Helmut Boeijen dans, film, kunst & cultuur

Mads Mikkelsen, Devil In The Flesh

Druk / c: Alamy / NTR

Zit hij met onze kloten te spelen? Als de Deense topacteur Mads Mikkelsen aan het begin van Mads Mikkelsen, Devil In The Flesh (53 min.) de vraag krijgt of hij druk voelde toen hij werd benaderd voor de rol van slechterik in de James Bond-film Casino Royale (2006), heeft hij zijn antwoord direct paraat. ‘Het geheim was dat ik nog nooit een Bond-film had gezien’, zegt hij met een stalen gezicht en een subtiel lachje. ‘Ik wist niet hoe groot het was.’

Mads Mikkelsens wortels liggen in een arbeiderswijk van Kopenhagen. Hij brengt er een groot deel van zijn jeugd op straat door, te midden van wat met een gerust hart probleemjongeren mogen worden genoemd. Tegelijkertijd is hij bezeten van film, met Buster Keaton en Bruce Lee als grote helden. Mikkelsen durft er alleen niet van te dromen om zelf acteur of – ik noem maar een dwarsstraat – danser te worden. Toch zal hij eerst carrière maken als danser, alvorens hij ook de acteur in zichzelf ontdekt.

En al die tijd zou Mads Mikkelsen dus nooit dat uit duizenden herkenbare 007-gitaarloopje hebben gehoord. Of: ‘shaken not stirred’. Het is nauwelijks voor te stellen. Bij een volleerde acteur weet je echter nooit of hij het achterste van zijn tong laat zien of juist een loopje met de waarheid neemt. Van imposante rollen in kleine Deense arthousefilms groeit Mikkelsen intussen door naar groots opgezette Hollywood-blockbusters, waarin hij vaak de schurkenrollen krijgt toebedeeld.

Toch blijft hij geregeld terugkeren naar z’n land van oorsprong, voor kleinere films zoals Jagten en Druk waarin hij zijn gehele repertoire als acteur kwijt kan. Zoals de verteller van dit enigszins routineuze tv-portret van Jeanne Burel en Florence Ben Saddoun, dat vooral bestaat uit (archief)interviews, backstagebeelden en filmfragmenten, ’t formuleert: ‘In films uit zijn eigen land speelt hij rollen van kwetsbare en gekwelde mannen. Een groot contrast met de masculiene stereotypen van Hollywood.’

Mikkelsen, Mads Mikkelsen, en regisseurs met wie hij werkte, zoals Nicolas Winding Refn (die in 1996 Mikkelsens debuut Pusher en diverse andere films met de Deense acteur maakte), Dogma 95-pionier Anders Thomas Jensen (die Mikkelsen uitdaagde om zichzelf en zijn eigen mannelijkheid te onderzoeken), Jan Kounen (Coco Chanel & Igor Stravinsky) en Arnaud des Pallières (Michael Kohlhaas) geven daarnaast een voorzichtige blik achter de schermen bij een man met duizend gezichten.

Intussen blijft het antwoord op die ene beginvraag in de lucht hangen: is Mads Mikkelsen zo’n beetje de enige filmfreak ter wereld die voor zijn veertigste nooit een James Bond-film heeft gezien? Of heeft de acteur gewoon last van humor, die je door die vele gezichten toch wat moeilijker herkent? Enkele seconden later meldt hij ook doodleuk dat hij geen auditie heeft gedaan voor de rol van slechterik Le Chiffre. ‘Ze waren zo druk met de Bond-meisjes bezig dat ze geen tijd hadden.’

Helmut Boeijen gezondheid

The English Surgeon

‘Hoe kun je niets doen?’ vraagt Henry Marsh zich hardop af. ‘Hoe kun je zeggen: ga weg en sterf maar? Wat de risico’s of kosten ook zijn, we moeten iets doen. Hoop is het allerbelangrijkste in het leven.’ The English Surgeon (93 min.) komt al sinds 1992 in Kiev, waar hij een vorm van gezondheidszorg aantrof die in zijn ogen volledig bankroet was. Hij kon niet anders dan bijspringen, vertelt hij in deze boeiende, schokkende en aangrijpende documentaire van Geoffrey Smith uit 2007.

Marsh krijgt bijvoorbeeld te maken met Marian Dolishny, een straatarme, uiterst religieuze man uit het West-Oekraïense stadje Zolochiv, die als gevolg van een hersentumor een ernstige vorm van epilepsie heeft. Hij zou zomaar ineens zwaar gehandicapt kunnen raken. Ingrijpen lijkt noodzakelijk. Dat is echter beslist niet zonder gevaar. Het is als Russische roulette met twee revolvers, stelt de Britse chirurg. De ene heet behandeling, oftewel een operatie, en de andere is géén behandeling. Waarmee doet hij nu, en straks, het meeste goeds – en het minste kwaad?

‘Zou je je persoonlijkheid, intellect of vermogen om te denken willen verliezen?’ illustreert Henry Marsh wat er op spel staat. Hij kiest uiteindelijk voor ingrijpen. Met het gevaar dat hij een uitgangspunt van zijn beroep schendt: het do no harm-principe. Dat vereist het soort heldenmoed dat Marsh en zijn plaatselijke collega Igor Kurilets, die regelmatig ernstig in de clinch ligt met de plaatselijke autoriteiten, in overvloed lijken te hebben. Marian zal, volledig bij bewustzijn, een hersenoperatie moeten ondergaan, die door Smith overigens zéér expliciet in beeld wordt gebracht.

The English Surgeon onderstreept het belang van goede geneeskunde en werkt meteen als eerbetoon aan de onbaatzuchtige en moedige beoefenaars ervan. Hoewel Henry Marsh en zijn protegé Igor Kurilets soms botte humor gebruiken om zich staande te kunnen houden en zo nu en dan ook keiharde boodschappen moeten afgeven – wat in deze indringende film een paar keer tot enkele hartverscheurende scènes leidt – hebben ze het hart zonder enige twijfel op de goede plek zitten.

Hoe het Henry Marsh, Igor Kurilets en enkele van hun patiënten is vergaan sinds het verschijnen van de documentaire, is hier te lezen.

Helmut Boeijen abortus, dictaturen, IDFA 2021, LHBTIQ, recht

Judges Under Pressure

Kacper Lisowski / VPRO

Judges Under Pressure (86 min.) maakt zichtbaar waar half Europa zich al een behoorlijke tijd zorgen over maakt: de aanval van de rechts-conservatieve regering van Polen op de rechterlijke macht. De onafhankelijkheid van de rechtspraak – en daarmee van de democratie zelf – komt erdoor onder druk te staan.

Met zijn strijd tegen de vermeende immuniteit van de ‘juridische aristocratie’, die geen draagvlak zou hebben onder het gewone volk, zetten president Andrzej Duda en zijn medestanders van de PiS-partij de ene na de andere rechter de duimschroeven aan. Intussen proberen ze ook plannen ten uitvoer te brengen die abortus moeilijker maken en de rechten van de LGBTI-gemeenschap inperken. Een heuse cultuuroorlog dus, in het hart van de Europese gemeenschap.

In deze onrustbarende film sluit documentairemaker Kacper Lisowski aan bij het gezicht van de protestbeweging tegen de regeringsplannen, Igor Tuleya, en andere rechters die worden geraakt door Duda’s machtsgreep en zich verzetten tegen de inbreuk op hun onafhankelijkheid. Op vertrouwd terrein natuurlijk, de rechtszaal in eigen land en Europa, maar ook op onontgonnen gebied: popfestivals, workshops en demonstraties.

Het dreigt een gevecht tegen de bierkaai te worden, waarbij de strijdbaarheid van de rechters gaandeweg steeds vaker gezelschap krijgt van moedeloosheid en wanhoop. Tuleya, gedurig therapeutisch rokend, probeert nochtans zijn gevoel voor humor te behouden in deze traditioneel opgezette documentaire, waarin Lisowski de ontwikkelingen op de voet volgt, diverse juristen aan het woord laat en dit geheel dan weer doorsnijdt met stekelige Poolse protestsongs.‘

‘Een guillotine is alleen gevaarlijk als het mes nog in de lucht hangt’, constateert Igor Tuleya, die strafrechtelijk wordt vervolgd in eigen land, uiteindelijk enigszins mismoedig. ‘Niet meer als dat al is gevallen.’ Het is de zwartgallige conclusie van een urgente film, over de verwording van een Europese democratie.