hebben gezocht met één van zijn broeders, het selecte gezelschap van allerbeste vrienden dat tot zijn vaste entourage is gaan behoren.

Hoewel hij in deze documentaire geregeld wordt omringd door anderen – zijn alomtegenwoordige personal assistent Aubrey, beste vrienden Tufan en Gigi of moeder Cora – oogt de stervoetballer (en influencer en rapper) als een echte einzelgänger. Memphis is zonder enige twijfel de kapitein op zijn eigen schip. Ook als hij rapt en zijn gevolg braaf meeknikt op de beat. Tegelijk lijkt hij soms kwetsbaar, bijvoorbeeld tijdens een bezoek aan zijn halfbroer Jeffrey die in Groningen in een tbs-kliniek zit. Of als de clubdokter van Lyon de Nederlander enkele uren laat wachten wanneer hij hem zijn herstellende knie wil laten zien. ‘Als je geblesseerd bent’ constateert hij lijdzaam in de mooiste scène van de film, ‘ben je niet priority.’

Depays revalidatie vormt het hart van deze documentaire, waarvoor Villerius hem naar onder anderen Rome, Dubai en Rotterdam is gevolgd. Toevallig heeft Tufan ongeveer tegelijkertijd ook zijn kruisband gescheurd. Ze kunnen dus gezamenlijk werken aan hun herstel. De één voor een terugkeer aan de wereldtop, de ander (ook) om hem daarbij te ondersteunen. Tussendoor blikken Memphis en zijn moeder terug op diens leven, waarbij zijn voetbalcarrière slechts zijdelings aan bod komt. Jessica Villerius is vooral geïnteresseerd in wat deze eigengereide, ambitieuze en ook zeer gedisciplineerde twintiger nu eigenlijk drijft.

Volgens Cora is het vertrek van zijn Ghanese vader Dennis een sleutelmoment geweest in het leven van haar destijds vierjarige zoon. Zelf laat Memphis daarover weinig los in dit interessante portret, waarin hij desondanks best veel van zichzelf laat zien – al is het dan misschien niet altijd het achterste van zijn tong. Memphis Depay – Met Beide Benen, straf gefilmd en aangekleed met (net iets te) dikke muziek, is daardoor een heel aardige bijsluiter geworden voor zijn verrichtingen op het Europees Kampioenschap. Een glimp van de mens achter de smaakmaker van het Nederlandse voetbal, die komend seizoen FC Barcelona gaat versterken.

Memphis Depay – Met Beide Benen is hier te bekijken.

Helmut Boeijen documentaire

Under Tomorrow’s Sky

Van Skèndel naar wereldsteden als Taipei, Amsterdam en Seoul. Winy Maas, afkomstig uit de Brabantse plaats Schijndel bereikt met zijn expertise – op het snijvlak van landschap, stedenbouw en architectuur – inmiddels de ganse wereld. ‘Ik heb een missie om die stad of die wereld van morgen vorm te geven’, stelt hij daarover halverwege Under Tomorrow’s Sky (70 min.). Dat is volgens hem een kwestie van optimisme. Want je construeert niets minder dan de toekomst.

Nu de wereldbevolking in de komende jaren onverminderd blijft groeien, is het zijn ambitie om de steden, waar al die mensen een plek moeten vinden, compact en leefbaar te houden. Daarvoor gebruikt Maas, die zich op de TU-Delft tevens bezighoudt met doceren en onderzoeken, termen als: humaner, ecologischer, groener, energetischer en gemengder. En om dat te realiseren is zowel idealisme als vechtlust nodig.

Beide eigenschappen worden mooi zichtbaar in deze film van Jan Louter, die Maas van de zomer van 2018 tot de winter van 2020 volgt, tijdens de realisatie van enkele grote projecten. Als hij moet laveren tussen zijn eigen ideeën, de wensen van de opdrachtgever en de omstandigheden ter plaatse. De Nederlander communiceert gemakkelijk met allerlei verschillende type mensen, kan soms ook flink op zijn strepen staan en is er daarnaast eerlijk over dat hij soms zijn verlies moet nemen.

Deze documentaire is, net als zijn hoofdpersoon, vooral gericht op de toekomst. De achtergrond van Winy Maas wordt niet of nauwelijks belicht. Geen terugblik op zijn jonge jaren in Schijndel bijvoorbeeld. Ook diens privéleven – als daar überhaupt ruimte voor is – blijft geheel buiten beschouwing. Louter concentreert zich volledig op het werk, waarmee zijn protagonist de wereld wil veranderen – of zeg maar gerust: verbeteren.

Maas’ ideeën voor de toekomst worden daarbij fraai geïncorporeerd in de metropolen van nu. Wat hij voor zijn geestesoog ziet, wordt zo ook voor gewone stervelingen zichtbaar. Under Tomorrow’s Sky biedt op die manier een boeiende blik in de groene en menselijke stad die Winy Maas voor ogen staat. Waarbij het natuurlijk altijd de vraag is, zo toont deze interessante film eveneens glashelder, of die daadwerkelijk zo gerealiseerd zal kunnen worden.

Helmut Boeijen documentaire

De Droevige Kampioen

BIND / Ton Verkuijlen

In het boek dat schrijver Jan Brokken in 1997 over hem schreef, heet hij Riki Marchena. In werkelijk is zijn naam Robert ‘Joy’ Hosé. Hij loopt nog altijd rond op Curaçao, trekkend met één been. Dakloos en verslaafd. Ooit was hij een ster op het eiland. Iemand met ‘een Muhammad Ali-achtige status’, de beste tafeltennisser van de Nederlandse Antillen.

In de driedelige serie De Droevige Kampioen (150 min.), gebaseerd op het gelijknamige boek van Brokken, probeert regisseur Sander Burger het tragische relaas van de Curaçaose sportlegende te vangen met een combinatie van docu en drama: interviews met jongere broer Sherman en klasgenoten en jeugdvrienden van Hosé en authentiek archiefmateriaal, vermengd met sfeervol verfilmde kerngebeurtenissen uit het leven van ‘Joy’, die wordt vertolkt door acteur Anton de Bies (waarvan de casting, of een re-enactment daarvan, ook is te zien in de serie).

Jan Brokken en zijn boek fungeren daarbij als verbindende factor. Brokken wordt zelf geïnterviewd, maar de auteur leest ook voor uit zijn boek. Daarvoor is hij in de huid gekropen van Robert Hosé. Brokken noemt hem alleen Riki Marchena en schrijft bovendien regelmatig – maar ook niet altijd – in de ik-vorm. Ook de andere sprekers lezen zo nu en dan voor uit dat boek. Via Riki hebben ze, bekent één van hen, beter zicht gekregen op Robert. De hoofdpersoon komt zelf dan weer niet aan het woord. Hij trekkebeent zo nu en dan even door het beeld en wast dan, op verzoek, een auto.

Het is allemaal wat overdadig en voelt soms ook nodeloos gecompliceerd. ‘Hoe slecht was Riki.., of Robert, er toen aan toe?’ moet Sander Burger zelf ook even zoeken tijdens een vraag aan één van diens vrienden, over de jaren dat zijn hoofdpersoon helemaal verslingerd raakte aan drugs. Of is dat een bewuste ‘slip of the tongue’? Om te benadrukken dat Robert/Riki uiteindelijk vooral ook een personage is, waarmee de moderne historie van Curaçao en het laatste hoofdstuk van Nederlands koloniale avonturen uit de doeken kan worden gedaan. En een symbool van hoe de eilanders gaandeweg een soort zelfrespect verwierven.

Dat stukje vergeten geschiedenis wordt in deze wat onevenwichtige serie overigens fraai over het voetlicht gebracht. En ook het tragische levensverhaal van De Droevige Kampioen komt uiteindelijk netjes rond als de protagonist alsnog een plek inneemt in z’n eigen vertelling. Als een kampioen die helemaal niet droevig wil zijn.

De Droevige Kampioen is hier te bekijken.

Helmut Boeijen documentaire

There Is Still Someone In The Woods

VPRO

Met hoeveel ze precies zijn weet niemand. Sommigen van hen hullen zich al tientallen jaren in stilzwijgen, anderen zijn simpelweg dood. Ruwe schattingen lopen uiteen van 25.000 tot 50.000. Zoveel vrouwen, meisjes en mannen zouden er begin jaren negentig zijn verkracht tijdens de oorlog in Bosnië en Herzegovina. Het was een onvervalste oorlogsdaad. De geweldplegers zorgden er soms zelfs voor dat onteerde vrouwen geen abortus konden ondergaan. Zodat er ook nog eens kinderen zouden komen…

Zeker vierduizend schijnen het er te zijn geworden. Al is maar een klein deel daarvan erkend. Sommige baby’s werden bij hun geboorte verdronken, andere direct in de steek gelaten. In There’s Still Someone In The Woods (52 min.) worden enkele van die kinderen geportretteerd. Ze zijn inmiddels halfweg twintig. Van Lejla is er bijvoorbeeld tragisch beeldmateriaal hoe ze als achttienjarige voor het eerst zichzelf ziet als baby. De Britse journalist Dan Damon filmde hoe ze hulpeloos op een stretcher lag. Achtergelaten. Hij zou haar later adopteren.

Lejla had destijds nog helemaal geen naam en haar biologische moeder, een moslima die was verkracht door een Servische man, weigerde om naar haar te kijken. ‘Ik wil dat kind niet’, zegt ze, onherkenbaar in beeld gebracht. Wie het kind wil, mag het wat haar betreft hebben. ‘Gelukkig is het geen zoon. Anders zou het een toekomstige vijand kunnen worden.’ Haar dochter probeert de bittere woorden van moeder weg te lachen. In de navolgende jaren zal ze toch contact met haar proberen te leggen. Want het bloed kruipt…

Het tragische relaas van oorlogskinderen zoals Lejla wordt in deze documentaire van Teresa Turiera-Puigbò Bergadà en Erol Ileri Llodella gepaard aan de getuigenissen van enkele vrouwen die destijds met bruut geweld werden overweldigd en die nu, ruim 25 jaar later, alsnog hun recht proberen te halen. Hun indringende getuigenissen zijn omkleed met onheilszwangere sequenties, die de naargeestige gebeurtenissen van toentertijd symboliseren.

Het resulteert in een schrijnende en soms ook wat onevenwichtige film, die de gevolgen van één brute oorlogsmisdaad, de ultieme vernedering van zowel de individuele persoon als de bijbehorende gemeenschap, in kaart brengt.

Helmut Boeijen documentaire

Max Richter’s Sleep

IDFA

Grand Park in Los Angeles is bezaaid met stretchers. In de schemering kiezen allerlei mensen verwachtingsvol hun plek. Hen wacht een nacht als geen andere. Ze zijn getuige van een live-uitvoering van Sleep, een muziekstuk van ruim acht uur van de Duits-Engelse componist Max Richter (die naam maakte met soundtracks voor films/series als The Leftovers, Shutter Island en My Brilliant Friend). Slapen mag, maar hoeft niet. Luisteren – of beter: ondergaan – mag natuurlijk ook.

Max Richter’s Sleep (98 min.) is geen traditionele making of-docu waarin elke stap van de totstandkoming van dit bijzondere project wordt belicht en intussen automatisch een intiem portret ontstaat van de nucleus daarachter (en zijn vrouw en creatieve partner: de antropoloog, theatermaker en filmer Yulia Mahr). Tenminste, niet alleen. Deze film van Natalie Johns is tevens een poëtische verkenning van het fenomeen slaap, de werking van onze hersenen en mens zijn.

En een eerbetoon aan Richters meditatieve slaapsoundtrack, natuurlijk. Hij noemt die zelf overigens een protest tegen een wereld waarin we permanent ‘aan’ staan. Dat idee gaat gepaard met een weldadige beeldenstroom: verstilde panorama’s van een stad bij nacht, portretjes van enkele participanten en familievideo’s van de Richters en hun kinderen. Gezamenlijk vormen ze een – excuus: flauwe woordspeling op komst – droomvlucht.

Die kan worden beschouwd als een zusterfilm van de Nederlandse slaapdocumentaire In De Armen Van Morpheus. Deze documentaire gaat alleen niet uit van de individuele beleving, maar belichaamt de collectieve ervaring.

En dan wordt het licht.

Helmut Boeijen documentaire

Personae

Nederlands Film Festival

Preludes To Face The World, luidt de tagline voor deze korte documentaire van Maartje Bakers, die onlangs werd genomineerd voor een Gouden Kalf. Een beeldessay over vrouwelijkheid, aan de hand van de ochtendrituelen van zes verschillende vrouwen. Bakers observeert hen terwijl ze zich gereed maken om de wereld weer tegemoet te treden. Vanaf het moment dat ‘s ochtends de wekker gaat totdat ze zich uiteindelijk blootstellen aan andermans blik.

Kalm en aandachtig laat Personae (25 min.) hen zien in hun eigen domein, waar ze zich overgeven aan hun vaste gewoonten. Van ochtendmens transformeren de vrouwen, in de badkamer, aan de make-up tafel en bij de kledingkast, langzaam in een toonbare variant van zichzelf. Dat is een heel intiem proces, waarbij ze letterlijk veel van zichzelf laten zien. Van zowel hun persoonlijke ruimte als van hun lichaam. En waarbij ze ook heel nadrukkelijk naar zichzelf kijken. Niets zo indringend immers als The Female Gaze.

Gesproken wordt er verder niet. De camera, gesitueerd op een vaste plek, moet het werk doen, aan het begin en einde in de rug gedekt door doeltreffende muziek. Zo dwingt deze film om echt te kijken, in een poging om de vrouwen te zien voor wie ze werkelijk zijn. En daaruit komen onvermijdelijk vragen naar voren over wat vrouwelijkheid is en behoort te zijn en hoeveel vrouwen in zichzelf moeten investeren, teneinde de wereld te kunnen trotseren.

Helmut Boeijen documentaire

Capital In The Twenty-First Century

Thomas Piketty / Human

Staan we aan de vooravond van een terugkeer naar het ongebreidelde kapitalisme van de achttiende en negentiende eeuw, met een kleine aristocratie die leeft in weelde en het gewone volk dat omkomt van de honger? Deze zorg spreekt de Franse econoom Thomas Piketty nadrukkelijk uit bij de start van de boeiende documentaire Capital In The Twenty-First Century (102 min.), die is gebaseerd op zijn baanbrekende boek uit 2013. De eerste tekenen dienen zich volgens hem aan: groeiende ongelijkheid en, als een soort bliksemafleider daarvoor, toenemend nationalisme.

Samen met vooraanstaande collega-economen, psychologen, historici en politicologen licht Piketty vervolgens de ontwikkeling van het kapitalisme door, de talloze pogingen om dat bij te sturen en de recente opkomst van de ‘Greed is good’-mentaliteit, waardoor er weer een ouderwetse samenleving van Haves, een kleine elite, en Have-nots, de rest van de bevolking, dreigt te ontstaan. In politieke termen: één dollar, één stem. In plaats van wat je zou verwachten in een goed functionerende democratie: één mens, één stem.

De bijbehorende winnaarsattitude wordt ook direct verinnerlijkt, zo toont een fascinerend experiment met het bordspel Monopoly aan. Door het opgooien van een munt wordt steeds bepaald welke van twee spelers allerlei voordeeltjes krijgt toebedeeld. Die geluksvogels gaan zich vervolgens binnen enkele minuten ook als winnaar gedragen. Ze verplaatsen hun pion met meer geluid, graaien vaker in de chipszak en beginnen hun opponent te kleineren. Na afloop geloven ze dat ze puur op basis van hun kwaliteiten hebben gewonnen. Niet als gevolg van stom toeval.

Het is niet moeilijk om die mentaliteit te ontwaren in de hedendaagse samenleving. In zowel individuele personen als ondernemingen. Met deze uitstekend gedocumenteerde film van Justin Pemberton, die is geïllustreerd met nieuwsbeelden, televisiefragmenten en scènes uit speelfilmklassiekers zoals Pride And Prejudice, Les Misérables en The Grapes Of Wrath, bepleiten Piketty en zijn mededenkers dan ook een beter gereguleerde vorm van kapitalisme, waaraan echt iedereen zijn steentje bijdraagt, bijvoorbeeld via het betalen van belasting.

Enig optimisme is daarbij op zijn plaats, meent hij. De menselijke geschiedenis toont volgens Piketty aan dat we altijd streven naar een samenleving met harmonie en samenhang. Daarvoor moet dan alleen de huidige ongelijkheid nog wel even worden bestreden.

Helmut Boeijen documentaire, LHBTIQ, liefde, minderheden

Pete En De Bananen

VPRO

Geel van buiten, wit van binnen. Een banaan dus. Zo noemt Pete Wu zichzelf en andere Chinees-Nederlandse jongeren. Ze zitten gevangen tussen de Chinese cultuur van hun ouders en de Nederlandse samenleving, waarbinnen ze zijn opgegroeid. Met verwachtingen en aspiraties als ieder ander, maar in de ogen van hun ouders voorbestemd om een andere banaan te huwen – en een ‘Chinees’ of snackbar over te nemen.

In Pete En De Bananen (58 min.), gemaakt met Willem Timmers, gaat Wu in gesprek met andere Chinees-Nederlandse jongeren over hun liefdesleven en de verwachtingen die zij daarbij ervaren vanuit de gesloten Chinese gemeenschap en de eisen die aan hen worden opgelegd door Nederlanders, voor wie wit en westers nog altijd de norm is (en probeer die maar eens niet te verinnerlijken).

Pete’s zoektocht brengt hem in contact met een jonge vrouw die haar niet-Chinese verloofde jarenlang verborgen hield voor haar vader en moeder, een succesvol Aziatisch model en een voormalige sekstelefoniste die zich specialiseerde in klanten met zogenaamde ‘yellow fever’ (en die eerder is geportretteerd in de documentaire Hallo Met Kyoko). Hij gaat verder voor het eerst op date met een andere Banaan en laat zich doorlichten door een (eveneens Aziatische) therapeute, ontmoetingen die soms nét iets te geconstrueerd aandoen.

Wu en Timmers omlijsten al die gesprekken met gestileerde geel gekleurde sequenties en stijlvolle synthmuziek. Waarbij Pete’s zeer persoonlijke voice-overs een verdiepende laag aanbrengen en echt inzicht geven in zijn zielenleven, dat onlosmakelijk verbonden is met zijn afkomst en de plek waar hij opgroeide. Een manier van zijn, waarbij geel en wit inmiddels volledig door elkaar lopen.

Helmut Boeijen documentaire

The Road To Fame

VPRO

Hele generaties zijn ermee opgegroeid: Fame. Eerst was er de film, toen een serie en tenslotte de musical. Het is de ultieme voorstelling over theatertalent dat klaar staat om het he-le-maal te gaan maken. Beter: vóór theatertalent dat klaar staat om het he-le-maal te gaan maken. Een ideale springplank naar een leven op het podium.

Ditmaal komen de aspirant-beroemdheden uit China. Ze studeren aan de Centrale Theateracademie in Beijing. Daar kom je natuurlijk niet zomaar binnen. Alleen de allerbesten worden toegelaten. En die zijn nu klaar om af te studeren, met de eerste voorstelling die wordt gemaakt in samenwerking met Broadway. The Road To Fame (57 min.) dus, vervat in een vermakelijke film van Hao Wu uit 2013.

Standaardverhaal zou je daarover in eerste instantie zeggen. De één haalt het wel, een ander niet. En tussen (het kleine) begin en (verplicht grootse) eind zit heel wat drama. Het pad dat moet eindigen met een staande ovatie begint alleen wel in een land dat jaren een strikte éénkindpolitiek heeft gevoerd. Met succes, zou je kunnen zeggen. Deze jongvolwassen behoren tot de eerste naoorlogse generatie die in relatieve welvaart is opgegroeid.

Én zonder broertjes of zusjes, dat ook. ‘Ze zijn allemaal enig kind’, constateert hoofd musicalopleiding Liu Hongmei. ‘Ouders en vier grootouders. Zes paar ogen op één enkel kind. Dus ze zijn heel erg verwend.’ Je zou ook kunnen zeggen: zij alleen moeten de onvervulde dromen van hun familie verwerkelijken. Of, bij de minder gefortuneerde gezinnen, zorgen voor een stabiel inkomen. En dat is bepaald geen sinecure in een land dat gebukt gaat onder jeugdwerkeloosheid.

Wie van hen een wereldster wordt? En wie voorbestemd is om zijn levensdagen te slijten als slecht betaalde zanger in het barcircuit? Vooralsnog gaat het om een plek in de zogenaamde A-selectie, met talenten die daadwerkelijk in de voorstelling mogen gaan spelen. De ingevlogen Amerikaanse regisseur is alleen niet enthousiast. ‘Puur verstand, geen gevoel’, constateert hij onderkoeld. Zijn collega beaamt: ‘Ja, dat leren ze hier niet.’

Er is dus daadwerkelijk nog een wereld te winnen voor deze ambitieuze jongelingen, die in deze gelaagde documentaire model staan voor een nieuwe generatie opgroeiende Chinezen.

The Road To Fame is hier te bekijken.

Helmut Boeijen documentaire

After Truth: Disinformation And The Cost Of Fake News

HBO

‘So what?’, zegt Jack Burkman als filmmaker Andrew Rossi hem vraagt of nepnieuws negatieve consequenties heeft. ‘Je moet gewoon doen wat je moet doen.’ De politieke lobbyist was er enkele jaren geleden dan ook als de kippen bij om zijn steentje bij te dragen aan de verspreiding van een complottheorie rond de dood van Seth Rich. Deze onbekende medewerker van de Democratische partij zou rücksichtslos zijn geliquideerd omdat hij informatie over de campagne van Hillary Clinton wilde doorspelen aan WikiLeaks.

Complete onzin, dat weet Burkman zelf ook wel. Hij schaamt zich echter niet voor zijn duistere escapades en laat zich in deze film dan ook gewoon volgen als hij met de alt-right provocateur Jacob Wohl een nieuwe lastercampagne opzet. ‘Ik gebruik nepnieuws als een wapen omdat het nu eenmaal bestaat.’ Daarmee is Burkman een treffend voorbeeld van de hedendaagse handel in desinformatie, propaganda en kwaadaardige roddel die de centrale thematiek vormt van After Truth: Disinformation And The Cost Of Fake News (95 min).

Illustratief is het relaas van James Alefantis, de eigenaar van pizzeria Comet Ping Pong in Washington, waar eind 2016 ineens een man met een doorgeladen geweer binnenstormde om ontvoerde kinderen te bevrijden. Alefantis was, zonder dat hij het doorhad, de centrale figuur geworden van Pizzagate, een samenzweringstheorie die via de riolen van het internet was opgeborreld naar een groot publiek. In de kelder van de pizzeria zouden George Soros en (alweer) Hillary Clinton stelselmatig kinderen misbruiken.

Sindsdien is de term ‘fake news’ gekaapt door Donald Trump, die onwelgevallige media of journalisten met die term wegzet en meteen door zijn supporters laat uitjouwen. Intussen zijn ook Democraten zich gaan bedienen van gefingeerde websites en -nieuws om hun Republikeinse tegenstrevers te slim af te zijn. Zo zoeken ze doelbewust het speelveld op van rechtse stokers als Sean Hannity, Jerome Corsi en InfoWars-boegbeeld Alex Jones, de man die bijvoorbeeld beweert dat de schietpartij op de Sandy Hook-basisschool volledig in scène is gezet.

Via zulke usual suspects schetst Rossi een ontluisterend beeld van een schemerwereld waarin de waarheid volledig ondergeschikt is geraakt is aan het eigen ideaal of – vooral – het eigen gewin. Een wereld die er in al zijn hard- en smerigheid altijd al was, maar die met name door de komst van sociale media, Mark Zuckerbergs Facebook voorop, en opgepookt door Poetins Rusland geheel nieuwe dimensies heeft gekregen.

Helmut Boeijen documentaire

Inside Bill’s Brain: Decoding Bill Gates

Netflix

Is het portret dat Davis Guggenheim in Inside Bill’s Brain: Decoding Bill Gates (157 min.) schildert van Microsoft-oprichter Bill Gates méér dan een alibi om de schijnwerper te zetten op enkele van ’s mans liefdadigheidsprojecten? Hij slaagt er weliswaar redelijk in om te vatten wat er omgaat in Gates’ hoofd, maar waar het hart van de oppernerd werkelijk van overslaat blijft ongewis.

Wat zijn zussen, echtgenote Melinda, vrienden, collega’s en mede-filantroop Warren Buffett in deze driedelige miniserie te berde brengen, komt in elk geval zelden écht onder de waterlijn. De hoofdpersoon zelf laat zich ook niet zomaar in z’n ziel kijken. En interviewer Guggenheim is er de man niet naar om met gestrekt been het gesprek in te gaan met Gates. Als hij met hem door het bos of de woestijn gaat wandelen, een terugkerend tafereel in de docu, houdt de filmmaker het vooral algemeen en gezellig. Met vragen die gemakkelijk zijn te omzeilen.

Tussendoor is er lekker veel ruimte – als je tenminste geïnteresseerd bent in ’s mans goede werken – voor enkele speerpunten van The Bill And Melinda Gates Foundation: schoon drinkwater en goede riolering in ontwikkelingslanden, een vaccin tegen polio, vrouwenrechten en de strijd tegen klimaatverandering. Loffelijke initiatieven, zonder twijfel, met ontegenzeggelijk ook maatschappelijke impact. Van een bolleboos die het hart (toch wel) op de goede plaats lijkt te hebben, dat ook. Maar niet per definitie het meest inspirerende basismateriaal voor een vlammende vertelling, die nog dagen nazindert.

Dat past ook wel bij de protagonist. Bill Gates is zonder twijfel een ontzettend gedreven vent, maar hij opereert tevens erg rationeel. Voor zijn huwelijk met Melinda streepte hij bijvoorbeeld op zijn slaapkamer de voor- en nadelen van trouwen tegen elkaar af op een whiteboard. Logisch, toch? Hij drukt zich in deze serie doorgaans ook weinig prikkelend uit. ‘Ongewoon’, noemt hij bijvoorbeeld de plotselinge dood van zijn jeugdvriend Kent Evans, die toch een vormende ervaring voor hem moet zijn geweest. En daarna is hij, wel zo praktisch, doorgegaan met zijn leven en carrière.

Ook opmerkelijk: over Bills geruchtmakende ruzie met mede-Microsoft-oprichter Paul Allen, die in 2018 overleed, komt zo ongeveer iedereen aan het woord. Behalve de hoofdpersoon zelf. Die houdt zijn kaken zoveel mogelijk op elkaar en laat zeker het achterste van zijn tong niet zien. Het is de makke van Inside Bill’s Brain dat hij daarmee wegkomt. Daardoor is dit drieluik, waarin Davis Guggenheim zelf als verteller alle zeilen moet bijzetten om de verschillende verhaallijnen te verbinden en zo nu en dan animaties gebruikt om delen van Gates’ leven te verbeelden, uiteindelijk een tamelijk zouteloze mixture van geautoriseerde biografie en op zichzelf best interessante goede doelen-televisie geworden.