Helmut Boeijen therapie, verslaving

Gokkers

EO

Dertien weken krijgen ze om het monster recht aan te kijken. Via de spiegel. Want het zit in hen. Een verslaving. Niet aan drank of drugs – althans, daarvoor zijn ze hier nu niet. Nee: gokken. Een onzichtbare vijand, die hen langzaam helemaal leegvreet. Totdat ze platzak zijn – en vaak ook elke vorm van krediet bij hun naasten hebben verloren.

In de documentaire Gokkers (57 min.) volgt Wieke Kapteijns vier jonge mannen die bij de stichting SolutionS Verslavingszorg de strijd met het monster gaan aanbinden. Ze worden begeleid door behandelaar en ervaringsdeskundige Bas Brons. Hij leert hen de diepte van hun eigen verslaving kennen en confronteert hen met de wissel die ze op hun directe omgeving hebben getrokken.

Daarover moeten ze brieven schrijven: een schadebrief om op te tekenen hoe een dag met een verslaving er nu werkelijk uit ziet. Een brief aan hun verwanten, waaruit elke vorm van zelfmedelijden is verdwenen, om excuses te maken en vergiffenis te vragen. En een brief aan dat monster om definitief afscheid te nemen – ook al zal dat beslist, in de vorm van een terugval, of twee, nog eens z’n lelijke kop opsteken.

Twee deelnemers aan het therapietraject verschijnen geanonimiseerd in deze film. De andere jonge mannen zijn, ondanks de schuld- en schaamtegevoelen die ook hen parten spelen, wel bereid om herkenbaar te participeren. Pim lijkt eerst nog overtuigd te moeten worden van de ernst van zijn eigen problematiek, terwijl ook zijn vriendin ogenschijnlijk vrij onbekommerd met de situatie omgaat.

Gaandeweg moet hij erkennen dat ook hem een flink gevecht met het monster staat te wachten. ‘Ik ben net zo verslaafd als ieder ander.’ Luuk heeft niet meer de luxe om dat beest te negeren. Z’n ouders zijn bereid om nog eenmaal voor hem in de bres te springen. Voor de allerlaatste keer, volgens z’n moeder. Als hij nu weer de fout ingaat… ‘Dan trek ik ook echt de handen van hem af’, zegt ze. ‘En dat weet ie.’

Via telefoongesprekken met Kapteijns geven de gokverslaafden inzicht in hoe zij hun behandeltraject beleven. Hij deelt dit proces in via thematische hoofdstukken (verwarring, angst en hoop bijvoorbeeld) en verbindt de verschillende therapiescènes met symbolische sequenties die hun persoonlijke ontwikkeling moeten illustreren: kunstwerken, privébeelden en found footage.

Zo benadrukt deze film nog maar eens dat gokkers, net als andere verslaafden, uiteindelijk alles op het spel zetten. Het is een volwaardige verslaving. En dat monster heeft door het legaliseren van online gokken in 2021, een tijd waarin het Coronavirus sowieso al voor verveling en isolatie zorgde, alleen maar meer asem gekregen. Het gebruikt die ideale kans om wild om zich heen te vreten.

Gokkers is hier te bekijken.

Helmut Boeijen dood, egodocu, kinderen, Nederlands Film Festival 2023, ouderschap

Als Ze Er Niet Is

Nederlands Film Festival

Als Ze Er Niet Is (26 min.). Ze. Dat kan maar over één iemand gaan: moeder. Mum, Mutti, Mère. De precieze datum waarop Zij overleed hebben Wieke Kapteijns en zijn zussen Roxy en Loulou desondanks even niet paraat. Ze waren ook nog zo jong. Wieke, inmiddels filmmaker, was pas zes. Bijna zeven. Hij weet nauwelijks meer hoe ‘t was om een moeder te hebben. Daarnaar gaat hij dan ook op zoek in deze inventieve film. En naar haar, natuurlijk. Ze werd slechts 37.

Wieke begint een lijstje bij te houden: waaraan herken je een moeder? Hij opent ook een kist met haar spullen. Oorbellen, schoudertassen, een jurk die ze graag droeg. En als hij een fotoboek van haar heeft gevonden, belt hij confuus zijn vader Michel op. ‘Ik kom erachter dat ik gewoon zo bang ben’, zegt hij. ‘Zo bang om naar haar te gaan zoeken.’ Papa staat hem rustig terzijde: ‘Maar heb je het nu over bang zijn of verdrietig zijn? Of allebei?’

Hoewel zijn vader ook filmmaker is, heeft Wieke Kapteijns welgeteld één videoband van zijn moeder. Daarop hoopt hij haar te vinden. Een glas inschenkend, lopend op het strand of een boterham smerend. Voor- en achteruit spoelen. Kijken. Stilzetten. En weer aan. Als ze zijn naam zegt, bijvoorbeeld. ‘Wieke’. Ook al is ’t dan mild bestraffend. Of, gewoon, hoe ze naar hem kijkt. Als hij net geboren is. Ook dan heeft ze, noteert hij in beeld, een mooie lach.

Het zijn kleine gebaren, bijna achteloos gemaakt, die het grote gemis onderstrepen en tegelijk ook draaglijk maken. Speels koerst Kapteijns zo door zijn eigen verleden, langs allerlei iconische moeder-kind beelden ook, van zowel mens als dier, in kunst of het echte leven, begeleid door een computerstem die clichés over het moederschap declameert, naar het verdriet dat soms voelt als ‘een alles overspoelende golf, die alles verwoest’ en deze persoonlijke productie tóch niet platslaat.

En juist daarom komt die film stevig binnen.

Helmut Boeijen hulpverlening, jongeren

Ik Ben Geen Probleemkind, Ik Ben Een Uitdaging

In een gesloten jeugdinstelling moeten ze een uitweg zien te vinden uit het leven dat hen al op jonge leeftijd in de penarie heeft gebracht. Filmmaker Rolf Orthel volgt in Ik Ben Geen Probleemkind, Ik Ben Een Uitdaging (90 min.) uit 2016 ruim een jaar enkele jongeren met ernstige gedragsproblemen, die verplicht zijn opgenomen.

‘Waarom komen kinderen hier terecht?’, vraagt hij zich af in een inleidende voice-over. ‘En ik hoor: weggelopen van huis, drugs dealen, echtscheiding, misbruikt, poging tot zelfmoord. Soms voelt het aan als straf om hier te zitten, maar het is ook een veilige plek, dat transferium jeugdzorg.’ 

Orthel, zelf inmiddels in de tachtig, had ooit een kleinzoon in een instelling, vertelt hij. Op de muur van diens kamer stonden, in grote hanenpoten, twee woorden: ‘help’ en ‘dood’. Die ervaring heeft hem geïnspireerd om echt het perspectief te kiezen van jongeren, uit een gesloten instelling in Heerhugowaard. ‘Ik ben hier om te kijken, om te luisteren naar de kinderen die hier zitten.’

Hij stuit in deze indringende film op uiteenlopende verhalen. Iris is bijvoorbeeld ‘bang om te hopen’, omdat dingen meestal toch anders lopen dan verwacht. Ze oogt bedrukt, snijdt zichzelf soms en slikt af en toe zelfs batterijen. Tijdens een weekend thuis laat ze een tekst op haar rechterarm tatoeëren: stay strong. Zal het genoeg zijn?

Een andere tiener, Wieke, probeert de relatie met haar ouders te herstellen en verzet zich ondertussen tegen de verlenging van haar verplichte opname. ‘Ik haat de groepsleiding soms’, verzucht ze als die haar weer eens te dicht op de huid zit. Zo is Wieke steeds ‘boos’ in plaats van ‘verdrietig’ en voelt ze zich ondertussen niks waard. En erover praten wil ze al helemaal niet. Toch?

Op hun eigen manier en toon worstelen de jongeren met diep persoonlijke thema’s. Tegelijkertijd keren ze zichzelf tijdens lessen expressie binnenstebuiten in aangrijpende gedichten, liedjes en schilderijen. Zo werken de beschadigde tieners aan zichzelf, voor het oog van de camera. Dat gaat bepaald niet vanzelf. Het resultaat is een eerlijke en dappere film, die alleen doorgewinterde ijskonijnen onberoerd zal laten.