Helmut Boeijen dieren, klimaat, natuur

After The Bite

HBO Max

Een toerist laat zich op een surfplank onbekommerd door de golven meevoeren. Een strandwacht speurt met z’n verrekijker de kustlijn af. En een onderzoeker begeeft zich naar het uiterste puntje van z’n boot, nét iets te dicht bij het wateroppervlak. Sinds Steven Spielbergs zenuwslopende filmklassieker Jaws (1975), over een moordlustige witte haai die het toeristische gebied van Cape Cod binnendringt, zijn zulke beelden van hun onschuld ontdaan. Elk ogenblik kan er een haai aanvallen. Vanuit het onderbewuste dringt de iconische muziek van John Williams zich al op. Táda – táda.Táda – táda. Táda – táda – táda – táda…

Inmiddels is de fantasie – uitgemolken in talloze, veelal tamelijk cheape speelfilms – ingehaald door de realiteit. De witte haai is terug bij de Amerikaanse stranden. In de omgeving van Cape Cod, het strijdtoneel van Jaws, wordt het gevreesde dier weer regelmatig gespot in of nabij zwemwater en heeft het ook alweer zijn eerste dodelijke slachtoffer gemaakt. Dit zorgt natuurlijk voor onrust bij de plaatselijke gemeenschap, want haaien zijn behalve gevaarlijk ook slecht voor de business. Daartegenover staan wetenschappers en dierenbeschermers, die zich al jaren sterk maken voor het weer op peil brengen van de walvissen- en zeehondenpopulatie. Dat is hen beter gelukt dan sommige lokale bewoners en vissers lief is. En de witte haai is daarvan een bijproduct.

After The Bite (85 min.) zet deze verschillende zienswijzen genuanceerd naast elkaar en vangt tevens de pracht en praal van de wondere wereld waaruit die voortkomen. Waar haaien op zee worden voorzien van een tracker, zodat ze met een ‘Sharktivity’-systeem kunnen worden gemonitord en in dat kader ook maar meteen een kekke naam – Joanie, Scarface of Candy Cane bijvoorbeeld – krijgen toebedeeld. Tegelijkertijd is er aan land haaienentertainment: tijdens uitzinnige variété-optredens wordt er volop geflirt met de gevaren van het angstaanjagende witte monster. En in de openluchtbioscoop draait, de gimmick voorbij, Jaws.

Met onbestemde beelden van de golvende zee, onderwateropnames en suggestieve muziek speelt regisseur Ivy Meeropol in deze documentaire natuurlijk in op de collectieve Jaws-angst. Die brengt ze tot een climax in een enerverende slotscène, waarbij een stervende bultrug op open zee een zeer divers publiek trekt, waaronder een hongerige haai. Uiteindelijk heeft Meeropol echter vooral oog voor het verhaal achter de mythe: van een ecosysteem dat, door menselijk toedoen, uit evenwicht is geraakt. Nu de aarde opwarmt verwelkomen Amerikaanse kustgebieden daardoor ineens heel andere diersoorten – en de bijbehorende jagers, zoals de vermaledijde witte haai, die hen weer als prooi beschouwen.

Zulke nieuwkomers brengen ook hun eigen virussen mee. Een nieuwe pandemie is daardoor zeker niet uitgesloten, meent Wendy Puryear van Tufts University. ‘Het is gemakkelijk om je te laten leiden door Jaws-achtige scenario’s en om het grotere geheel uit het oog te verliezen. Namelijk dat de gezondheid van een soort ons allemaal aangaat.’ Die onderlinge verbondenheid tussen mens en dier en de uitdagingen daarbij zijn in After The Bite vervat in oogstrelende en soms ook indringende scènes (zoals bijvoorbeeld het verkrijgen van een ‘nose swap’ bij enkele nietsvermoedende zeehonden) en tillen de film mijlenver uit boven het niveau van een après-Jaws shockdoc.

Helmut Boeijen dieren, Nederlands Film Festival 2021

Naya – Der Wald Hat Tausend Augen

Boondocs

De afstand tussen Noord-Duitsland en het Belgische Leopoldsburg, ruim duizend kilometer, wist ze ongezien te overbruggen. Maar toen werd GW680f (kort voor: GreyWolf680female), die contact met de menselijke soort toe dan toe zorgvuldig had vermeden, op 11 september 2018 dan toch gesnapt door een camera.

De wolvin met de koosnaam Naya, in 2016 op de Technische Universiteit van Dresden voorzien van een GPS-tracker, ontwikkelde zich op stel en sprong tot een BD’er, een dier waarvan letterlijk elke stap werd nagegaan en waarover de media maar niet uitgesproken raakten. Een wilde wolf in het volledig geciviliseerde Europa, dat moest ook wel een bezienswaardigheid worden. Als ze zich liet zien, tenminste.

Een vijftigtal surveillance-camera’s werd geïnstalleerd op het Belgische militaire oefenterrein, teneinde het schuwe dier te kunnen betrappen. Dat found footage, slim voorzien van informatie over de geobserveerde objecten, vormt de basis voor de korte documentaire Naya – Der Wald Hat Tausend Augen (24 min.), waarin Sebastian Mulder de sporen van de wolf nagaat en de menselijke fascinatie voor die wolf onderzoekt.

Hij kleurt de webcambeelden verder in met gejaagde muziek en een stroom nieuwsberichten van de Vlaamse radio, waarmee alle uithoeken van de mediahype rond de verdwaalde wolf worden verkend. En als het dier, dat door de lokale bevolking al snel ‘ons Naya’ wordt gedubd, haar honger begint te stillen bij plaatselijke boerderijen, wordt de jacht daadwerkelijk geopend op de vrouwtjeswolf.

Wat tot dat moment eerder een interessant wetenschappelijk experiment dan een enerverende vertelling leek, krijgt dan alsnog vaart en spanning. Zeker als de nijvere camera’s nóg een wolf betrappen: August, een mannetje. Een al dan niet amoureuze ontmoeting tussen de twee wilde dieren lijkt onvermijdelijk.