Exit Through The Gift Shop

Zodra de geblinddoekte pop in het oranje pak helemaal naar wens staat, maakt guerrillakunstenaar Banksy zich uit de voeten. Thierry Guetta blijft achter. Met zijn cameraatje legt hij vast hoe bezoekers van Disneyland reageren op Banksys versie van een gevangene van de omstreden strafkolonie Guantanamo Bay, waar na elf september 2001 vermeende terroristen zonder enige vorm van proces werden vastgezet. Ook vanuit de achtbaan kunnen ze de provocerende pop goed zien. Even later wordt het ding stilgezet en krijgt Thierry de beveiliging op zijn dak. Banksy heeft het park dan al verlaten.

In het dagelijks leven heeft de van oorsprong Franse huisvader Thierry een winkel in vintagekleding in Los Angeles, maar hij heeft een prominente plek in Exit Through The Gift Shop (87 min.) gekregen vanwege zijn passie voor straatkunst. Als een bezetene begint hij met zijn camera prikkelende graffiti-artiesten zoals Invader, Shepard Fairey en Borf te volgen. Uiteindelijk kruist hij zo ook het pad van ’s werelds bekendste straatkunstenaar Banksy, een man die angstvallig zijn eigen anonimiteit bewaakt en altijd weer controverse uitlokt met de bommetjes die hij zomaar in het gewone leven dropt.

Wat een portret van een ontluikende cultuur had moeten worden, met een hoofdrol voor Banksy, ontspoort gaandeweg echter tot een verwrongen portret van Thierry Guetta zelf, die eerst vastloopt tijdens het maken van zijn film over straatkunst en daarna een alter ego als straatkunstenaar ontwikkelt, Mr. Brainwash, en op weg gaat naar zijn eerste expositie. Althans, dat is het verhaal dat Banksy ons in deze sprankelende film uit 2010 voorschotelt. Maar is het daarmee ook waar?

Banksy houdt vol van wel. Menigeen ziet in Exit Through The Gift Shop echter een onvervalste ‘mockumentary’, een speelfilm die zich consequent blijft voordoen als documentaire. Wat de conclusie ook luidt, de film maakt een dynamische subcultuur van binnenuit inzichtelijk, zoomt in op de meest tot de verbeelding sprekende representant ervan (die steevast onherkenbaar wordt gemaakt) en is bovendien een heel erg smakelijke film. Met een lekker vlot verteltempo, veel humor, smakelijke muziekjes en de Britse acteur Rhys Ifans als joyeuze verteller.

Of het nu een volbloed-documentaire of – en dat ligt er toch wel dik bovenop – een slim uitgewerkte hoax is, lijkt eigenlijk irrelevant. Deze Banksy-film steekt met sardonisch genoegen een middelvinger op naar de reguliere kunstwereld. Zoals we inmiddels zijn gewend van de gezichtsloze kunstenaar die alleen zijn eigen spelregels lijkt te accepteren.