Helmut Boeijen dieren, entertainment

Blackfish

Een orka heeft één van de trainers gegeten! Bij de alarmcentrale komt op 24 februari 2010 een verontrustend telefoontje binnen vanuit SeaWorld in Orlando. In het Amerikaanse attractiepark is iets helemaal misgegaan. En het was geen eenmalig incident, bezweren allerlei voormalige trainers in Blackfish (83 min.). Dit was nu typisch een geval van een ongeluk dat stond te gebeuren. De vraag was alleen: wanneer?

Een kleine twintig jaar eerder is er al een incident geweest met Tilikum, de enorme orka die tot de aanval was overgegaan. Samen met twee andere ‘killer whales’ zou hij toen een trainster onder water hebben getrokken. Zij verdronk voor de ogen van een geschokt publiek. Het imago van de orka als een sociaal en intelligent dier, dat in de vrije natuur bovendien nog nooit een mens zou hebben aangevallen, bleef niettemin volledig intact.

Tijdens de groots opgezette SeaWorld-shows in Florida werd Tilikum onverminderd ingezet als topattractie. Achter de schermen was echter allang bekend dat het dier onberekenbaar en zelfs gevaarlijk kon zijn. Regisseur Gabriela Cowperthwaite laat daarover diverse oud-medewerkers aan het woord. Zij schetsen ook de achterkant van zijn gedrag: de manier waarop de dieren worden gedrilld, met ferme straffen en verplichte isolatie.

Cowperthwaite illustreert dit met angstaanjagende beelden van eerdere incidenten met andere orka’s, die door de attractieparken zorgvuldig onder de pet werden gehouden. Als contrast laat ze de supergelikte commercials van SeaWorld zelf zien, waarin de ‘killer whales’ een Disney-achtige aaibaarheid wordt toegedicht. Ideaal familievermaak. Tótdat er eentje geïrriteerd raakt. Dan wordt het Jaws in een nèt iets te klein zwembad.

Deze knap gemaakte film uit 2013 wordt daarmee zowel een enerverende real life-thriller als een overtuigend pleidooi tegen de inzet van dit soort gekooide wilde dieren voor gelikt entertainment.

Helmut Boeijen dieren, natuur

The Cove

Als Walt Disney een eigen dier had mogen ontwerpen, dan zou het vast lijken op een dolfijn. Een aaibaar, gewillig en uiterst intelligent wezen. Geen mens zou zo’n dier kwaad willen doen. Toch vindt er een levendige jacht plaats op dolfijnen. Vanuit het Japanse Taiji worden voor grof geld exemplaren geleverd aan dolfinaria zoals Sea World. En daarnaast is er een geheimzinnige baai, waar de dieren die ongeschikt zijn voor de amusementsindustrie een gruwelijk lot wacht.

In het kielzog van activist Ric O’Barry, een man die jarenlang als dolfijnentrainer werkte voor de klassieke televisieserie Flipper en gaandeweg tot de conclusie kwam dat dolfijnen in gevangenschap nooit gelukkig kunnen zijn en beschermd moeten worden, formuleert filmmaker Louie Psihoyos in de activistische documentaire The Cove (91 min.) uit 2009 een aanklacht tegen de wereldwijde handel in en slacht van dolfijnen, een edelmoedig dier dat menselijke gedachten en gevoelens wordt toegedicht.

Daarvoor duikt Psihoyos in de schimmige wereld van de internationale dolfijnhandel én stelt hij een ‘Ocean’s Eleven’-achtig team samen, dat met geavanceerde verborgen camera’s probeert vast te leggen hoe de dolfijnen in die Japanse inham aan hun einde komen. ‘De dolfijnenslachting in Taijii begint altijd in september’, meldt de film na de indringende slotscène, waarbij het water in de Japanse inham letterlijk bloedrood kleurt. Tenzij wij er een eind aan maken.’ Nee: ‘Tenzij JIJ er een eind aan maakt.’

The Cove, beloond met een Oscar voor beste documentaire en talloze andere filmprijzen, hamert die boodschap erin met een bijna karikaturale verdeling tussen helden en slechteriken, dik aangezette muziek en een Disney-achtige benadering van de dolfijn – een dier dat (blijkbaar) te verfijnd is om als een willekeurige koe of varken te worden gedood, gegeten en verhandeld. Subtiel is anders, maar de boodschap bereikte zo wel een groot publiek.

In Japan veroorzaakte met name het beeld van Japanse dolfijnenjagers als niets ontziende dierenbeulen voor de nodige controverse. In 2015 volgde zelfs een tegendocumentaire: Behind The Cove, een film die vanuit het perspectief van de vissers uit Taiji wordt verteld.