Helmut Boeijen atletiek, discriminatie, LHBTIQ, sport, voetbal

Life Is Not A Competition, But I’m Winning

First Hand Films

De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars, maar wat betekent dit dan voor degenen waarvan ‘t nooit de bedoeling was dat ze überhaupt zouden deelnemen aan het spel? Met deze vraag begint regisseur Julia Fuhr Mann Life Is Not A Competition, But I’m Winning (79 min.), een hybride van docu en drama over sporters die niet aan de eisen kunnen of willen voldoen die aan Olympische atleten worden gesteld. Want die horen natuurlijk wit, mannelijk en hetero te zijn.

Een collectief van queeratleten begeeft zich naar het Olympisch stadion van Athene om vergeten helden zoals Lina Radke, Stella Walsh en Wilma Rudolph eer te bewijzen – het fictiedeel van deze film. Zeker het verhaal van Walsh is stuitend: als de Olympische kampioene op 69-jarige leeftijd sterft na een gewapende overval, wordt bij de autopsie niet alleen de doodsoorzaak vastgesteld. Tegelijkertijd wordt naar buiten gebracht dat de hardloopster intersekse was. Via zulke pijnlijke verhalen wordt de discriminatie belicht, waarmee vrouwelijke, zwarte en/of LHBTOQ+-sporters krijgen te maken.

Met als dieptepunt de zogenaamde Femininity Certificates, waarvoor atleten moesten aantonen dat ze daadwerkelijk vrouwelijk waren. Dat gebeurde eerst met een controle van hun vrouwelijke geslachtsdelen, daarna via een chromosomentest en tegenwoordig met een check van het testosterongehalte in hun bloed. Als die te hoog is, wordt de sporter uit competitie genomen, zoals bijvoorbeeld de Zuid-Afrikaanse 800 meter-loopster Caster Semenya overkwam. Zulke tests komen overigens pas in beeld bij uitzonderlijke prestaties of sportsters met een toch wel erg mannelijk voorkomen.

Daarnaast belicht Julia Fuhr Mann in deze gestileerde, enigszins bedachte film de persoonlijke verhalen van de transvrouw Amanda Reiter (een Duitse marathonloopster, die na een gewonnen wedstrijd toch werd afgescheept met een zilveren medaille), de voormalige Amerikaanse profvoetbalster Caitlin Fisher (die zich tijdens haar carrière steeds vrouwelijker moest voordoen dan ze zich eigenlijk voelde) en de Oegandese middellange afstandsloopster Annet Negesa (die nooit meer helemaal de oude werd na een verplichte, medisch helemaal niet-noodzakelijke chirurgische ingreep).

Negesa had overigens ook een hoofdrol in de thematisch verwante, welhaast nóg schrijnendere documentaire Category: Woman. Die is traditioneler van opzet, biedt tevens ruimte aan een weerwoord vanuit de sportwereld (beschermen van ‘eerlijke competitie tussen sporters’) en komt daardoor zeker zo hard binnen – al is het ook bij Life Is Not A Competition, But I’m Winning niet moeilijk om mee te voelen met de betrokken sporters en de gewone, kwetsbare mensen die daarachter schuilgaan.

Helmut Boeijen egodocu, familie, verslaving

Ex-Moeder

Human

‘Dat ik mezelf goed moet bijhouden’, zegt Wilma mokkend tegen haar volwassen dochter, in een scène die heel treffend de aard van hun relatie laat zien. ‘Ja hoor, Nadine.’ De vijftiger gedraagt zich als een ondeugend kind. En haar dochter Nadine probeert haar, met het nodige kunst- en vliegwerk, op het juiste spoor te krijgen en houden.

Wilma Haringsma, de moeder van filmmaakster Nadine Kuipers, liep op haar zestiende weg van huis en was een jaar later zwanger van Nadine’s vader. Op haar achttiende stond ze er weer alleen voor, want toen had haar echtgenoot al helemaal genoeg van haar drugsgebruik. Nadine zelf maakte daarvan weinig mee. Ze groeide elders op, werd op haar achttiende ontdekt als fotomodel en vertrok vervolgens naar Parijs. Zes jaar lang reisde ze de wereld rond. 

Bij terugkomst start ze een opleiding aan de Filmacademie en hernieuwt het contact met de vrouw die ze 23 jaar niet of nauwelijks heeft gezien. Dat resulteert in 2007 in de eindexamenfilm Moeders Mooiste, waarvoor ze samen naar Lourdes reizen. In 2010 volgt Ex-Moeder (56 min.), een egodocu waarin Kuipers laat zien hoe het is om te mantelzorgen voor een notoire gebruiker, die eigenlijk helemaal niet wil stoppen met het roken van een ‘pijpje’.

Wilma zit inmiddels in een rolstoel. Aan het begin van de film is bovendien net haar huis afgebrand, naar het zich laat aanzien door toedoen van haar vriend en privédealer John. Als Nadine haar moeder daarna onderbrengt in een hotel, meldt ook hij zich weer, een teken dat er weer dope – en dus ellende – op komst is. En dat Nadine opnieuw de strijd met die onwillige ouder moet aangaan en de rituele rondedans met allerlei instanties kan hervatten.

Dat is een terugkerend element in deze grillige film, waarmee Kuipers dit proces en de bijbehorende wanhoop en frustratie in beeld brengt met fly on the wall-scènes, vlogs, persoonlijke bespiegelingen en animaties. Stilistisch wordt deze documentaire – waarin ze ook haar camera- en geluidsman nog eens in beeld naar een ingesproken dagboekfragment laat luisteren, zodat zij een idee krijgen van de chaos in haar hoofd – uiteindelijk een soort vergaarbak.

Joggend laat ze alles wat er is gebeurd met haar moeder indalen. Steeds vaker nemen allerlei ervaringen, stemmen en gevoelen het dan over in haar hoofd. Met rennen is de onrust niet te bezweren. Zulke sequenties moeten tastbaar maken hoe Kuipers‘ levens volledig wordt ontregeld door de verhouding tot die ontspoorde moeder, waarbij het natuurlijk de vraag blijft waarom die (opnieuw) voor de camera moet worden onderzocht en of dat werkelijk heilzaam is voor hun relatie.

Wilma weigert intussen consequent om in te zien wat haar levenskeuzes voor Nadine betekenen. ‘Ik kies gewoon voor mijn soort leven en jij voor het jouwe. Waarom dat niet samen kan gaan, dat zal mij een raadsel wezen.’ De keuze ligt dus uiteindelijk bij haar dochter: wil en kan zij verder zonder deze persoon die ongetwijfeld voor problemen zal blijven zorgen? Of blijft ze een moederfiguur zoeken in de afgeleefde vrouw die haar ooit op de wereld heeft gezet?

Ex-Moeder is hier te bekijken.

Helmut Boeijen gezondheid, ouderen

Goede Buren

Human

Mevrouw Van der Kleij staat af te wassen in haar keukentje. Het hondje Sandy ligt trouw aan haar zijde. Op de radio weerklinkt Rijnmond Nieuws: ‘De vondst van een 74-jarige vrouw, die al tien jaar dood  in haar woning in Rotterdam lag, wekt veel beroering.’ De bejaarde mevrouw Van der Kleij hoort het ogenschijnlijk onbewogen aan. ‘Zo’, zegt ze tegen haar hondje en hangt haar theedoek op. De afwas is klaar.

Na deze openingsscène schakelt regisseur Stella van Voorst van Beest in de documentaire Goede Buren (80 min.) naar een bijeenkomst van de gemeente Rotterdam. In de wijk Groot-IJsselmonde-Noord leeft volgens onderzoek maar liefst 27 procent van de 2400 bejaarden in een sociaal isolement. En dus worden er vrijwilligers opgeleid, die straks op huisbezoek gaan bij eenzame ouderen. Gewapend met pen, papier en een groot hart maken de wijkbewoners Ada Kelder en Wilma Slobbe zich op voor de zogenaamde ‘huisbezoeken 75+’.

De dames spreken de taal van de mensen en komen gemakkelijk achter de voordeur. Zo belanden ze tevens bij mevrouw Van der Kleij, die het in haar eentje heel goed redt met haar hond. Zegt ze. Toch meent Ada dat ze wel een maatje kan gebruiken. Voor als dat hondje onverhoopt het loodje legt. ‘Ik ben bang dat zij d’r eigen glazen ingooit’, werpt Wilma tegen, in plat-Rotterdams en met een typische rokersstem. ‘Ik zou ’t geen drie maanden met ‘r uithouden.’ Samen weten ze toch de juiste snaar te raken bij de oudere vrouw, die blijft volhouden dat ze niet eenzaam is. ‘Ben je gek!’

‘Hoe vaak gaat u nog naar buiten?’, vraagt Ada aan meneer Van Tol, die kampt met allerlei gezondheidsproblemen. ‘Is dat dan dagelijks, wekelijks?’ De man begrijpt het niet helemaal: ‘Per jaar?’ Hij verduidelijkt: ‘Twee keer ben ik geweest in een heel jaar.’ Van Tols voornaamste contacten bestaan uit de verzorgenden die hem ’s ochtends een douchebeurt komen geven. En zijn geliefde muziekinstrument, de accordeon, heeft de broze man er ook al aan moeten geven. Ada en Wilma proberen hem niettemin op sleeptouw te nemen. Binnenkort gaan we de hort op, houden ze hem enthousiast voor. ‘Kijken of we verkering voor u kunnen vinden.’

Door de persoonlijke aandacht, ook van de camera(ploeg), laten de Rotterdamse ouderen hun schild langzaam maar zeker zakken. Achter de façade van ‘wijffie’ Van der Kleij blijkt bijvoorbeeld een beschadigde vrouw te zitten, die zichzelf beschermt tegen verdere teleurstellingen. Dat is ook de verdienste van deze aandoenlijke documentaire, die het spreekwoordelijke menselijke gezicht geeft aan een prangende maatschappelijke kwestie.