Helmut Boeijen beeldende kunst, design, fotografie, kunst & cultuur, mode

Dit Hoort Bij Ons

NTR

De subsidie is stopgezet, het museum wordt gesloten. Bij de sluiting van De Voorde, het stadsmuseum van Zoetermeer, gaan ze de collectie uitpakken en uitstallen, zodat inwoners van de Zuid-Hollandse gemeente een laatste blik mogen werpen op de vijfduizend museumstukken. Dan kunnen ze samen bepalen: wat mag weg en wat moet beslist in Zoetermeer blijven?

Barbara Makkinga kijkt mee en begeleidt ‘het zorgvuldig en transparant ontzamelen van de hele collectie’ (aldus interim-directeur Hans van de Bunte) met invoelende voice-overs van Georgina Verbaan en bijpassende melancholieke muziek. Museoloog Gerard Rooijakkers verricht eveneens hand- en spandiensten en werpt dan soms elementaire vragen op. ‘Wat hebben de kleinkinderen en kinderen van Zoetermeer toch misdaan dat zij onterfd worden?’ houdt hij medewerkers en geïnteresseerden bijvoorbeeld voor.

Objecten die tijdens de ‘participatieve waardering’ met inwoners van Zoetermeer een lage beoordeling krijgen moeten in elk geval naar elders verkassen. Van andere werken weten de bewoners dan weer zeker: Dit Hoort Bij Ons (59 min.). Die kunnen dan mogelijk een plek krijgen bij de oorspronkelijke eigenaar of in een privécollectie. Tegelijkertijd is er ook onvrede: hebben sommige voorwerpen nu werkelijk geen persoonlijke, emotionele of geschiedkundige waarde voor de gemeenschap?

Het scheidingsproces – en scheiden doet onvermijdelijk lijden – brengt een maatschappelijke dialoog op gang. Jong en oud gaan in gesprek over wat van deze ‘collectie zonder thuis’ waarde heeft en dus behouden moet blijven. Daarmee ontwikkelt deze film zich tot een soort tegenpool van documentaires zoals Marten & Oopjen, Mijn Rembrandt en Made In Holland, waarin gefortuneerde lieden of musea zich beijveren om prestigieuze en vaak ook peperdure kunstwerken aan de eigen collectie toe te voegen.

Zulke bezigheden zijn duidelijk voorbehouden aan ‘the happy few’, terwijl de kunst in Zoetermeer echt van en voor het volk is – of niet. Vrijwel alle objecten gaan dus gepaard met persoonlijke of historische verhalen, waarvan Makkinga er een paar uitlicht in deze interessante documentaire. Intussen belanden de objecten die tot het ‘onvervreemdbaar Zoetermeers erfgoed’ worden gerekend bij de gemeente zelf. En die heeft nog wel een bijzonder plekje: ergens waar voorlopig geen inwoner ze kan zien.

Helmut Boeijen arbeid, industrie

The Last Truck: Closing Of A GM Plant

HBO

De fabriek gaat dicht. Nee, Rick Wagoner, de CEO van General Motors (GM) heeft op 3 juni 2008 geen leuke boodschap. Het gaat slecht met de auto-industrie. GM moet de broekriem aanhalen. Op 23 december, nét voor Kerstmis, gaat de vestiging in Moraine, Ohio, voorgoed sluiten. ‘Merry fuckin’ christmas’, zegt een medewerker cynisch.

Het leeuwendeel van de 2500 werknemers, die vaak al een half leven bij GM werken, heeft waarschijnlijk gedacht dat ze hier hun pensioen zouden halen. Die vlieger gaat echter niet op. ‘Dit is mijn leven’, vertelt een vrouw. ‘Ik ben een fabrieksarbeider en ik ben daar trots op.’ Die trots is alomtegenwoordig in The Last Truck: Closing Of A GM Plant (41 min.), de korte docu die Julia Reichert en Steven Bognar hebben gemaakt over de fabriek en z’n medewerkers. Jaarlijks leveren ze 280.000 trucks af. En het duurt maar een dag of drie om helemaal uit het niets een voertuig te maken.

De auto-industrie in de Verenigde Staten ligt alleen op z’n gat. Volgens het nieuws zijn Amerikaanse arbeidskrachten simpelweg veel te duur. Ze zouden wel 78 dollar per uur kosten. Daar moeten de GM-medewerkers in Moraine hartelijk om lachen. ‘Dat zou mooi zijn’, reageert een man schaterend. Een vrouwelijke collega kan haar verontwaardiging echter nauwelijks onderdrukken. Ze is al blij als ze aan een derde daarvan komt. ‘En ik daag iedereen uit om een uur of tien per dag te gaan werken in die fabriek’, zegt ze venijnig, ‘en dan te zeggen dat ik geen 25 dollar per uur verdien.’

Via de GM-fabriek in Ohio vertellen Reichert en Bognar het verhaal van de Amerikaanse industrie, die rond 2008 in een ernstige crisis verzeild is geraakt. En dat is een ramp voor de arbeidersklasse. Hele gemeenschappen raken bevangen door een diepgevoelde woede richting politiek en bestuur. Hun teleurstelling – en die van gewone werkemannen en -vrouwen zoals zij – wordt gezien als een mogelijke verklaring voor de verkiezingswinst van Donald Trump in 2016 in de zogenaamde ‘Rust Belt’-Staten en zijn aanhoudende populariteit in gebieden waar oude fabrieken moesten sluiten.

Terwijl de laatste weken voordat de deuren op slot gaan voorbij vliegen, begint het de werknemers te dagen wat dit betekent voor henzelf en de plaatselijke gemeenschap als geheel. ‘Ik moet mezelf op mijn 45e opnieuw uitvinden’, zegt een vrouw geëmotioneerd. Net als veel van haar collega’s kent ze geen ander werk dan een plek aan de lopende band bij GM. Hetzelfde geldt voor de mensen in haar woonomgeving, die vrijwel allemaal bij General Motors of een aanverwant bedrijf in Moraine werken. ‘A GM Town no more’, kopt de lokale krant. De laatste truck dient zich aan.

Toen de GM-fabriek in 2014 werd overgenomen door het Japanse bedrijf Fuyao Glass, zagen Julia Reichert en Steven Bognar hun kans schoon en maakte samen de documentaire American Factory, geproduceerd door Barack en Michelle Obama, die een Oscar voor de beste documentaire won.

Helmut Boeijen arbeid

De DS Keyzer

Jaap Vriens / Oldenstein Films / BNNVARA

Over een dag of tien, op woensdag 1 juli 2020, moet het pand van De DS Keyzer (51 min.) leeg zijn, zodat de volgende eigenaar erin kan trekken. Tot die tijd moet er nog heel wat gebeuren: opruimen, afvoeren en verhuizen. En dan sluit de autogarage van David Kostelijk in Amsterdam-West, die zich heeft ontwikkeld tot een soort clubhuis voor Citroën DS-bezitters, definitief zijn deuren. Na bijna veertig jaar zullen ‘citrofielen’ dus een ander toevluchtsoord moeten zoeken. De gelijkmoedige oud-verpleegkundige Kostelijk, die het bedrijfspand ooit kraakte, gaat ‘t rustiger aan doen.

Terwijl er druk wordt gesloopt, uitgeruimd en verkocht en het pand van DS De Keyzer zienderogen leger wordt, realiseren de garagehouder en zijn (oud-)medewerkers zich pas echt dat ze een periode van hun leven gaan afsluiten. In de weemoedige documentaire van Doret van der Sloot, naar een idee van Wieger Wielinga, wordt dat proces van dichtbij opgetekend. Terwijl de ene oud-medewerker, Jaap Vriens, alles uit de kast haalt om zijn voormalige baas en vriend bij te staan, kan een andere ’t bijvoorbeeld niet opbrengen om zich nog in de garage te vertonen.

David Kostelijk zelf lijkt intussen spijt te hebben van zijn beslissing om het bedrijf van de hand te doen. Hij moet zich troosten met de gedachte dat zijn dochter Beatrijs er nog even kan blijven wonen en dat het pand tenminste niet is opgekocht door een anonieme projectontwikkelaar. Het sluiten van De DS Keyzer staat echter wel degelijk model voor het verdwijnen van een bepaald soort bedrijvigheid. Zoals ook de meeste platenzaken, sigarenboeren en videotheken in de afgelopen jaren uit het straatbeeld zijn verdwenen, ten faveure van de anonimiteit van winkel- of bedrijfsketens.

Deze aardige volgdocu, die rustig naar de onvermijdelijke sleuteloverdracht toewerkt, laat nog eens zien dat een bedrijf meer is dan alleen een entiteit die productie moet draaien, zodat er voldoende geld binnenkomt. Een garage zoals De DS Keyzer is eerst en vooral ook een verzameling mensen, die op de één of andere manier een eenheid zijn gaan vormen en in die hoedanigheid ook voor elkaar zorgen.