Helmut Boeijen Israël-Palestijnen

Israel: Ministers Of Chaos

Java Films

Vóór de terroristische aanslagen van Hamas op weerloze Israëlische burgers op 7 oktober 2023 en de nietsontziende vergeldingsactie van het Israëlische leger in Gaza, was er al de vorming van de meest rechtse regering die Israël ooit had. Likud-leider Benjamin Netanyahu wist in 2022 opnieuw aan de macht te komen in het verscheurde land met de steun van twee radicaal-rechtse partijen.

In het dubbelportret Israel: Ministers Of Chaos (69 min.) licht Jéròme Sesquin de twee kopstukken van die bewegingen kritisch door: Bezalel Smotrich, leider van De Nationale Religieuze Partij – Religieus Zionisme en inmiddels minister van Financiën in het kabinet van premier Netanyahu. En minister van Nationale Veiligheid, Otsma Jehudits voorman Itamar Ben-Gvir. Volgens critici heeft Netanyahu zijn ziel aan hen verkocht – ervan uitgaande dat hij die überhaupt nog had.

Ben-Givr manifesteerde zich voor het eerst in 1993 toen de toenmalige Israëlische premier Rabin de zogenaamde Oslo-akkoorden sloot met de Palestijnse leider Arafat. De jongeling dreigde met maatregelen tegen Rabin, die enkele weken later daadwerkelijk werd vermoord door een geestverwant. Later profileerde Ben-Givr zich ook als fan van Baruch Goldstein, die in 1994 een bloedbad aanrichtte in een moskee. De huidige minister organiseerde zelfs jeugdkampen om de terrorist te eren.

‘Ik had nooit kunnen bedenken dat een crimineel die veroordeeld is vanwege terrorisme de minister zou kunnen worden die verantwoordelijk is voor het bestrijden van terrorisme’, stelt de voormalige Israëlische premier Ehud Olmert. Netanyahu’s minister van Financiën houdt er intussen ‘een maximalistische visie op het beloofde land’ op na. Israël zou volgens hem zowel de Palestijnse gebieden als delen van Jordanië, Syrië, Libanon, Irak, Egypte en Saudi-Arabië moeten inlijven.

Bezalel Smotrich deed op 24-jarige leeftijd voor het eerst van zich spreken toen hij werd gearresteerd vanwege mogelijke betrokkenheid bij terrorisme. Nadat premier Sharon in 2005 besloot om zich terug te trekken uit Gaza en ook de huizen van kolonisten daar liet ontruimen, zou Smotrich een gewelddadige actie hebben voorbereid. Volgens Dvir Kariv van de Israëlische geheime dienst Shin Bet had Smotrich nooit volksvertegenwoordiger of minister kunnen worden als bekend zou zijn geraakt wat hij van plan was.

Zowel Smotrich als Ben-Gvir, twee politici die de verhouding graag op scherp zetten en gedurig olie op het vuur gooien, spelen nu echter een absolute hoofdrol in het drama dat zich voltrekt in hun land. Terwijl familieleden van op 7 oktober gegijzelde Israeli’s zich wanhopig beijveren voor hun terugkeer, richt de minister van Nationale Veiligheid zich bijvoorbeeld op het verder bewapenen van de Israëlische bevolking en het invoeren van de doodstraf voor Palestijnse terroristen.

Het resulteert in de meest schrijnende scène van dit kritische dubbelportret, waarin de jonge activist Gil Dickmann, die aandacht vraagt voor zijn ontvoerde nicht Carmel Gat, woedend uitvaart tegen Ben-Gvir en de minister hem vervolgens, duidelijk tegen zijn zin, een verzoenende kus op het hoofd geeft. Extremisten exploiteren cynisch hun leed, stelt Dickmann. Juist in tijden waarin nuchterheid en redelijkheid meer nodig lijken dan ooit, zijn burgers zoals hij overgeleverd aan onverzoenlijke scherpslijpers.

Helmut Boeijen beeldende kunst, kunst & cultuur

Aldwyth: Fully Assembled

AVROTROS

In speciale plastic tasjes bewaart collagekunstenares Aldwyth uitgeknipte plaatjes en afbeeldingen. Die zijn thematisch ingedeeld. ‘Hersenen en schedels’ bijvoorbeeld. ‘Grote dingen’. Of ‘ogen’. Een pelikaan kan vervolgens zomaar terecht komen naast een klassiek geschilderde dame en een blauwe opblaasfiguur. Achter hen komen dan drie zwart-witte kerels gebroederlijk voor een modern houten huis te zitten. Zo is, ogenschijnlijk geheel spontaan, een buitengewoon eigenzinnige collage ontstaan, waarnaar je kunt blijven kijken. 

‘Als ik al weet hoe het eruit gaat zien, hoef ik het niet meer te maken’, verduidelijkt de verantwoordelijke kunstenares in Aldwyth: Fully Assembled (53 min.). ‘Het is juist de bedoeling om te zien hoe het wordt en wat er gebeurt.’ En dan kan er bijvoorbeeld ook een werk ontstaan dat volledig bestaat uit oogbollen van kunstenaars, het natuurlijk oogvormige Casablanca Classic. Daarin is een tamelijk macabere verwijzing verwerkt naar de bekendste zin uit de Humphrey Bogart-film Casablanca: here’s looking at you, kid. In Aldwyth’s creatie kijken onder anderen Dali, Picasso en haar grote held Duchamp terug naar de kijker. Het werk is zelfs voorzien van een legenda, waarin is terug te vinden welke oogbol van wie afkomstig is.

Vrijwel haar hele leven bleef de Amerikaanse kunstenares Aldwyth (echte naam: Mary Aldwyth Dickman), getuige dit verzorgde portret van Olympia Stone, een echte outsider in de kunstwereld. In eerste instantie was ze vooral huismoeder. Twintig jaar vastgeklonken aan een vent, van wie ze ooit zwanger dacht te zijn. Dacht. Toen ze erachter kwam dat ze helemaal niet in verwachting was, waren ze al in de echt verbonden. De kunst deed ze er vervolgens maar bij. En toen Aldwyth eindelijk van hem verlost was, bleek er nauwelijks interesse voor haar werk. ‘Ik maak dingen die niemand anders wil’, zegt ze lachend, nu de waardering op latere leeftijd toch is gekomen. ‘Maar ik vind ze mooi.’

Aldwyth mag er tegenwoordig laconiek over doen. Die afwijzingen deden wel degelijk pijn. Illustratief is haar werk We Regret To Inform You (1994), een vlijmscherpe reactie op alle brieven, die begonnen met de zinsnede ‘Het spijt ons om u te moeten mededelen…’ Ze knipte ze stuk voor stuk uit en nagelde ze daarna met een roestige spijker op een totemfiguur. ‘Een perfecte visualisatie van haar afwijzing door de kunstwereld’, aldus connaisseur Mark Sloan. Inmiddels is het tij gekeerd en heeft Aldwyths volstrekt intuïtieve werk, waarin iedereen wel iets voor zichzelf kan vinden, eindelijk de waardering gevonden die het verdient. Hetgeen nog eens wordt benadrukt met deze liefdevolle documentaire.