a life – De DocUpdate

Iedereen die bekend is met emoji’s zal weten waar de aubergine voor staat: een penis. De oorsprong van die connectie ligt waarschijnlijk bij Tomoaki Hamatsu, een deelnemer aan het Japanse reality-programma Susunu! Denpa Shonen. Vanwege zijn lange gezicht kreeg de would be-komiek uit Fukushima als kind de bijnaam ‘Nasubi’. Ofwel: aubergine.

Toen Nasubi in januari 1998 auditie deed voor het programmaonderdeel A Life In Prizes had hij geen idee waarin hij verzeild zou raken. Nadat hij bij een loterij het ‘winnende’ lot had getrokken, werd The Contestant (91 min.) geblinddoekt naar een spaarzaam aangeklede ruimte gebracht. Met behulp van een telefoon, briefkaarten, een televisie, tijdschriften en een pen moest hij de komende tijd in z’n eigen levensonderhoud gaan voorzien. Daarvoor was hij volledig aangewezen op prijsvragen. Want, zo vroegen de televisieproducenten zich af, zou je kunnen overleven op wat je daarbij wint? En Japan smulde ervan. De lotgevallen van de deelnemer werden een gigantische kijkcijferhit.

Nasubi had er geen idee van – dat zegt hij tenminste in deze verbijsterende documentaire van Clair Titley – dat zijn verrichtingen zouden worden uitgezonden. Eerst alleen een wekelijkse samenvatting op tv, daarna ook live op internet. Er was Nasubi simpelweg voorgehouden dat hij weer naar buiten mocht als ie een miljoen yen bij elkaar had gewonnen. En dat hij poedelnaakt aan de eerste challenge moest beginnen, dat ook. Om de kijkers van Susunu! Denpa Shonen, die zich te barsten lachten om Nasubi’s strapatsen, niet al te zeer te shockeren, moest zijn kruis natuurlijk worden afgedekt. Met een – goed gevonden, zullen we maar zeggen – aubergine.

A Life In Prizes oogt 25 jaar na dato als een extreme Japanse mixture van Big Brother (*), Prijzenslag (**) en The Truman Show (***). Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat dit programma op de Japanse televisie kon worden uitgezonden. Zo wreed, vernederend én gevaarlijk. ‘Het enige waar ik aan kon denken was: niet sterven’, zegt de enige deelnemer nu, alsof het de normaalste zaak van de wereld is. ‘Maar toen begon de echte hel pas.’ Het verhaal is zo bizar dat het zich via de tv-fragmenten bijna vanzelf vertelt. En dus ‘beperkt’ Titley zich veelal tot ‘show, don’t tell’. Ze voegt daarnaast een aantal straffe songs en terugblikinterviews met enkele kernfiguren toe.

Behalve Tomoaki Hamatsu zelf en zijn moeder Kazuko en zus Ikuyo, die vanuit Fukushima met afgrijzen toekeken hoe hij heel dociel vijftien (!) maanden lang bleef participeren, neemt ook de televisieproducent/kwade genius Toshio Tsuchiya plaats voor de camera. Hij lijkt nog wel trots op het realityprogramma – al snapt ie ook wel dat veel anderen niet mild over hem zullen oordelen. Toen ze aan het naargeestige avontuur begonnen, beschouwde Nasubi hem nog als een soort televisiegodheid. Inmiddels zijn hem de schellen wel van de ogen gevallen. ‘Ik zou mezelf geen God noemen’, reageert Tsuchiya minzaam lachend. ‘Een god is meer…. Nee, ik ben de duivel.’

Dat is wellicht te veel eer, maar hij mag zich wel degelijk de geestelijk vader noemen van één van de meest dubieuze experimenten uit de televisiehistorie, dat in deze fascinerende film in al z’n lelijkheid, tristesse en totale smakeloosheid wordt getoond.

(*) Big Brother werd pas in 1999 voor het eerst op de Nederlandse televisie uitgezonden.

(**) De eerste afleveringen van het Amerikaanse spelprogramma The Prize Is Right dateren alweer van halverwege de jaren vijftig.

(***) De film The Truman Show werd enkele maanden na de start van A Life In Prizes uitgebracht.

‘Hij is de architect van één van de grootste rampen ooit’, stelt historicus Keith Lowe bij aanvang van elke aflevering van Hitler: A Life In Pictures (176 min.). ‘De meest gefotografeerde leider van het begin van de twintigste eeuw’, vult verteller David Harewood aan. ‘Hij oefende z’n poses urenlang voor de spiegel’, beweert professor Maiken Umbach zelfs. ‘Elke foto was een optreden.’

Aan de hand van zeldzame en gedigitaliseerde beelden belicht deze vierdelige serie van Jonathan Mayo de opkomst en ondergang van Adolf Hitler, een leider die heel zorgvuldig zijn eigen imago heeft geconstrueerd en ondertussen delen van zijn ware identiteit aan het oog probeerde te onttrekken. ‘Hitler schiep een ongekend beeld van politieke roem dat daarvoor nog niet bestond’, stelt historicus Guy Walters. ‘De manipulatie van de media, de presentatie van zichzelf, is te vergelijken met wat film- en popsterren tegenwoordig doen.’

Kijkend naar de propagandafoto’s die Hitlers persoonlijke fotograaf Heinrich Hoffmann van zijn leider maakte bij de Anschluss van Oostenrijk in 1938, ziet professor Nicholas O’Shaugnessy bijvoorbeeld dat hij consequent wordt geportretteerd als ‘de Messias van een seculiere religie’. De fotograaf voedt volgens hem de Führercultus. ‘Hoffmann creëert, zoals zo vaak, een symbolisch beeld. Hitler is het stille middelpunt van een draaikolk van opperste extase, waarin het volk bevangen raakt door een soort opperste euforie.’

Hoffmann, die zich dan ook al bedient van Photoshop-trucs avant la lettre, is daarmee een cruciale figuur in de beeldvorming rond de Führer. Ook filmmaakster Leni Riefenstahl, verantwoordelijk voor de nazi-propagandafilm Triumpf des Willens, en cameraman Walter Frentz spelen een essentiële rol in de constructie van Adolf Hitlers imago als leider, volksheld en krijgsheer, stellen diverse historici, beelddeskundigen en psychologen (waarbij Mayo, via B-roll beelden, tevens de setting laat zien, waarbinnen zij zijn geïnterviewd).

Tegenover zijn publieke profiel, eerder al onderzocht in de Nederlandse serie Hitler En De Macht Van Het Beeld (2022), staat de privépersoon Adolf Hitler. Die is te zien in de homemovies van zijn vriendin Eva Braun. Zij filmde ook regelmatig bij de Berghof, Hitlers huis op de Obersalzberg in de Beierse Alpen. De beelden, waarop haar man ontspannen verpoost met nazi-kopstukken zoals Joseph Goebbels, Heinrich Himmler, Martin Bormann, Reinhard Heydrich en Albert Speer, waren lang spoorloos, maar doken uiteindelijk weer op.

Zeker zo interessant is de achterkant van het naziregime zelf, die in deze boeiende miniserie naar voren komt in opgediepte foto’s en filmpjes. Zoals een uitstapje van de SS’ers van het vernietigingskamp Auschwitz en hun echtgenoten. In de natuur bij de zogenaamde Solahütte houden zij een ontspannen wedstrijdje bosbessen eten. ‘Het is opzichtige, agressieve pret, in weerwil van alles’, stelt Maiken Umbach. ’Dit is geen onschuldig vermaak. Ze zitten letterlijk in de schaduw van de grootste genocide ooit.’

Tegenover het beeldenbombardement van de nazi’s konden hun slachtoffers slechts hun eigen menselijkheid plaatsen. De Joodse fotograaf Henryk Ross besloot bijvoorbeeld om het gewone leven in het getto van de Poolse stad Lódz vast te leggen. Behalve de verschrikkingen van de oorlog liet hij tevens een verliefd stelletje, een kinderfeestje en een moeder die haar kind kunst zien. Ook deze foto’s hebben de tand des tijds doorstaan en definiëren nu het tijdperk van Adolf Hitler, dat onuitwisbare beelden heeft nagelaten.

Dit delen:

Dit delen: