Helmut Boeijen internet, social media

The Antisocial Network: Memes To Mayhem

Netflix

Met de wijsheid van nu was het een teken aan de wand: tijdens de animeconventie Otakon in Baltimore, nu zo’n vijftien jaar geleden, brengt een aantal bezoekers, als een zieke grap, de Hitlergroet. ‘De eerste dag schiep moot 4chan en zei: dit is 4chan, brenger van pijn’, declameert een spreker even later. ‘En op dag twee schiep moot Anonymous.’ Waarna iemand uit het publiek ‘Hallelujah’ roept en een man op de grond stuiptrekkende bewegingen begint te maken, alsof hij in de ban is geraakt van een hogere macht.

Het blijkt een keerpunt in de ontwikkeling van het online-platform 4chan, het geesteskind van de Amerikaanse tiener Christopher ‘moot’ Poole waarop gebruikers anoniem met elkaar kunnen communiceren. Dit is een soort vervolg op het Japanse bulletin board system 2channel, dat aan het begin van de 21e eeuw ook al leidde tot extreem gedrag. Opgejut door andere bezoekers van 2chan kaapte een jongen bijvoorbeeld in 2000 een bus bij Neomugicha en doodde één van de passagiers. Later ontwikkelde het textboard zich tot een platform voor extreemrechts in Japan.

In de Verenigde Staten zou 4chan – en de afgeleide daarvan, 8chan – zich sterk maken voor de verkiezing van Donald Trump tot president, QAnon-complotten en de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. En het begon nog zo ‘onschuldig’, herinneren 4channers van het eerste uur, met namen als Fuxnet, Kirtaner en W.T. Snacks, zich in The Antisocial Network: Memes To Mayhem (85 min.). Met emoji’s, edgy humor, eindeloze scrolls, hacks en zoiets als een rickroll: anderen verleiden om op een suggestieve link te clicken, die dan Rick Astleys corny hit Never Gonna Give You Up oplevert.

Gaandeweg krijgt het anarchistische platform een activistischere vleugel. Daar ook ontstaat de hackgroep Anonymous. De leden dragen, geïnspireerd door de speelfilm V For Vendetta, een Guy Fawkes-masker en doen zich flink gelden. Ze engageren zich met de Occupy Wall Street-beweging, maken de extreemrechtse radiohost Hal Turner het leven onmogelijk en binden via Project Chanology de strijd aan met de Scientology-sekte. Als de hacktivisten ook de Amerikaanse overheid beginnen te belagen, slaat de FBI echter keihard terug en verdwijnen zij en de eerste generatie 4channers van het platform.

Wat daar achterblijft – losers zoals hij, stelt 8chan-oprichter Fredrick Brennan – verruilt subversieve humor al snel voor haat naar alles en iedereen, laten Arthur Jones en Giorgio Angelini (die tevens betrokken was bij het aanverwante Feels Good Man) in deze intrigerende film zien. Tijdens Gamergate komt bijvoorbeeld een ongekende misogynie los. Dit blijkt het startschot voor een bak ellende die over de wereld wordt uitgekieperd en die steeds weer wordt opgepikt op andere sociale media en door reguliere nieuwsmedia. 4chan is een complotland geworden, waarin niemand veilig is.

The Antisocial Network – de titel verwijst natuurlijk naar de speelfilm The Social Network over Facebook en is een soort vervolg op We Are Legion – brengt die desolate wereld op een geheel bijdetijdse manier, met veel gebruik van memes, animaties en screengrabs, over het voetlicht en vormt daarmee een soort tweeluik met The Truth Vs. Alex Jones, een ontluisterende recente film over de gewetenloze complotdenker. Samen tonen deze documentaires de verwoestende werking van enerzijds woede en angst als basis voor een geslaagd verdienmodel en anderzijds anonimiteit als voorwaarde om die ongelimiteerd en straffeloos te kunnen delen.

Het is een deprimerende ontwikkeling die inmiddels op de hele wereld voor plotseling oplaaiende veenbranden zorgt en die ook niet meer zomaar is terug te draaien.

Helmut Boeijen discriminatie, misdaad, politie, zelfdoding

The Slow Hustle

HBO Max

‘Oh, Sean, nee!’ schreeuwt politieagent David Bomenka met overslaande stem. Samen met zijn collega Sean Suiter van de Baltimore Police Department is hij op 15 november 2017 op een melding afgegaan in de ongure omgeving van Harlem Park, in het westen van de beruchte Amerikaanse stad Baltimore. Daarbij is het in een steeg, in een onoverzichtelijke situatie, gekomen tot een schietpartij. Met dramatische gevolgen: Suiter ligt levenloos op de grond. ‘Officer down!’ roept zijn collega.

Sean Suiters tragische dood leidde onlangs al tot één van de aangrijpendste scènes van We Own This City, de sterke miniserie waarmee showrunner David Simon een vervolg gaf aan zijn klassieke serie The Wire. Het dramatische tafereel vormt tevens het startschot van deze krachtige documentaire van Sonja Sohn. Als actrice was zij vijf seizoenen lang te zien in The Wire, Simons verpletterende ontleding van de Amerikaanse ‘war on drugs’, als de gedreven politieagent Kima Greggs.

Al snel worden er in The Slow Hustle (85 min.) vragen opgeworpen over Suiters dood: was het wel doodslag? Of kon het ook moord zijn? Of zelfs zelfdoding? Sean Suiter was betrokken geraakt bij duistere zaakjes van een speciaal politieteam en zou een dag na zijn dood tegen collega’s getuigen in een corruptiezaak. Het leek te veel op zelfmoord om zelfmoord te kunnen zijn, stelt Justin Fenton, misdaadverslaggever van The Baltimore Sun en schrijver van het boek We Own This City, cryptisch.

Met Suiters vrouw en kinderen, collega’s en plaatselijke journalisten loopt Sohn, die in haar debuut Baltimore Rising al de gespannen situatie in haar thuisstad en de Black Lives Matters-rellen na de dood van Freddie Gray in beeld bracht, de hele affaire door. Ze komt daarbij automatisch terecht bij de hoofdrolspelers van We Own This City: het wapenopsporingsteam van Wayne Jenkins, de verpersoonlijking van de ‘bad cop’. Dat heeft Baltimore jarenlang als een roversbende geplunderd.

Sonja Sohn plaatst intussen serieuze vraagtekens bij de officiële lezing van wat er op 15 november in die desolate steeg in West-Baltimore is gebeurd. Hoewel hij zelf politieagent was, zou Sean Suiter zomaar één van de vele zwarte Amerikanen kunnen zijn die een gewelddadige confrontatie met de politie moet bekopen met de dood. ‘Give us the shooter’, roepen boze Black Lives Matter-demonstranten niet voor niets boos als het officiële onderzoek naar de ware toedracht is afgerond. ‘Give us the shooter of Sean Suiter.’

In de documentaire I Got A Monster wordt het losgeslagen Gun Trace Task Force van Wayne Jenkins nog eens doorgelicht, met journalisten, agenten en inwoners van Baltimore die er door hem in werden geluisd.

Helmut Boeijen gevangenis, misdaad

The Case Against Adnan Syed

HBO

Zelden zal true crime zo’n groot publiek hebben bereikt als in 2014/2015. Eerst was er Serial, waarin journalist Sarah Koenig de moord op het tienermeisje Hae Min Lee uitploos. Ene Adnan Syed zat daarvoor al ruim vijftien jaar (onterecht?) vast. Een klein jaar later volgde Making A Murderer, waarin Laura Ricciardi en Moira Demos probeerden aan te tonen dat Steven Avery beslist niet de moordenaar kon zijn van Teresa Halbach. De twee hypes lanceerden tevens twee stijlvormen die nog altijd erg in trek zijn, respectievelijk de podcast en de documentaireserie.

Beide series hebben inmiddels een vervolg gekregen. Seizoen 2 van Making A Murderer was, in mijn ogen, een veel te lang uitgesponnen, eendimensionale en sentimentele toevoeging. Met name de mediagenieke/-geile nieuwe advocate van de hoofdverdachte, Kathleen Zellner, kreeg wel erg ruimte om haar toneelstukjes over nieuw bewijsmateriaal op te voeren en te oreren over Averys (vermeende) onschuld. Wat er écht te vertellen viel, had ook in anderhalf uur gepast. In plaats van tien. En daarbij zal het, daarop kun je natuurlijk vergif innemen, niet blijven ook.

Het ‘vervolg’ op Serial, de vierdelige documentaireserie The Case Against Adnan Syed (267 min), is andere koek. Filmmaker Amy Berg start met Koenigs bevindingen in Serial, richt zich op nieuw bewijsmateriaal dat ná de release van de podcast is ontdekt en zet zelf privé-detectives op enkele onderzoekspistes die nog nadere aandacht verdienen. Daarmee brengt ze het onderzoek ook daadwerkelijk verder. De resultaten worden vervolgens tamelijk sereen, zonder al te veel effectbejag, gepresenteerd aan de kijker. Waarbij uiteindelijk de hamvraag is: krijgt Adnan, die inmiddels al twintig jaar vastzit en in de serie alleen aanwezig is via telefonische interviews, op basis daarvan ook een nieuwe rechtszaak?

Berg licht de zaak tegen de Pakistaanse Amerikaan grondig door en maakt behoorlijk aannemelijk dat met hem wellicht een onschuldige jongen/man is veroordeeld. De filmmaakster laat zich tegelijkertijd niet verleiden om al te zeer te speculeren over andere scenario’s van wat er gebeurd zou kunnen zijn of andere potentiële verdachten. Alleen Adnans medeverdachte Jay Wilds, op basis van wiens getuigenverklaring hij grotendeels is veroordeeld, mag zich in haar bijzondere aandacht verheugen. Diens twijfelachtige beweringen worden wel degelijk onder het vergrootglas gelegd. En via zijn ex-vriendin probeert ze hem ook te spreken te krijgen.

Behalve een poging om nieuw licht te werpen op de geruchtmakende moordzaak is deze miniserie tevens een portret van multicultureel Amerika. Baltimore, de stad die in de klassieke televisieserie The Wire is geportretteerd als een kolossale, grotendeels zwarte achterbuurt met een enorme drugsproblematiek, blijkt ook een behoorlijke Koreaanse gemeenschap te hebben. Slachtoffer Hae Min Lee stamt uit deze cultuur. Haar nabestaanden worden in deze korte reeks vertegenwoordigd door een vriend van de familie Lee. Haar ex-vriend en hoofdverdachte Adnan Syed is afkomstig uit het moslimdeel van de stad. Zijn familie participeert nadrukkelijk in de serie en wordt geportretteerd tijdens de pogingen van Adnans advocaten om de zaak weer in beweging te krijgen. Ook als thuis het noodlot toeslaat…

Amy Berg maakt tastbaar hoeveel menselijke schade een levensdelict aanricht, zowel bij het slachtoffer en haar familie als bij de verdachte en diens verwanten. Waarbij er natuurlijk ook nog gezamenlijke vrienden van Hae en Adnan zijn, die al twintig jaar nauwelijks weten welke positie ze moeten kiezen. Het maakt van The Case Of Adnan Syed een subtiel en gelaagd moordmysterie. Misschien minder een hapklare brok televisievermaak dan Making A Murderer, maar uiteindelijk een bevredigendere kijkerervaring.

Helmut Boeijen geweld, misdaad, recht, verslaving

Baltimore Rising

HBO

Als ons collectieve geestesoog een beeld oproept van het slagveld dat de Amerikaanse ‘war on drugs’ heeft veroorzaakt, dan belandt het vast onwillekeurig in de verloederde wijken van Baltimore, Maryland. Met dank aan schrijver David Simon, die de gevaarlijke straathoeken en bijbehorende drugshandel vereeuwigde in twee genadeloze non-fictie boeken, Homicide en The Corner, en zijn magnum opus, de veelgeprezen televisieserie The Wire.

In de degelijke documentaire Baltimore Rising (93 min.) van Sonja Sohn, die de politieagente Shakima ‘Kima’ Greggs speelde in The Wire, blijkt Simons centrale thema, de stelselmatige vertrapping van de zwarte onderklasse, bijna vijftien jaar later nog altijd springlevend. Nadat de 25-jarige Freddie Gray in 2015 sterft door hardhandig politie-optreden wordt Baltimore, dat jaarlijks hoge ogen gooit bij de verkiezing van Amerika’s moordhoofdstad, het strijdtoneel voor protesten van de Black Lives Matter-beweging.

Tegen de achtergrond van de processen tegen de agenten die betrokken waren bij de fatale arrestatie van Gray, volgt Sohn enkele activisten, agenten, buurtwerkers en de nieuwe politiecommissaris van Baltimore. Zo maakt ze de verschillende strategieën – confrontatie of juist verzoening? – voor hoe de crisis in hun stad moet worden aangepakt inzichtelijk, zonder dat dit tot wezenlijk nieuwe vergezichten of een echt dramatische ontknoping leidt.