Grand Me

Associate Directors

De auto begint te rijden. Achter het stuur zit de Iraanse vrouw Atefeh. Naast haar op de bijrijdersstoel een meisje in een fleurige oranje blouse, haar dochter Melina. Moeder vindt dat ze beter haar best moet doen op school. ‘Dat boeit me niet’, onderbreekt Melina haar bruusk. ‘Het laat me koud wat jij wil.’ Zij wil weten waarom mama van papa is gescheiden. ‘Wat valt er nog te zeggen?’ zucht Atefeh en laat een stilte vallen. Melina neemt daarmee geen genoegen. ‘Nu heb je ineens niets meer te zeggen.’

Waarna de documentaire Grand Me (79 min.) twee jaar terug in de tijd gaat als Melina haar negende verjaardag viert, bij haar zorgzame grootouders in Isfahan. Mama Ati en Baba Ati proberen het meisje het thuis te bieden dat Melina’s vader en moeder haar blijkbaar niet willen of kunnen geven. Die scheidden toen ze zes maanden was. Daarna woonde zij zes jaar lang bij haar moeder Atefeh. Tot die hertrouwde met een man die ook al kinderen had. Melina belandde bij haar opa en oma, waar hun dochter en haar tante, de filmmaakster Atiye Zare Arandi, het samengestelde gezinnetje begon te filmen.

Samen met Bram Crols heeft zij van die beelden nu een bitterzoete vertelling gemaakt. Waarbij de warmte die Melina bij haar grootouders vindt als ze een spelletje doen, nagels lakken of lekker dollen pijnlijk contrasteert met de koude schouder die ze van haar beide ouders krijgt. ‘Ze hebben het te druk met hun eigen leven’, stelt Melina die een voogdijzaak tegen hen heeft aangespannen. Haar vader houdt ’t bij belletjes, waarbij ie ook rustig ophangt als iets hem niet zint. Moeder bezoekt haar dochter ook nog wel eens en wordt dan geconfronteerd met de vlogs die het meisje inmiddels van haar leven maakt.

De film schakelt ook regelmatig terug naar die auto, waar Melina nog steeds haar gram haalt op Atefeh. Die valt geregeld stil, wordt emotioneel of slaat terug. Intussen is het de vraag waarnaar de twee op weg zijn en wat dit heeft te maken met de toekomst van het inmiddels elfjarige meisje, dat vermalen dreigt te worden door de plannen van haar ouders en hun nieuwe partners. Het is allerminst zeker dat daarbinnen ook plek is voor haar, hun kind. Het aandoenlijke meisje blijft vooralsnog aangewezen op de liefde en zorg van Mama en Baba Ati, die zich wel voor haar kunnen en willen wegcijferen.

Bij hen mag Melina gewoon ‘Grand Me’ zijn, de allerbelangrijkste in de hele wereld. En dat gevoel hoeft elk kind, waar ook ter wereld, soms nodig, laat deze delicate film nog maar eens ten overvloede zien.

Yalda: De Langste Nacht

Wouter Kuin

Hoe verleidelijk is het om je land van oorsprong, dat je bijna een half leven geleden hebt verlaten, te gaan idealiseren? De mensen, het leefritme en je familie, natuurlijk. Faydim Ramshe’s jongere broer Parham, nog altijd woonachtig in Iran, probeert haar uit de droom te helpen: dat land bestaat niet (meer). Hij verlangt juist naar de ‘moderniteit’ van het westen. ‘Ik haat het Naqsh e Jahan plein zo erg’, zegt hij demonstratief over de bekendste plek van Isfahan, die op de werelderfgoedlijst prijkt. Zijn zus kan haar oren nauwelijks geloven. ‘Ben je serieus?!’ vraagt ze voor de zekerheid. ‘Jij hebt een hekel aan de dingen die ik juist mis.’

Yalda – De Langste Nacht (25 min.) is de zinnenprikkelende weerslag van Faydims zoektocht naar wie ze was, werd en is. In Iran en Nederland. Het is een archetypisch relaas van iemand die opgroeit tussen twee culturen en er soms door wordt verscheurd. Weelderig aangekleed met een persoonlijke voice-over tekst, delicate animaties, kickboksen, weemoedige liederen, snapshots uit het uitgaansleven, nachtmerrieachtige sequenties en – dat ook – fragmenten van de tv-serie Baywatch. ‘Ik moest wel gaan’, constateert ze in een mengeling van Perzisch en Nederlands, ‘om ook jullie te bevrijden.’

Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. Faydim, die dertien jaar geleden haar land ontvluchtte, heeft daarover twijfels gekregen. ‘Maar nu, kleine broertje, lieve Parham, tussen jou en tussen mij, vraag ik me af of de prijs die ik betaal voor mijn vrijheid niet te hoog is.’ Intussen kampt haar studerende broer, die mede door haar vertrek en het perspectief dat dit heeft opgeleverd, met zijn eigen issues. In het land dat voor haar nog altijd is ‘doordrenkt met een nostalgie, naar een tijd waar ik nooit bij was’ voelt hij zich vooral beperkt. Zo houden broer en zus elkaar in deze vette korte film een spiegel voor: waar en bij wie horen ze nu werkelijk?