Helmut Boeijen egodocu, familie, LHBTIQ

Zon In de Nacht

VPRO

In een gesprek met haar overleden grootvader probeert filmmaakster Anne Vaandrager vat te krijgen op haar familiegeschiedenis. ‘Heb ik een graf?’ wil hij weten. ‘Nee’, antwoordt zij resoluut. ‘Oh, jammer’, klinkt opa Cees, alias acteur Eelco Smits, enigszins verrast. ‘Ik besta niet meer?’ Terwijl in beeld een golvende zee is te zien, blijft Anne onverbiddelijk: ‘Nee. Volgens mij ben jij uitgestrooid over zee.’

Via scènes uit het huwelijk van haar opa Cees en oma Ursula, gespeeld door Smits en Nazmiye Oral, probeert Vaandrager een gesprek uit te lokken met hun zoon, haar eigen vader Kees. Want over dat verleden, haar grootvader in het bijzonder, wordt nauwelijks gesproken in de familie. Dat zit haar dwars: de schaamte van haar vader is haar eigen schaamte geworden, constateert ze gefrustreerd. Die wil ze kwijt.

Voor de korte documentaire Zon In De Nacht (27 min.) heeft ze letterlijk een decor geconstrueerd waarbinnen de olifant in de kamer eindelijk eens kan worden benoemd. Ze heeft zelf wat op haar lever, maar wil ook haar vader en oudtante Ineke, de zus van opa Cees, eens goed (uit)horen. Over het ophouden van de schone schijn en de disfunctionele familiedynamiek die daardoor aan het zicht moest worden onttrokken.

De acteurs mengen zich, al dan niet geregisseerd door Anne Vaandrager, ook nog in die conversatie. Zodat alle familieleden uiteindelijk het achterste van hun tong moeten laten zien – en hun tranen de vrije loop kunnen laten. Zo helpt de gecontroleerde setting, een bedachte en theatrale vorm, eenieder om oprechte emoties te tonen. Die waren anders, al blijft dat natuurlijk altijd koffiedik kijken, wellicht binnengehouden.

Helmut Boeijen dood, euthanasie, psychische problematiek

’t Is Goed Zo

Zelden zal een luchtig uitgesproken ‘doooeeeiii!’ zoveel lading hebben gehad. Het is de bezegeling van een allerlaatste ontmoeting. Enkele uren later zal één van de twee er niet meer zijn. Hij verkiest op 38-jarige leeftijd de dood. Vanwege ondraaglijk en uitzichtloos psychisch lijden. Zijn beste vriendin gaat door – moet door.

De aangekondigde euthanasie van de Tilburger Eelco de Gooijer, die in het najaar van 2016 uitgebreid de media haalde, en de nasleep daarvan voor zijn geliefden zijn vervat in de documentaire ‘t Is Goed Zo (52 min.) van Jesse van Venrooij. Van Venrooij filmde Eelco’s nabestaanden, maar was er ook bij toen de man, die zichzelf met veel zelfspot Hodor noemde, afscheid nam van dat voor hem zo moeilijke leven.

Over de film zelf, en dan met name de invalshoek en structuur ervan, is wel het één en ander op te merken, maar enkele beelden en scènes van met name die laatste dag blijven je nog wel even bij. Eelco’s voicemailbericht bijvoorbeeld, waarmee hij postuum nog allerlei praktische mededelingen doorspeelt aan mensen die hem bellen. Of de plakkertjes op spullen in zijn huis, die bepalen wie straks wat krijgt. En de galgenhumor, waarmee De Gooijer, die was gediagnosticeerd met een vorm van autisme, tot het allerlaatst zijn eigen situatie en lot blijft becommentariëren.

En, natuurlijk, het begin van het einde. Als de dokter hem ‘goede reis’ wenst, zijn moeder die beer van een vent voor het laatst knuffelt en hijzelf nog eenmaal “t Is goed zo’ probeert te zeggen, de zin die een troostend mantra zal worden voor de mensen die hij achterlaat.