Mères

‘Ik weet zeker dat mijn zus dit nooit zou doen’, zegt een jongen tijdens een bijeenkomst op de universiteit in de Marokkaanse stad Ait Melloul. ‘De vrouw die dit heeft gedaan kan niet doen alsof ze een slachtoffer is. Ze heeft het zelf gedaan. En ze is dus ook zelf verantwoordelijk voor het kind.’ Het meisje kan volgens hem niemand iets verwijten. ‘Ik ben het ermee eens dat het kind slachtoffer is, maar de moeder niet. Die is gewoon schuldig.’

De man die het ongehuwde meisje zwanger heeft gemaakt, valt in elk geval niets te verwijten, meent de student. Hij oogst een beleefd applaus, aan het begin van de documentaire Mères (62 min). ‘Ik ben het met je eens dat het meisje verantwoordelijk is’, reageert Mahjouba Edbouche, de moderator van de bijeenkomst over zwangerschappen buiten het huwelijk. ‘Ze denkt er te gemakkelijk over. Maar er zijn toch echt twee mensen nodig om een kind te maken.’

De Marokkaanse feministe Edbouche beijvert zich al jaren voor de positie van ongetrouwde ouders. Dat is lang niet altijd gemakkelijk. De vrouwen die zich, meestal hoogzwanger, melden in haar huis voor ongehuwde moeders, Oum al Banine in Agadir, willen bijvoorbeeld vaak twee dingen die met geen mogelijkheid zijn te verenigen: stiekem het kind krijgen en blijven verzorgen en intussen gewoon verder gaan met hun leven, alsof er helemaal niets gebeurd is.

Buitenechtelijke seks is volgens de Marokkaanse wet vergelijkbaar met prostitutie en kan hen op gevangenisstraf komen te staan, variërend van één maand tot een jaar. Tegelijkertijd zou een jongen die een minderjarig meisje heeft bevrucht zomaar kunnen worden veroordeeld vanwege verkrachting. Het is een soort mijnenveld, waardoorheen Mahjouba en haar medewerkers zich een weg proberen te banen. Voor hen kan ouderschap in elk geval nooit strafbaar zijn.

Documentairemaker Myriam Bakir kijkt mee als ze jonge (voor de film geanonimiseerde) vrouwen opvangen, de acute paniek proberen te bedwingen en met hen een plan de campagne voor de nabije toekomst proberen op te stellen. Daarbij hoort vaak ook het contacteren van de ouders van de aanstaande moeder, die vaak nog van niets (zeggen te) weten. Dit zorgt voor aangrijpende scènes, waarin angst, schaamte en verantwoordelijkheidsgevoel om voorrang vechten.

Het is bewonderenswaardig hoe Mahjouba Edbouche en haar medewerkers, soms directief en dan weer ‘leading from one step behind’, langs alle gevoelens en maatschappelijke conventies laveren, om zo tot een bevredigende oplossing te komen voor (groot)ouder en kind. Mères (Engelse titel: Mothers) weet dat delicate werk op een serene manier te vangen.