Helmut Boeijen dictaturen, journalistiek, vrijheid van meningsuiting

Of Caravan And The Dogs

de redactie van Novaya Gazeta / Rise And Shine

Het is geen nieuw verhaal, maar al zo oud als Methusalem. Elk autocratisch regime draait vroeg of laat de vrijheid van meningsuiting de nek om. In Poetins Rusland is dat proces natuurlijk al heel lang aan de gang, maar de aangekondigde aanval op Oekraïne brengt dit proces begin 2022 nog eens in een stroomversnelling.

Hoofdredacteur Dmitri Moeratov van Novaya Gazeta heeft z’n Nobelprijs voor de Vrede in 2021 nauwelijks in ontvangst genomen of ook zijn krant krijgt steeds nadrukkelijker de duimschroeven aangedraaid in Of Caravan And The Dogs (89 min.). Hij had daar in zijn speech al op gezinspeeld: de honden, ofwel de onafhankelijke media, kunnen blaffen wat ze willen, de karavaan trekt verder. Te beginnen op 24 februari 2022, Oekraïne in.

Het Russische agentschap Roskomnadzor begint zich dan steeds nadrukkelijker te bemoeien met hoe onafhankelijke media zoals ook de radiozender Echo Of Moscow en het tv-station Dozhd berichten over de oorlog. Die mogen zich alleen baseren op officiële Russische bronnen en moeten voortaan elk woord op een goudschaaltje leggen. Zo wil het regime bijvoorbeeld niet dat ze de benaming ‘oorlog gebruiken.

Regisseur Askold Kurov en een collega die zich Anonymous1 noemt kijken achter de schermen mee, waar zowel de redacties als geheel als de individuele journalisten moeten kiezen tussen ‘fight’ or ‘flight’ omdat ‘freeze’, de oorlog proberen uit te zitten, steeds minder tot de mogelijkheden lijkt te behoren. De situatie vraagt om moed, onverzettelijkheid en galgenhumor – en dwingt hen soms bijna om eieren voor hun geld te kiezen.

Ook de mensenrechtenorganisatie Memorial, die zich bezighoudt met het in kaart brengen van burgerrechtenschendingen tijdens het communistische bewind in de Sovjet-Unie, wordt het leven langzaam maar zeker onmogelijk gemaakt. Enkele uren nadat Yan Rachinski op 10 december 2022 de volgende Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst heeft genomen namens Memorial, wordt zijn organisatie verder ontmanteld.

‘Één ding zit ons dwars’, zegt Rachinski tijdens de uitreiking. ‘Heeft Memorial de Nobelprijs voor de Vrede eigenlijk wel verdiend?’ Want hoewel ze hebben geprobeerd om misdaden uit heden en verleden te documenteren, is het hen niet gelukt om ‘de catastrofe van 24 februari’ af te wenden. Hij ziet de prijs dan ook niet als een beloning voor geleverde diensten, maar als een vooruitbetaling op wat ze nog gaan doen.

Dat is een loffelijk streven, maar de realiteit stemt vooralsnog weinig hoopvol. Memorial is het werken onmogelijk gemaakt. Dmitri Moeratov en Alexei Venediktov, de onverzettelijke hoofdredacteur van Echo Of Moscow, zijn inmiddels bestempeld als ‘buitenlandse agent’. En Dozhd, ofwel Rain TV, is tot ‘ongewenst’ verklaard in eigen land. Intussen krijgt die catastrofe in Oekraïne steeds weer nieuwe dimensies.

Het tragische verhaal van de onafhankelijke Russische journalistiek heeft in de afgelopen jaren overigens al zijn weg gevonden naar diverse documentaires. Dmitri Moeratovs strijd voor de persvrijheid is bijvoorbeeld verteld in The Price Of Truth, de problemen van Memorial worden uitvoerig belicht in The Dmitriev Affair en de ontwikkeling van de televisiezender Dozhd en het persoonlijke verhaal van voorvrouw Nastasha Sindeeva staan centraal in F@ck This Job.

Helmut Boeijen entertainment, film, kunst & cultuur

QT8: The First Eight

Natuurlijk, de controverse rond de stunt van actrice Uma Thurman tijdens de opnames voor Kill Bill, die haar blijvend letsel bezorgde, komt aan de orde. En ook zijn innige samenwerking met de in opspraak geraakte filmproducent Harvey Weinstein, die ook actrices uit zíjn films zou hebben misbruikt, wordt niet geschuwd. QT8: The First Eight (97 min.) is echter eerst en vooral een liefdesbetuiging aan de filmmaker Quentin Tarantino.

De aanbeden regisseur van moderne klassiekers als Pulp Fiction, Inglourious Bastards en Reservoir Dogs komt zelf niet aan het woord. Al begint elk hoofdstuk van dit eerbetoon, dat chronologisch zijn loopbaan doorloopt aan de hand van zijn eerste acht speelfilms, wel met een quote uit een oud interview. ‘Ik steel van iedereen’, staat er bijvoorbeeld genoteerd bij aanvang van Badass Women & Genre Play. ‘Grote artiesten stelen. Ze doen niet aan hommages.’

Deze documentaire van Tara Wood bestaat voor het leeuwendeel uit fragmenten uit zijn films, die worden aangevuld met making of-beelden en scènes uit de films, televisieprogramma’s  en series die hem hebben gevormd. Het geheel wordt aan elkaar gepraat door Tarantino-getrouwen zoals Samuel L. Jackson, Michael Madsen, Tim Roth, Kurt Russell en Christopher Waltz. Zij belichten tevens subthema’s als zijn uitzinnige gebruik van klassieke popsongs, de rol van vrouwen in zijn films en de virtuoze choreografie van zijn vechtscènes.

Daarbij worden enkele kostelijke anekdotes opgedist over de man voor wie film maken een soort religie is. Enkele ervan zijn zelfs geanimeerd. Ook leuk. Intussen valt er – natuurlijk, zou je bijna zeggen – nauwelijks een onvertogen woord in dit gelikte portret. Daar moet je tegen kunnen: QT8 is een onvervalste hagiografie. Van de rechtgeaarde cinefiel die de droom van elke cinefiel ter wereld leeft.

Helmut Boeijen dieren

Dogs

Netflix

Als je honden vooral associeert met zenuwslopend gehijg en gekef, geen enkel genoegen beleeft aan een snuffelende snuit in je kruis en bij elke dampende drol op straat direct het baasje ter verantwoording zou willen roepen, dan heb je natuurlijk helemaal niets te zoeken bij een documentaireserie genaamd Dogs (306 min.). Fout!

Zeker tweemaal, tenminste. Want de eerste twee afleveringen van deze reeks van Glen Zipper en Amy Berg over de trouwe viervoeter zijn meer dan de moeite waard. Heidi Ewing, die doorgaans een docuduo vormt met Rachel Grady en met haar al toppers als Jesus Camp en One Of Us afleverde, nam het ontroerende eerste deel voor haar rekening, waarin het Amerikaanse meisje Corrine en haar familie wachten op een hulphond. Als ze om het dier te trainen een aanval in scène zet, komt het wel heel dichtbij voor het meisje met epilepsie. Via haar nieuwe metgezel ziet ze voor het eerst zichzelf.

Regisseur Amy Berg (Deliver Us From Evil, Bhutto en West Of Memphis) bekommerde zich zelf om episode 2. In Berlijn portretteert ze de Syrische asielzoeker Ayham. Toen hij twee jaar geleden zijn land ontvluchtte, is zijn hond Zeus achtergebleven bij z’n vriend Amer. Vanuit de Syrische hoofdstad Damascus stuurt die regelmatig filmpjes van de hond door. Zo houdt Aymar contact met zijn huisdier én zijn vroegere leven. En dan vindt de student via Facebook een stichting die dieren redt uit Syrië en wordt er een plan gesmeed om Zeus te laten ontsnappen naar Europa.

De andere afleveringen voelen minder urgent, maar zijn ook zeker kijkbaar. In numero drie staat de hond van een Italiaans familierestaurant centraal, terwijl in het volgende deel enkele hondentrimmers worden gevolgd die deelnemen aan een wedstrijd in Pasadena. Maar hebben ze in Amerika hetzelfde idee over wat ‘schattig’ is als in de rest van de wereld? De een-na-laatste aflevering portretteert een gigantische opvang van straathonden op een idyllische plek in Costa Rica, waar niet alleen het welzijn van de dieren centraal staat. Het slotdeel concentreert zich op een groep Amerikaanse hondenredders. Een New Yorks gezin hoopt er na het overlijden van hun troeteldier een nieuwe huisvriend te vinden.

Op het eerste oog lijken het misschien verhalen over honden, maar in werkelijkheid zijn het natuurlijk gewoon verhalen over mensen. Mensen die in hun dier een steun en toeverlaat, de vervulling van hun eigen idealen of ambities of een herinnering aan thuis hebben gevonden. Zelfs een onverlaat die thuis Het Anti-Hondenboek van Hans Dorrestijn in de kast heeft staan, heeft zich er prima mee vermaakt.