Helmut Boeijen egodocu, euthanasie, functiebeperking, gezondheid, lichamelijke beperking, psychische problematiek

Samen Alleen

KRO-NCRV

Hij loopt voor z’n gevoel als een dronken man. Filmproducent Kees Rijninks moet continu op zijn evenwicht letten. Anders kan hij zomaar ineens vallen. Dat is ook een permanente angst. Dan verstijft hij. Letterlijk. Freeze. Sinds enkele maanden heeft Kees het gevoel dat hij de strijd met de ziekte van Parkinson, die hij nu al negen jaar onder de leden heeft, aan het verliezen is. Lichamelijk levert hij steeds meer in, terwijl hij ook als persoon lijkt te veranderen. De evenwichtige man van weleer is een onrustige piekeraar geworden, die zo’n beetje permanent in een zwart gat kijkt.

‘Ik denk dat het slecht afloopt’, sombert ook zijn vrouw, regisseur Carmen Cobos, elders in deze persoonlijke film over hoe de ziekte hun leven in een wurggreep houdt. ‘Zoals bij elke Parkinson-patiënt. Er is geen uitweg.’ Daarmee is de toonzetting van Samen Alleen (75 min.) wezenlijk anders dan van Samen (2020), de documentaire die ze eerder maakten over hun leven met Parkinson. Daarin spraken Cobos en Rijninks ook met andere patiënten en hun verwanten, mensen die ieder voor zich en toch samen het beste probeerden te maken van het lot dat het leven hen had toebedeeld.

De positieve grondtoon waarmee ze Parkinson toen nog leken te verduren, mede gevoed door het maken van een film erover, heeft zeker bij Kees plaats gemaakt voor wanhoop. ‘Ik voel me verraden door m’n lichaam en m’n geest’, constateert hij bedrukt, tussen allerlei afspraken met artsen, neurowetenschappers en psychiaters in. Het leidt tot een ‘verlies van mezelf’ én afstand tot zijn vrouw, die naarmate de film vordert steeds duidelijker zichtbaar wordt. Het moet een crime zijn geweest om dat te laten zien voor de camera en om het vervolgens ook nog te delen met de buitenwereld.

Het optimistische idee dat Kees Rijninks en Carmen Cobos koesterden ten tijde van zijn diagnose – over tien jaar is er een medicijn tegen Parkinson – lijkt in elk geval vervlogen en heeft plaatsgemaakt voor onmogelijke keuzes: leven met of zonder een medicijnpomp, een ingrijpende hersenoperatie wellicht om de klok enkele jaren terug te zetten (waarna ie overigens weer gewoon begint te tikken) of zelfs het overwegen van euthanasie. Godsonmogelijke dilemma’s waarvoor ze zich samen gesteld zien, maar die ze ook ieder voor zich, vanuit hun eigen rol en positie, van een antwoord moeten voorzien.

Deze pijnlijk intieme film, waarin het lot van twee felgroene vogeltjes die Kees en Carmen vanuit hun raam kunnen observeren symbool lijk te staan voor hun eigen wel en wee, maakt treffend invoelbaar hoe een ziekte als Parkinson niet alleen het lichaam van een patiënt sloopt, maar ook in diens psyche en sociale leven kruipt en daar onmetelijke schade toebrengt.

Helmut Boeijen functiebeperking, gezondheid, lichamelijke beperking

Introducing, Selma Blair

Nadat ze zich eerst vol zelfspot heeft opgetut, even lekker met een plastic speelgoedhandje heeft zitten geinen en vervolgens behoedzaam op haar hoge hakken – en met een opvallende wandelstok – de trap is afgelopen, begint Selma Blair in een gemakkelijke rode fauteuil te vertellen over haar leven.

‘We hebben nog lang genoeg om dood te zijn’, zegt ze. ‘En ik ben zo lang bezig geweest met mezelf te doden, verdoven of dissociëren. Met uitzoeken hoe het leven werkt door halfdood te zijn. Nu wil ik anderen gewoon helpen om zich beter te voelen.’ En dan, als ze wil doorgaan met haar relaas, begint haar stem te trillen, verkrampen haar handen en komen er nauwelijks nog verstaanbare woorden uit haar mond.

Het is een indringende openingsscène: hier manifesteert zich de aandoening die Blair sinds enkele jaren definieert. In augustus 2018 kreeg ze na aanhoudende klachten de diagnose Multiple Sclerosis. De Amerikaanse actrice was op dat moment 46 jaar oud. Het leven zoals ze dat tot dan toe had gekend en dat haar had gebracht in Hollywood-hits als Cruel Intentions, Hellboy en Legally Blonde was voorbij.

Voor haar lag nu een onbestemde toekomst. Enkele maanden na de onheilstijding trad ze ermee naar buiten. ‘Ik ben gehandicapt’, schreef Selma Blair op Instagram. ‘Ik val soms. Ik laat dingen vallen. Mijn geheugen is wazig. Mijn linkerkant vraagt om richtingaanwijzingen van een kapot navigatiesysteem. Maar ik hoop dat ik wat hoop aan anderen kan geven. En zelfs aan mezelf.’

In de zomer van 2019 begint Blair aan het proces dat de basis vormt voor Introducing, Selma Blair (98 min.). Regisseur Rachel Fleit volgt haar terwijl ze zich onderwerpt aan een stamcelbehandeling. Die heeft tot doel om haar echt te genezen van de ziekte, die met medicijnen alleen kan worden vertraagd. Eerst krijgt de Amerikaanse bekendheid chemotherapie, daarna wordt bekeken of ze in aanmerking komt voor transplantatie.

Het hele proces, waarin de hoofdpersoon zich erg kwetsbaar toont, wordt vastgelegd, onder andere met een videodagboek. Tussen de behandelingen door blikt ze terug op een leven, dat haar nog weinig echt geluk lijkt te hebben gebracht. Eigenlijk is er maar één reden dat ze per se door wil: zoon Arthur, die vanwege haar behandeling tijdelijk bij zijn vader is ingetrokken.

Introducing, Selma Blair is de intieme weerslag van hoe zijn dappere moeder zich door diepe dalen moet worstelen, in de hoop nog eens bergtoppen te kunnen beklimmen. Of gewoon te overleven, als de vrouw die ze is geworden.