Helmut Boeijen beeldende kunst, dood, kunst & cultuur, literatuur

Marion Bloem – Een Meisje Van 70

AVROTROS

Als ze schrijft, is ze gelukkig. Als Marion Bloem afscheid heeft moeten nemen van haar man Ivan Wolffers (1948-2022) zoekt ze echter haar toevlucht tot schilderen. ‘Schrijven is m’n echtgenoot, film maken is m’n vriend, schilderen is m’n minnaar’, vertelt ze in dit persoonlijke portret van regisseur Saskia Vredeveld. ‘Ik deed ’t dus als het ware een beetje stiekem. Ik moest de momenten stelen van het andere werk waar ik van hou.’ Nu, zonder Ivan, is alles alleen anders.

Vredeveld volgt de Indisch-Nederlandse schrijfster voor Marion Bloem – Een Meisje Van 70 (53 min.) in de anderhalf jaar nadat de man, met wie ze ruim een halve eeuw samen was, uit haar leven is weggevallen. Ze werkt toe naar een expositie met haar eveneens overleden zus Joyce in Amersfoort, brengt orde in het huis dat ze samen met Ivan bewoonde (en dat wellicht in de verkoop gaat) en probeert intussen de rouw toe te laten, zonder dat die haar leven volledig op slot mag zetten.

Marion Bloem brak in 1983 door met de roman Geen Gewoon Indisch Meisje, waar zij zelf, als gracieuze schoonheid, op de omslag stond. ‘Ik werd vanaf dat boek ineens belaagd door zestienjarige jongens die beste vrienden met me wilden worden en vroegen of ze konden komen spelen’, herinnert haar zoon Kaja Wolffers zich bij de uitreiking van de Constantijn Huygensprijs aan zijn moeder, slechts een maand na het overlijden van z’n vader. ‘Hun interesse in ongewone Indiase meisjes was… pittig.’

Met vlogjes en persoonlijke berichtjes documenteert zijn moeder het intieme proces dat ze nu doormaakt voor deze film. ‘De zoveelste slechte dag’, schrijft ze bijvoorbeeld aan Vredeveld, als ’t haar even zwaar te moede is. ‘Volgens bevriende weduwen kan dat nog 30 jaar duren.’ Na verloop van tijd begint ze toch ook weer officieel te schrijven. ‘Ik zoek nog’, concludeert Marion Bloem dan. ‘Ik blijf zoeken naar zinnen die mij kunnen vertellen waar ik me bevind en wie ik ben nu hij er niet meer is.’

Via de woorden vindt ze in dit aardige portret zo de weg terug naar het leven, dat niettemin voorgoed veranderd is door de dood.

Helmut Boeijen discriminatie, egodocu

A Fool’s Paradise

‘Ben ik dan racistisch opgevoed?’, vraagt Saskia Vredeveld zich hardop af. ‘En heb ik me daar nooit van losgemaakt?’ De documentairemaakster groeide op in Kaapstad, toen Zuid-Afrika nog volledig in de ban was van Apartheid. In de witte wijk waar de kleine Saskia woonde, was het leven echter perfect. Veilig en vrij. Je zag er geen zwarten.

Het was A Fool’s Paradise (78 min.), vindt ze nu. Je schaamt je ervoor dat je er ooit gelukkig was. Behalve de plekken van haar jeugd bezoekt de Zuid-Afrikaanse Nederlandse voor deze film ook de plaatsen waar ze destijds uit de buurt moest blijven, townships die je als witte alleen met zwarte begeleiding kunt betreden. Zou ze zich nog altijd thuis kunnen voelen in het land, dat ze op zeventienjarige leeftijd verliet voor de geboortegrond van haar ouders, Nederland?

Zo wordt deze bespiegelende roadmovie, langs plaatsen met vertrouwd klinkende plaatsnamen als Haarlem, Middelburg en Amersfoort, een heel persoonlijke zoektocht door heden en verleden van Zuid-Afrika. Vredeveld zelf fungeert daarbij als gids. Haar familiefilmpjes – waarin de comfortabele achterkant van het Apartheidsregime, van bevoorrechte blanken zoals de prille Saskia, wordt getoond – vormen daarbij een prima routebeschrijving: wat staat er op die beelden en voor welke herinneringen zorgen die? En, vooral, wat ontbreekt er in dat ogenschijnlijk idyllische verleden?

Ze ontmoet gewone Zuid-Afrikanen, zwarte inwoners en Afrikaners, en portretteert hen binnen hun eigen uithoek van het land dat ze dacht te kennen. Samen maken ze de balans op over het huidige Zuid-Afrika, waarbij de filmmaakster haar eigen geschiedenis, denkbeelden en (schuld)gevoelens steeds verbindt met de turbulente recente historie van het nog altijd door tegenstellingen, armoede en geweld verscheurde land.

A Fool’s Paradise is zeker geen rozige, slechts door weemoed ingegeven trip nostalgia. Vredeveld, tegelijkertijd insider en buitenstaander, gaat in deze moedige film tevens de confrontatie aan met haar eigen (vroegere) vooroordelen en probeert in het reine te komen met het roomblanke leven dat ze leidde in een inktzwarte periode van haar (voormalige) vaderland. In ‘Dat Andere Zuid-Afrika’ dat nooit meer terugkomt en toch steeds weer op haar netvlies verschijnt.