Valentijn

‘Het is 1998 als ik Valentijn voor het eerst ontmoet’, vertelt Hetty Nietsch aan het begin van haar baanbrekende documentaire Valentijn de Hingh uit 2007. ‘Hij werkt mee aan een NOVA-reportage over kinderen die problemen hebben met hun seksuele identiteit. We filmen hem en dan al weet ik: dit kind laat me nooit meer los.’

Ze spreken af dat Nietsch eens in de zoveel tijd mag langskomen met haar filmploeg. En ook het gezin zelf gaat de camera ter hand nemen. Dat zullen ze uiteindelijk negen jaar volhouden, een periode waarin Valentijn (53 min.) van een blond jongetje uitgroeit tot een stralend zeventienjarig meisje. Dat gaat niet vanzelf. Op de balletacademie is Valentijn bijvoorbeeld niet welkom als danseres. Alleen als ‘mannelijke’ danser. En daarbij hoort dus ook geen lang haar.

Denk je dat je er ooit aan gewend zult zijn dat je tóch een jongen bent? heeft Nietsch aan het begin nog gevraagd aan het achtjarige kind. ‘Nee, dat denk ik eigenlijk niet.’ Even later is Valentijn zelfs nog stelliger: ‘Ik denk dat dat nooit zal veranderen: je bent het en je blijft het.’ En zo zal het inderdaad zijn en gaan. In het hele proces, dat zeker in de puberteit veel vraagt van Valentijn zelf, ouders Lejo en Klette en broertje Floris, is er één constante: Valentijn zelf twijfelt geen ogenblik.

Vijftien jaar nadat deze docu werd uitgebracht, geldt Valentijn de Hingh als een bekend (rol)model, dat zich onlangs bijvoorbeeld nog sterk maakte voor versoepeling van de Transgenderwet. Alle thema’s die opspeelden rond transmensen en die tegenwoordig min of meer gemeengoed zijn geworden, voelden destijds nog heel onwennig aan. Het is bijvoorbeeld opvallend hoe lang Valentijns omgeving gewoon ‘hij’ blijft gebruiken, terwijl ‘zij’ zich allang in het openbaar als meisje profileert.

Hoewel er ongetwijfeld nog altijd een wereld te winnen is, maakt deze documentaire dus ook duidelijk hoe de emancipatie van de transgemeenschap in de afgelopen jaren op stoom is gekomen. En Valentijn en deze film van Hetty Nietsch hebben daarin ongetwijfeld een sleutelrol gespeeld.

In de follow-up Valentijn – X Jaar Na Dato uit 2015 kijken hoofdpersoon en maker acht jaar later samen met interviewer Chris Kijne terug op de periode die Valentijn toch als eenzamer en verdrietiger heeft ervaren dan het soms lijkt in de documentaire.

Valentijn is hier te bekijken.