Helmut Boeijen oorlog, politiek, terrorisme, vluchtelingen

Escape From Kabul

HBO Max

Terwijl de Taliban op 15 augustus 2021 Kabul innemen, bereidt een speciaal ingevlogen groep mariniers de evacuatie van Amerikaanse burgers en hun Afghaanse medewerkers voor. Ze verwachten een ‘relatief geordend proces’. Dat zal echter heel anders uitpakken. Het vliegveld van de Afghaanse hoofdstad groeit uit tot een soort menselijke mierenhoop, waar zo’n 24.000 gewone burgers zich verzamelen om het land te kunnen verlaten en godsonmogelijke keuzes moeten worden gemaakt. Buiten de luchthaven bevinden zich nog veel meer gewone Afghanen, vrouwen in het bijzonder, die de repressie van een nieuw Taliban-bewind niet willen afwachten.

En de nieuwe machthebbers willen dan weer koste wat het kost voorkomen, zeggen ze met de nodige bravoure in Escape From Kabul (74 min.), dat landgenoten door ongelovigen worden meegenomen en zich een Amerikaanse levensstijl gaan aanmeten. Dat is ook meteen het aardige aan deze documentaire van Jamie Roberts (Four Hours At The Capitol): behalve Amerikanen en ‘verlichte Afghanen’, komen ook de vijanden van het vrije westen aan het woord. Ruwe mannen met woeste blikken en baarden, die duidelijk jaren oorlog in de benen hebben zitten en geweld bepaald niet schuwen om hun wil, zeker als het gaat om de positie van Afghaanse vrouwen, tot wet te verklaren.

Vanuit totaal verschillende perspectieven wordt zo de Amerikaanse aftocht belicht en de massahysterie en menselijke tragedies die daarvan onderdeel zijn geworden. De bijbehorende beelden, van zowel nieuwszenders als gewone burgers, tonen paniek en verwarring. Ouders proberen te vertrekken met hun kroost. En sommige kinderen, waarvan de ouders het niet hebben gehaald, worden simpelweg met de hand doorgegeven, zodat ze alsnog een kans maken op dat andere leven. In die hachelijke situatie wordt ook nog een bermbom tot ontploffing gebracht. Islamitische Staat eist de aanslag bij Abbey Gate op.

Als op 31 augustus de laatste vlucht naar de Verenigde Staten vertrekt, de vanzelfsprekende climax van deze nauwgezette reconstructie, neemt de Amerikaanse ambassadeur in Afghanistan, Ross Wilson, stil en somber afscheid. Intussen kraait de Taliban victorie: na twintig jaar is er een einde gekomen aan de Amerikaanse ‘invasie’. ‘We zijn vrij’, zegt Qari Mohammed Zahid, lid van een speciale eenheid van de Taliban. ‘Ons bezette Afghanistan is nu een vrij Afghanistan.’

Het grotere verhaal van Amerika’s twintigjarige bemoeienis met Afghanistan wordt verteld in het tweeluik Leaving Afghanistan, terwijl de vierdelige serie Afghanistan: The Wounded Land laat zien hoe het land al zo’n vijftig jaar permanent verwikkeld is in oorlog.

Helmut Boeijen oorlog

The Deminer

Als het wapengekletter allang is verstomd, etteren de meeste oorlogen onverminderd door. Ook als de wonden zijn gelikt en de doden beweend en begraven, herbergt het land vaak nog sporen van de strijd. Met een beetje pech zijn grote delen bezaaid met bommen, IED’s en landmijnen, de botste middelen om een oorlog in je voordeel te beslechten. Zeker als die oorlog wordt uitgevochten in het gebied waar je straks zelf hoopt te leven.

In The Deminer (82 min.) schetst de Iraakse jongeling Abdulla het bloedstollende relaas van zijn vader, de Koerdische officier Fakhir Berwari. Na de Amerikaanse inval van 2003 laat hij zijn vrouw en acht kinderen thuis achter om Irak te bevrijden van explosieven. Met een schaartje, knijptang en gevaar voor eigen leven doet hij zijn werk. Niet alleen de bommen en mijnen kunnen ‘crazy Fakhir’ de kop kosten, ook de lieden die deze hebben geplaatst azen op zijn vroegtijdige dood.

Via homevideo-beelden van de heroïsche militair, gefilmd door secondanten in de periode van 2003-2008, wordt in deze grimmige documentaire van Hogir Hirori het helse werk van de professionele mijnenruimer in beeld gebracht. Met diverse verpletterende ontploffingen en talloze slachtoffers en verwondingen tot gevolg. En dan, nadat het Amerikaanse leger zich heeft teruggetrokken uit Irak, valt Fakhirs geboortestad Mosul in handen van Islamitische Staat.

Inmiddels heeft zich met Shinwar Kamal een professionele cameraman bij de hoofdpersoon gevoegd, die van veel te dichtbij – over onzichtbare helden gesproken – Fakhirs gekkenwerk vastlegt. ‘Als het mislukt, ben ik de enige die sterft’, zegt de idealistische Irakees er zelf over. ‘Maar als het me lukt, kan ik heel wat levens redden.’ Deze film is een passend eerbetoon aan deze dappere man, die zijn leven stelselmatig in de waagschaal stelt.