Helmut Boeijen dictaturen, Docville 2023, feminisme, IDFA 2022, politiek, vrijheid van meningsuiting

Mi País Imaginario

Cinéart

De ‘stenen van de Cordillera’ worden losgewrikt uit de straten van Santiago, in stukken gegooid op de grond en vervolgens gebruikt als wapen in de strijd met het leger, dat door de Chileense regering diezelfde straten is opgestuurd.

Documentairemaker Patricio Guzmán, al zo’n halve eeuw woonachtig in het buitenland, heeft ‘de eerste vlam’ gemist van de massale protesten in zijn geboorteland Chili. Die is ontstoken op 18 oktober 2019. Daarmee heeft de filmer ongewild een belangrijk advies van zijn vriend en leermeester Chris Marker in de wind geslagen. Toen Guzmán zijn klassieke drieluik La Batalla De Chile (1975-1979) voorbereidde – over hoe zijn land in de jaren zeventig na het afzetten van de linkse leider Salvador Allende in de greep van dictator Augusto Pinochet raakte – zei Marker: ‘Als je een brand wilt filmen, zorg dan dat je van tevoren op de plek bent waar de eerste vlam ontstaat.’

Patricio Guzmán, een kind van de studentenprotesten van 1973, is nu meer dan een jaar te laat. Zijn land staat allang in vuur en vlam en zou zomaar kunnen afstevenen op een burgeroorlog. De directe aanleiding? Een forse prijsstijging van metrokaartjes. ‘Nooit had ik verwacht dat dit de vonk zou zijn die het land in lichterlaaie zou zetten’, stelt Guzmán in één van de persoonlijke voice-overs, waarmee hij deze revival van de strijdbaarheid van zijn eigen jeugd, en de repressie die daarop volgt, in deze film structureert. Mi País Imaginario (83 min.) is zijn antwoord op de vraag hoe het zover heeft kunnen komen én hoe het nu verder moet.

Guzmán gaat daarvoor te rade bij (veelal jonge) Chileense vrouwen, die in hun eigen leven ondervinden waar het overheidsbeleid tekort schiet en tevens kunnen verhalen over het navolgende geweld. Dat lijkt zich soms specifiek op hulpverleners en verslagleggers te richten. Zo vertelt een idealistische EHBO’er bijvoorbeeld over hoe geschokt ze is door het expliciete geweld en laat een jonge fotografe haar beschadigde oog (!) zien. De filmmaker bekijkt met de strijdbare vrouwen ook hoe het verder moet in het land dat hen allen, ondanks alles, zo dierbaar is. Te beginnen met een nieuwe grondwet, die meer recht doet aan wat gewone Chilenen nodig hebben.

‘Deze stenen vormen nu de fundamenten van een nieuw huis’, concludeert Patricio Guzmán hoopvol, als hij aan het eind van zijn impressie van de volgende Chileense revolutie weer bij de ‘stenen van de Cordillera’ belandt, ‘waarin Chili zijn ramen wijd open zal zetten om de lucht te laten circuleren.’

Helmut Boeijen bergbeklimmen, extreme sport, sport

Touching The Void

Samen gaan ze de berg op. De Siula Grande in Peru, een ongenaakbare top in het Cordillera Huayhuash-gebergte. Dat vergt blind vertrouwen. In jezelf. Én die ander. Simon Yates en Joe Simpson zijn gezworen vrienden als ze in 1985 de Andes-top besluiten te beklimmen.

Samen vertellen ze ook het verhaal van hun tocht naar de top. In Touching The Void (106 min.), een bloedstollende klimfilm van Kevin Macdonald uit 2003, vullen ze elkaar netjes aan. Tótdat hun wegen zich noodgedwongen scheiden, ze voor een onmogelijk dilemma worden gesteld en het écht ieder voor zich wordt.

Macdonald heeft de herinneringen van Yates en Simpson overtuigend verfilmd met acteurs. Zo ontstaat een spannend docudrama, waarin zitinterviews met de hoofdrolspelers, die recht in de camera hun verhaal doen, naadloos samenvloeien met beelden van de nagespeelde beklimming en afdaling en de daarbij gecomponeerde soundtrack.

Touching The Void is zowel een eerbetoon aan menselijke veerkracht en overlevingsdrang als een exposé van onze werkelijke, dierlijke, aard. Zware tijden maken nu eenmaal geen ander mens van je, ze halen je werkelijke zelf naar boven. Én, dat ook, de aalgladde muziek van Boney M. En daarmee wil natuurlijk geen mens sterven…

In de korte nabrander Touching The Void What Happened Next is te zien wat er direct na de dramatische ontknoping van de documentaire gebeurde met de twee klimmers en hun entourage.

Helmut Boeijen dictaturen, kunst & cultuur, natuur

La Cordillera De Los Suenos

Cinéart

Het land van Patrico Guzmáns jeugd is allang weggevaagd. De idealen van die tijd werden vermorzeld tijdens de staatsgreep van 1973, waarmee de gekozen leider Salvador Allende werd afgezet en in Chili een militaire dictatuur zou worden gevestigd, die tot 1990 onder leiding zou staan van de beruchte generaal Augusto Pinochet.

Gebleven is de Andes, het gebergte dat hij keerde kennen via afbeeldingen op lucifersdoosjes en dat tachtig procent van Chili bestrijkt. Het is als een muur die de Chilenen scheidt van de rest van de wereld, zeggen Guzmáns gesprekspartners in deze persoonlijke film. De rugleuning van een stoel, die niet vooruit of achteruit valt. Een moeder waarvan je weet, ook al zie je haar misschien niet, dat ze over je waakt.

In La Cordillera De Los Suenos (85 min.), de afsluiting van zijn trilogie over het land dat hij na de legercoup verliet, brengt Guzmán ze samen: de adembenemende beelden van het Andes-gebergte en zijn eigen herinneringen en die van bevriende kunstenaars aan de tijd dat hun wereld met grof geweld werd omgewoeld. Hij houdt de beide elementen bij elkaar met een kalme, bespiegelende voice-over.

Met beelden van een bevriende cameraman maakt Patricio Guzmán, in 2019 eregast van het IDFA, Chili’s jaren als dictatuur tastbaar, die hem voor het leven zou tekenen en waarvan ook zijn land, bijvoorbeeld in de vorm van een radicaal economisch model en de bijbehorende sociale ongelijkheid, nog altijd de sporen draagt. Alles wat Chili vroeger was is op de schroothoop gegooid, constateert de gelauwerde filmer. Intussen kijkt het Andes-gebergte, la Cordillera, onverstoorbaar toe.