‘Van reizen heb ik nooit gehouden’, zegt de moeder van Oeke Hoogendijk, terwijl ze eindeloos zit te turen naar beelden uit het tv-programma Die Schönsten Bahnstrecken, van een trein die zich gestaag door een typisch Zwitsers landschap beweegt. Daar zou ze nog wel eens naartoe willen. Ooit. ‘En dan vroegen ze wel eens: heb je zin om te kamperen? Dan zeg ik altijd: ik heb al drie jaar gekampeerd, in de oorlog en de kampen. Dus daar heb ik echt geen behoefte aan.’ Intussen dendert de trein op het scherm voort en voort…
Die treinen fungeren in Housewitz (67 min.) natuurlijk als metafoor voor plekken die ze had kunnen ontdekken, voor levens die ze had kunnen leven. En als metafoor ook, vanzelfsprekend, voor die verdoemde oorlog, voor geliefden die nooit terugkeerden. Ruim vijftien jaar is Oeke Hoogendijk (Het Nieuwe Rijksmuseum, Mijn Rembrandt en De Schatten Van De Krim) bezig geweest met deze persoonlijke film over haar moeder Lous, die zich al dertig jaar in haar eigen burcht heeft verschanst. Ze lijdt aan agorafobie, pleinvrees, en komt de deur niet meer uit. De ongenadige rotzooi in haar woning lijkt een veruiterlijking van de ravage in haar hoofd, die ze samen met haar dochter, ook via de telefoon, binnen de perken probeert te houden. Intussen staat de televisie – herstel: staan de televisies – permanent aan.
Als fervent kijker had ze het portret dat haar dochter nu van haar heeft gemaakt overigens ook best zelf kunnen regisseren. ‘Ik zou deze film zo kunnen maken’, zegt ze, te midden van allerlei regie-aanwijzingen aan Oeke. ‘Ik zou daar echt geschikt voor zijn.’ Het moet voor Hoogendijk niet gemakkelijk zijn om met haar om te gaan, als moeder, als ‘medemaker’ en als (tot de verbeelding sprekend) personage. Soms stemt die hoofdpersoon slechts mokkend in met de plannen van haar dochter. ‘Jesus Christ Superstar, ik wou dat ik dood neerviel!’ moppert Lous bijvoorbeeld, vastgelegd met de webcams die Oeke, op haar eigen verzoek, in de woning heeft geïnstalleerd. ‘Andere mensen hebben een prettige zaterdagavond. En ik moet godverdomme het kamp weer in!’
Moeder straalt het misschien niet altijd uit – en herkent het ook vast niet in zichzelf – maar iets in haar wil dat verleden oprakelen. En iets in haar wil zichzelf ook delen. Hoe ze zomaar uit het niets een schrijver kan citeren, geraakt kan worden door de technomuziek van DJ Tiësto of niets moet hebben van gezamenlijk herdenken (‘Dat kan ik niet: het is mijn oorlog, niet die van jullie’). Zij doet dat alleen. In die geheel eigen wereld waarvan ze haar kinderen permanent deelgenoot maakt. Met Housewitz schetst Oeke van binnenuit een sensitief, knarsend en soms ook grappig portret van deze vrouw die, ondanks al haar tics en trucs, honger blijft houden naar de wereld.
Intussen dendert de trein op het scherm voort en voort…
De DocUpdate 